Na de avond rond 45 jaar The Ex en concerten van James Brandon Lewis, Aki en Merope feat. Shahzad Ismaily, was het voor de vierde en afsluitende dag van het Mechelse Brand!-festival tijd voor In The Spirit Of Peter Brötzmann, een hommage aan Wuppertals bekendste rietblazer, die in juni 2023 overleed. Een samenwerking met Sound in Motion, de Antwerpse organisatie die in augustus 2022 het laatste Belgische concert van Brötzmann (een duoset met Hamid Drake) organiseerde, lag dan ook voor de hand. De programmatie oogde op het eerste zicht minder spectaculair dan wat Café OTO in Londen onlangs op touw zette, maar had wél een frisse insteek, die ons reikhalzend naar de toekomst deed uitkijken.
In de vroege namiddag werd al afgetrapt met ‘Soldier of the Road – A Portrait of Peter Brötzmann’, de biografische film uit 2011 van Bernard Josse. Die vertoning konden we helaas niet bijwonen, maar we slaagden er wel in om de foyer van de nieuwe Nona-zaal net op tijd binnen te stuiken om nog het laatste beschikbare exemplaar van ‘Peter Brötzmann. Free-Jazz, Revolution And The Politics Of Improvisation’ van de merch-tafel te grabbelen. Luttele minuten later neemt auteur Daniel Spicer plaats om die in januari officieel te verschijnen biografie van Brötzmann aan het publiek voor te stellen, in gesprek met Gonzo (circus)’ goudhaantje Guy Peters.
Spicer, zelf ook muzikant maar vooral bekend van zijn bijdragen aan The Wire, Jazzwise en The Quietus, leest een lange passage voor uit zijn boek, waarin Brötzmann in de eerste persoon afgeeft op de mercantiele insteek van de hedendaagse jazz-opleidingen en het gebrek aan inzicht in de sociale, politieke en spirituele fundamenten van het genre, maar vervolgens ook een inkijkje geeft in hoe hijzelf die aspecten mondjesmaat en met enige schroom ontdekte.
Vervolgens schuiven Farida Amadou en Julien Desprez aan, om kort over hun wedervaren aan de zijde van Brötzmann te praten en het beeld van Brötzmann als hater van al wat na hem kwam bij te stellen, met warme herinneringen aan hun beider samenwerking met de man.
Hanne De Backer & Casper Van De Velde
Tijd voor muziek. Hanne De Backers project Gabbro heeft al véél verschillende bezettingen doorgemaakt, met zelfs een kortstondig lidmaatschap van een kameel, maar voor de komende periode vormt stichtend lid De Backer samen met Casper Van De Velde (schntzl, Donder, Bombataz) het kernduo van het project. Als opener van de avond brengen de twee een solide, uiterst gevarieerde set. De Backer vangt aan met vinnige en heldere lijnen, die stilaan meer staccato worden, om later naar lange en diepe uithalen te evolueren, allemaal zonder naar het alles kapot-register te grijpen. Van De Velde maakt gretig gebruik van zijn floortom, smijt er nu eens een bedrieglijk simpel stampritme tegenaan, dan weer grijpt hij naar brushes, een strijkstok of flinterdunne stokjes, waarmee hij zijn cymbalen bewerkt. De Backer varieert met verstilde zang door haar mondstuk, klak-geluiden, oversturing van haar sax en kringelende mini-melodieën. De Backers toon wordt met de jaren verfijnder, en haar ingehouden spel klinkt vanavond in Mechelen soms bijna verhalend. Zingen in de sax wordt schreeuwen, krassend als een vijfenveertigtoerenplaat, of kermend als een gewonde kat.
Om het tweede stuk in te leiden haalt De Backer een dubbele drone-fluit tevoorschijn, om te vervolgen op basklarinet, waaruit ze een wonderlijke melodie in het laagste register van dat instrument tovert, om daarna ronduit lyrische en circulaire minimelodietjes te blazen… Vervolgens gooit Van De Velde er nog een paar – durven we? Phil Collinsiaanse – drumrolls tegenaan. Sterk concert dus van een duo dat nog maar pas aan het verkennen is waar het met gabbro naartoe moet.
Ornella Noulet, Adia Vanheerentals, Hanne De Backer
Ook Cel Overberghe deelde ooit een podium met Peter Brötzmann, meer bepaald op het Free Music Festival in de Antwerpse King-Kong, ergens in de jaren 1970. De bedoeling was dan ook om een herneming te organiseren van het trio Ornella Noulet-Adia Vanheerentals-Cel Overberghe, dat op Summer Bummer 2024 zo’n frisse indruk had gemaakt. Maar Overberghe, op Summer Bummer nog blozend van plezier als een jonge snaak, moest vanavond uit medische voorzorg verstek geven – we hebben het nagevraagd: niets al te ernstigs – en dus werd Hanne De Backer ter hulp geroepen.
Het trio start zijn set met collectieve zachte slurp- en luchtgeluidjes – Noulet en Vanheerentals op sopraansax, De Backer op bariton – waaruit al snel een hele wereld tevoorschijn komt. De Backer neemt nu eens deel aan het zwermende geluid, dan weer tracht ze er met lange baslijnen orde in te scheppen. Voor deel twee, door De Backer ingezet met snappende tonggeluiden, schakelt Vanheerentals over op haar altsax. Wat volgt is bijna een auditief toneelstuk, met Hanne De Backer die met hortende ademhalingsgeluiden en vingertikkend tegen haar mondstuk te werk gaat en Noullet die supersnelle korte frasen blaast. Uit de geluidsbrij komen af en toe menselijk aanvoelende stemmen naar boven, heel schriel, soms pijnlijk hoog.
Na het concert zullen we De Backer horen vertellen dat ze er op haar hoede voor was om met haar bariton de sopraansaxofoons van Noulet en Vanheerentals te overschaduwen, maar dat was nooit het geval. We hopen Cel Overberghe nog veel te mogen zien in het gezelschap van zijn jonge kompanen, maar dit was ook heel mooi.
Farida Amadou & Julien Desprez
De Luiks-Brusselse Farida Amadou en Parijzenaar Julien Desprez hebben allebei samenwerking met Brötzmann op hun conto en vormen al een aantal jaar een gitaar-bas-duo. De twee nemen elk plaats op een kruk, de ruggen naar elkaar toegekeerd, zodat tijdens de hele set die volgt, de communicatie puur op basis van klank zal gebeuren. Desprez speelt gitaar zoals Amadou de bas, heel vindingrijk de geplogenheden van het instrument vermijdend, daarbij bijgestaan door een stevig arsenaal effecten. Hij begint de set met hoogpollige fuzzy akkoorden, gaat na een poos hoger in volume en begint frenetiek met de handen over het fretboard van zijn stratocaster te dansen, onderwijl met de pedalen elektronische geluidjes triggerend. Ondertussen bouwt Amadou gestaag aan een staccato dreun, met haar delay inhakend op en botsend met Desprez’ klanken. Ze bewerkt haar repetitieve baslijnen met pedalen die er – bewust – onvoorspelbare herhalingen aan toevoegen – een spel met toeval dat ons aan goeie noise doet denken. Ondertussen ratelen Desprez’ handen zowat overal op zijn gitaar, als door Tourette’s getroffen. Aan het einde van de set verzeilen de twee in een licht-lyrische passage en sluipt er bijna melancholie in de muziek, wanneer de Desprez’ gitaar fluit als een leeglopende doedelzak, en Amadou daar wat kosmische akkoorden overheen legt.
Na afloop klinkt het op de rij achter ons, lichtjes verbouwereerd: ‘dat was speciaal he?’ Dat was het zeker.
Evan Parker & Camille Émaille
Dat Evan Parker en Peter Brötzmann een verleden delen dat teruggaat tot ‘Machine Gun’ en dus tot 1968, hoeven we u wellicht niet te vertellen. Afgelopen zomer liet Evan Parker nog een diepe indruk na, toen hij aan de zijde van Barry Guy en Paul Lytton op Summer Bummer aantrad. Vanavond zal hij spelen met de jonge Française Camille Émaille aan zijn zijde, die in de laatste jaren van Peter Brötzmanns leven regelmatig met de man samenspeelde.
Émaille bedient zich van een opvallende drumopstelling, met als basis een gekantelde grosse caisse, waarover een stel snaren over blikken gespannen zijn, die Émaille onder meer met een strijkstok en klankschalen bewerkt, en waaruit ze zowel bas- als drumgeluiden tevoorschijn haalt.
Parker bedient zich van sopraan- en tenorsax (de tenor van Sound in Motion, die op afgelopen Summer Bummer net niet op tijd opgekalefaterd raakte) en lijkt aanvankelijk in een meer ingetogen stemming, al zit er altijd een zeker spanning op zijn spel, ook als hij lyrische lijntjes neerlegt.
Voor de intro van het tweede stuk grijpt Parker even naar de sopraansax, waarmee hij korte stootjes produceert, waarrond Émaille, met een handcymbaal texturen breit. Nu en dan onderbreekt ze haar meditatieve klokkenspelachtige geluiden met luide tromslagen.
Even later stoot Parker een duizelingwekkende lawine aan noten uit, alsof hij wil bewijzen dat hij van alle aanwezigen het grootste uithoudingsvermogen heeft. Maar dit was meer dan louter krachtpatserij: her en der verschenen fragmenten van melodieën, waarvan het spijtig is dat niemand ze heeft geannoteerd. Maar Sound in Motion kennende, is de hele prachtige zwik ongetwijfeld in prima kwaliteit opgenomen voor de eeuwigheid.
En daarmee komt er een einde aan een mooi eerbetoon dat Der Brötz vast had weten te appreciëren – we kunnen ons zomaar voorstellen dat er ergens boven Mechelen op een niet eens zo donkere donderwolk een zuinig goedkeurend brommetje weerklonk.