Het Zweedse duo Neutral geeft een nieuwe betekenis aan locatiegebonden noise op hun debuutalbum Grå Våg Gamlestaden, waarmee ze de luisteraar de krochten van een Göteborgse wijk binnensleuren.
Bij de eerste luisterbeurten van ‘Grå Våg Gamlestaden’ komt er een gemoedsaandoening naar boven die onder de noemer ‘onheilspellend’ valt. De muziek is duister en onder de metaalachtige klanken die zijn omgeven door druppelend water, broedt een onderhuidse wanhoop. Toch lijkt er vooral op het tweede deel van het album een kleine glimp positiviteit te gloeien tussen alle lagen malheur, alsof er een nauwe opening naar een betere wereld geboden wordt. Sofie Herner, samen met Dan Johansson de drijvende kracht achter Neutral, expliceert in een uitgebreide chatsessie: “De muziek die Dan en ik maken, is over het algemeen nogal kil, omdat we ons beiden daartoe aangetrokken voelen. Maar soms maak ik muziek die meer tegen majeur aanzit. Ik stuur een hoop verschillende dingen naar Dan, die er vervolgens samen met zijn input een coherent geheel van maakt. We hebben veel nagedacht over de volgorde van al het materiaal en uiteindelijk is er iets uitgekomen dat een narratieve structuur lijkt te hebben. Dat was niet zozeer een bewuste opzet, maar het groeide op natuurlijke wijze uit onze manier van werken.”
Cassette
Sofie en Dan werken inmiddels alweer een tijdje samen: “Toen ik naar Göteborg verhuisde, was Dan een van de eerste mensen met wie ik het goed kon vinden. We hebben samen in Källarbarnen gespeeld en in nog een aantal kleine projecten, waaronder Enhet För Fri Musik. Dan maakt al muziek sinds 2001, volgens mij. Zijn belangrijkste project is altijd Sewer Election geweest, maar hij heeft veel meer gedaan, onder meer in Ättestupa, Heinz Hopf en Dog Holocaust. Zijn focus heeft altijd gelegen bij harde noise, maar de laatste tijd verschuift dat een beetje richting geluidskunst. Zelf heb ik gitaarmuziek gemaakt onder de naam Leda, waarin ik me vooral richtte op lo-fi gitaarloops. Daar is alleen een cassette van uitgebracht.” Het album ‘Grå Våg Gamlestaden’ wordt ook op cassette (en vinyl) uitgebracht, door het label Omlott. Cassettes lijken onlosmakelijk verbonden met de wereld van noise en vooral met die van Dan Johansson. “Het geluid van cassettes is erg specifiek en past perfect bij noise. Dan zou je daarover hele verhalen kunnen vertellen, die is er helemaal gek op. Het is een fijn medium om mee te werken. We zijn blij met de release op Omlott. Zij richten zich op free jazz en experimentele muziek, en onze plaat was hun derde release. De mensen achter het label zijn ook eigenaar van de fantastische muziekwinkel Music Lovers in Göteborg. Gustaf Dicksson, een van de eigenaren, speelt ook met ons samen in Enhet För Fri Musik.”
Grey wave
De albumtitel verwijst naar een buurt in Göteborg, Gamlestaden, die in recente jaren van een verwaarloosde plek geëvolueerd is tot een leuke buurt. De gruizige ambient noise van Neutral lijkt een auditieve representatie van heersende grauwe residuele effecten. “Grå Våg kan je vertalen als ‘grijze schalen’, maar in het geval van ons album is ‘grijze golf’ eigenlijk beter”, aldus Sofie. “Het is een verwijzing naar het no wave-genre. Ik liep samen met Dan en Matthias Andersson, van onder meer Arv & Miljö en Heinz Hopf, door Gamlestaden, onderwijl pratend over onze muziek. Toen maakten we de grap dat onze stijl geen no wave is, maar meer grey wave. Dat beklijfde eigenlijk direct. Dan woont nog steeds in Gamlestaden, maar zelf ben ik naar Malmö verhuisd. Wel heb ik nog steeds een band met de buurt. Gamlestaden had altijd een zeer slechte reputatie, maar ook hier heeft gentrificatie zijn sporen achtergelaten en de wijk langzaam een nieuw karakter gegeven. Eentje dat zowel alledaags als speciaal is. Je krijgt er het gevoel dat er iets vreemds aan de hand is in het dagelijkse leven, waardoor je erg benieuwd wordt naar de mensen die daar leven. Onze muziek verwijst daarnaar.” Voor Sofie is er nog een locatie verbonden met het album: “Het album gaat over Gamlestaden, maar voor mij misschien nog wel meer over de plek waar ik opgegroeid ben, Klostergården. Het gevoel dat ik daar had is het tegenovergestelde van dat in Gamlestaden. Het was een erg benauwde plek, waar ik mij gevangen voelde. In Gamlestaden had ik voor het eerst het idee dat ik vrij kon ademen en mezelf kon uiten. Het album is voor mij een verstrengeling van die twee emoties, die twee locaties.”
Intuïtief
Dan en Sofie hebben geen vooropgezet plan bij het maken van hun muziek, iets wat van pas komt bij hun samenwerking op afstand. “We hebben geen specifieke ideeën die we willen verkennen of uiten. Dan werkt met geluiden, en gebruikt veel field recordings en manipulatie van tape, zowel analoog als digitaal. Ik probeer echt muziek te maken, en werk met instrumenten en effectpedalen. We nemen dingen op en sturen die naar elkaar, waarna we de boel weer bewerken en samenvoegen. Zodra we iets gemaakt hebben, beseffen we dat het wellicht iets zegt over bepaalde zaken of dat het verwijst naar andere muziekgenres, maar dat is niet ons uitgangspunt. Natuurlijk hebben we onze invloeden, die onbewust absoluut een rol spelen. Ikzelf luisterde altijd veel naar no wave en postpunk, tegenwoordig luister ik vrijwel alleen maar naar Chrome, Dome en wat projecten van vrienden in Göteborg.” Sofie vermijdt veel getheoretiseer bij het maken van muziek. “Ik probeer alles zo intuïtief mogelijk te doen en niet te veel een intellectuele analyse los te laten op hetgeen ik doe. Als ik iets vanuit een vrij gevoel doe zonder daar bij na te denken, is de kans groter dat ik iets wezenlijks produceer.” Bij verdere navraag naar invloeden komt Sofie op de proppen met Glenn Branca. “Zijn manier van gitaar stemmen is erg belangrijk geweest. Het heeft me geleerd dat je instrumenten en muzikale gereedschappen op een andere manier kan gebruiken dan de ‘juiste’ , zolang het voor jou werkt en bijdraagt aan het uiteindelijke product. Het is belangrijk om verschillende mogelijkheden open te houden en je niet te veel te laten beperken.” Sofie moet lachen als ze haar antwoord terugleest: “Dat klinkt allemaal erg serieus, maar dat is eigenlijk niet hoe wij te werk gaan. We proberen gewoon dingen uit en we doen wat goed voor ons voelt.”
Oncomfortabel
De muziek van Neutral lijkt het best tot zijn recht te komen tijdens een concert, waarbij een overweldigend volume een direct fysiek effect kan hebben op de toeschouwer. Er zijn nog niet veel liveshows gespeeld, maar een van onze Gonzo (circus)-collega’s was onlangs in ieder geval zeer lovend over een optreden van Neutral tijdens het Kraak Festival. Sofie is blij dat te horen: “We hebben nu zo’n acht shows gespeeld, die volgens mij wel redelijk goed zijn ontvangen. Aanvankelijk was het enigszins oncomfortabel voor ons op het podium, omdat Dan een aantal andere dingen doet dan hij normaal gesproken doet als hij optreedt. Ik voel me ook wat onhandig, omdat ik vaak met mijn rug naar het publiek sta om me goed te kunnen concentreren. Maar we hebben veel plezier en de mensen lijken het te waarderen.” De voorbereidingen voor de liveshows zijn soms lastig, aangezien Dan en Sofie in verschillende steden wonen en dus niet veel tijd hebben om samen te oefenen. De shows zijn daarom ook een combinatie van een vaste basis en improvisatie. “We praten van tevoren veel over wat we ongeveer willen doen en weten waar we de ruimte hebben om te improviseren. We hebben nog niet veel dingen verkloot tijdens de shows, ik denk dat we een goede onderlinge chemie hebben. Ik vertrouw Dan compleet in wat hij doet, dat zorgt ervoor dat ik me goed kan richten op wat ik zelf doe.” Zoals onze Gonzo-collega schreef over Neutral: “Een onwennige podiumprésence resulteerde (on)gewild in een hoge mate van afstandelijkheid en dat leek – voor dit soort muziek – prima te werken.”