Mariëtte Groot is een spin in het web in de wereld van experimentele muziek en geluid. Haar mobiele winkel Underbelly is feitelijk een gecureerde collectie, Groot een smaakmaker. Met het collectief RE#SISTER verandert ze de WORM-studio (voorheen ‘vooral een mannending’) in een safe space voor vrouwelijke en non-binaire muzikanten.
Het collectief RE#SISTER ontstond anderhalf jaar geleden, in aanloop naar het jaarlijkse feministische festival dat Rotterdams podium WORM en fonds Mama Cash organiseren op Internationale Vrouwendag. Groot, zelf actief als elektronicamuzikant onder haar alias dzum en vanaf het eerste uur betrokken bij WORM (en voorloper Dodorama), werd uitgenodigd om mee te werken aan de programmering. Het festival Fuck You Friedrich! werd herdoopt als RE#SISTER en de Amerikaanse multimediakunstenaar Victoria Shen en Lone Taxidermist (Natalie Sharp), de Cumbriaanse die bekend is om haar bizarre performances, kwamen als eerste RE#SISTER artists-in-residence naar de WORM Sound Studios. Een community was geboren.
‘Toen WORM mij benaderde had ik al plannen om weer iets in de muziekstudio te doen. Ik had eens geturfd hoeveel vrouwen gebruikmaakten van de studio en de uitkomst loog er niet om.’ Groots suggestie om hier actief meer evenwicht in te brengen vond weerklank bij WORM. ‘Eerst dachten we aan workshops voor vrouwen, maar al snel kwamen we uit op een grassroots-benadering. RE#SISTER is een fluïde collectief geworden, een gemeenschap met een nadrukkelijk open sfeer. Net als het festival, is het collectief niet alleen voor vrouwen bedoeld, maar voor iedereen die buiten de gevestigde orde in de muziekwereld valt, dus ook voor non-binaire of transgender muzikanten.’
Argument
Groot werd zich rond 2005 voor het eerst bewust van het gebrek aan diversiteit in de muziekindustrie. De eerder dit jaar overleden curator, kunstenaar en activist Daniela Swarowsky vroeg haar toen mee te werken aan haar concertserie Xperiment>L, Women in Electronic Music. ‘Ik had een platenzaak en in allerlei bandjes gespeeld (waaronder Les Ormores, lfj), daardoor kende ik de muziekwereld goed. Platenkopers waren vooral mannen, de meeste bandjes hadden een mannelijke bezetting. Dat is nou eenmaal zo, dacht ik altijd. Maar Daniela maakte iets in mij wakker. Voor het eerst vroeg ik me af: Waarom eigenlijk?’ Het bleef haar bezighouden. ‘Ik hou er nou eenmaal van uit te vogelen waarom dingen zijn zoals ze zijn. Door het festival in WORM werd die vonk weer feller.’
Enkele jaren geleden raakte Groot betrokken bij New Emergences, een platform dat zich inzet voor gendergelijkheid in de wereld van elektronische muziek en geluidskunst door mechanismen en stereotiepe gedachtegangen bloot te leggen. Bij New Emergences staat de theorie centraal, maar Groots eigen project, het collectief RE#SISTER, wil verschuivingen bewerkstelligen door te doen. ‘Voor mij gaan het streven naar diversiteit en artistieke hoogwaardigheid hand in hand. Er zijn genoeg goede vrouwelijke artiesten: dat argument is allang ontzenuwd. Idealiter moet de artistieke zeggingskracht genoeg zijn om een punt te maken. Tegelijk houd ik van debat.’ Bij RE#SISTER gaan optredens en workshops vaak gepaard met reflectie in interviews en lezingen. ‘Zo’n mengvorm is heel effectief.’
Golfvormen
De meeste leden van RE#SISTER zijn jonge vrouwen die studies volgen als sonologie of aan het begin staan van hun carrière als elektronicamuzikant of geluidskunstenaar. Maar ook mensen die nog nooit een knop hebben aangeraakt zijn welkom. Het collectief cultiveert bewust een ‘open sfeer’, waarin achtergrond en cv er niet toe doen. ‘Er zijn geen vereisten,’ vertelt Groot. ‘Als er nieuwe mensen aansluiten vragen we naar hun interesses, niet naar hun vaardigheden. Het gaat erom dingen te delen en de rest volgt dan vanzelf. Er komen nooit mensen bij met een houding van ‘ik weet meer dan jullie’ . Misschien is het ook typisch iets voor mannen om het te hebben over technische weetjes. Het feit dat je het exclusief houdt voor iedereen die buiten de gevestigde orde van de muziekindustrie valt is een parameter voor openheid en respect. Je weet dat je bij RE#SISTER waarschijnlijk niet betuttelend zal worden toegesproken.’
Als het collectief bijeenkomt worden leden eerst aan elkaar voorgesteld, waarna uitleg over de studio volgt. ‘Daarna is het vooral troubleshooten, wat eindigt in samen muziek maken. En passant breid ik zo ook mijn kennis uit.’ Zelf ‘piept en kraakt’ ze mee in verschillende RE#SISTER line-ups. Uit ervaring weet ze hoe belangrijk het is om als jonge elektronicamuzikant grip te krijgen op de techniek. ‘Toen ik in de jaren 1980 mijn eerste synthesizer kocht snapte ik er helemaal niets van. Ik deed maar wat en sloeg het geluid op als het me beviel.’ Dat veranderde toen ze bij Dodorama een cursus volgde bij geluidskunstenaar Armeno Alberts. ‘Hij legde me alles uit over golfvormen, frequentiemodulatie, filters. Voor het eerst werkte ik met een oude synth waarbij je de oscillator ziet: dat maakte het concreet. Het ging veel meer voor me leven. Nog steeds kan ik eindeloos aan geluid boetseren.’
Krenten
Deze zomer presenteerde RE#SISTER het driedaagse festival Testing the Waters in podium OCW, de eerste grote showcase van het collectief met geluidsinstallaties, performances, lezingen en zines. Hoewel het collectief regelmatig op het podium staat, in WORM en daarbuiten, speelt het merendeel van de activiteiten zich voorlopig achter de schermen af. Experiment staat centraal. Elke eerste zondag van de maand hebben de leden van RE#SISTER de WORM Sound Studios voor henzelf. Wie komt is elke keer weer een verrassing, de groep groeit en is constant in beweging. ‘De studio is niet zo groot, dus kan het weleens wat chaotisch zijn. Maar als iemand daardoor niet goed kan werken, bedenken we gewoon een oplossing, dan komen we op een ander moment terug.’
Je zal bij RE#SISTER niet betuttelend worden toegesproken.
Inmiddels zijn er allerlei initiatieven en vertakkingen ontstaan, waaronder het showcasefestival en een tapeloopworkshop. Muzikant Lukas Simonis initieerde zelfs een hoorspelenreeks. ‘Zulke dingen ontstaan spontaan onder de deelnemers,’ vertelt Groot. ‘Er zijn ook al verschillende ensembles uit voortgekomen, zoals het noisetrio Boterklontje. Dat had ik allemaal nooit kunnen voorspellen.’ Het is niet Groots bedoeling de koers van het collectief te bepalen. ‘Er moet iemand zijn die de koffie en thee zet en ik vind het wel leuk om een bemiddelende rol te spelen, maar ik hoef niet overal tussen te zitten.’ Toch sluit RE#SISTER naadloos aan op haar activiteiten als curator. ‘Ik zoek altijd naar artistieke inhoud, een prikkel. Daar streef ik naar in alles wat ik onderneem. Wat ik doe gaat uiteindelijk altijd over krenten uit de pap vissen, ze oppoetsen en voor het voetlicht brengen.’