De laatste keer dat ik ‘Stop Making Sense’ keek was in 2007. Aanleidingen waren mijn interview met James Murphy en het optreden van zijn band LCD Soundsystem in de Melkweg, Amsterdam. Dat was zó strak en de bandleden hadden zoveel plezier op het podium, dat ik onwillekeurig terugdacht aan de concertfilm. Mijn liefde voor Talking Heads bloeide meteen weer op.
‘Stop Making Sense’ zag ik een keer of vier, verspreid over bijna veertig jaar. Toch raakte de film me afgelopen week weer tweemaal recht in mijn hart. Eerst tijdens het kijken van de perskopie op mijn laptop, daarna in filmhuis De Spiegel, gevestigd in het prachtige Royal Theater in Heerlen. Veertig jaar oud en nog steeds in staat te emotioneren. Dat is knap.
Vorig jaar september ging de nieuwe, voor 4K opgepoetste versie van ‘Stop Making Sense’ in première op het Toronto International Filmfestival. Regisseur Spike Lee interviewde er tevens een aantal leden van Talking Heads. Niet alleen het beeld is digitaal bewerkt, ook het geluid klinkt fantastisch. Dat komt de bioscoopervaring ten goede. Niet alleen voelt het alsof je als bezoeker bij het concert bent, de cameravoering brengt je tot vlakbij het podium en soms zelf erop. Zo moet een VR-registratie van jouw favoriete concert voelen in de nabije toekomst.
Een aantal recente recensies van ‘Stop Making Sense’ roemt de band als de absolute smaakmaker van de film. Dat is onterecht. Regisseur Jonathan Demme, die in 1991 een Academy Award wint voor de film ‘The Silence of the Lambs’, experiment met cameravoering, brengt de band onconventioneel in beeld en laat het publiek nauwelijks zien. Nog steeds voelt zijn aanpak zo anders dan die voor andere concertregistraties. Sterker: elk shot in deze registratie is een fantastische concertfoto. ‘Stop Making Sense’ is een visueel meesterwerk.
En dan is er natuurlijk de band. Talking Heads is in topvorm, misschien wel de beste die het gezelschap ooit heeft gehad. De optredens in het Pantages Theatre in Hollywood, waar de opnames in december 1983 verdeeld over drie avonden werden gemaakt, zijn zorgvuldig door David Byrne geregisseerd. Hij speelt er met de magie van het live-concert door het publiek tijdens de show mee te nemen achter de schermen. Nummer voor nummer krijgt het podium vorm. Eerst Byrne alleen met akoestische gitaar én ghettoblaster, daarna volgt de rest tot de voltallige band op het podium staat.
Demme speelt daar perfect op in door dicht op de huid van de muzikanten te gaan zitten, dan weer te kiezen voor een breed, frontaal shot. Hij kiest zeker niet voor een simpele, gortdroge registratie zoals sommige recensies beweren. Demme brengt juist de magie terug die Byrne heeft weggehaald. Een andere magie, dat wel. Die van een band op de top van haar kunnen, waar alles verandert in goud. De glimlachen van de muzikanten die Demme prominent in beeld brengt, leveren het bewijs.
Byrne zelf is in topvorm. De wat slungelige, nerdy frontman ontpopt zich tot ras-entertainer die met gewaagde pasjes, outfits en bewegingen de band op sleeptouw neemt. Sommige recensies menen dat Byrne hier laat zien dat hij Talking Heads is ontgroeid. Niets is minder waar. Byrne kan hier de ster zijn dankzij de andere bandleden. Met name bassiste Tina Weymouth, het spetterende, superstrakke gitaarwerk van Alex Weir en percussionist Steve Scales zijn cruciaal.
Eigenlijk geldt dat voor alle muzikanten die op het podium staan, zeker ook voor de twee achtergrondzangeressen Lynn Mabry en Edna Holt. Ondanks dat Byrne als frontman de show steelt, staat hier overduidelijk een band. Een band die strakker speelt dan strak en waarbij elk detail doordacht en betekenisvol is. Daarin komen cinematografie en muziek samen: elk moment is, zonder uitzondering, door een ringetje te halen.
Aan ‘Stop Making Sense’ klopt alles.
Theo Ploeg
‘Stop Making Sense’ is momenteel te zien in verschillende bioscopen en filmhuizen in België en Nederland