Afgelopen week vond de 69e (!) editie plaats van Rumor, het festival dat steeds drie opmerkelijke artiesten op verschillende locaties in Utrecht presenteert. De beurt was deze keer aan Willem Tanke, Grouper en Nate Wooley.
Organist Willem Tanke begint de avond op het grote orgel van de Domkerk, waarop hij delen van Olivier Messiaen’s ‘Livre du Saint Sacrement’ uitvoert. Geen eenvoudig stuk, zeker ook niet voor het publiek. De selecties variëren van gedragen, haast sacrale passages, tot intense uitbarstingen van geclusterde noten. Als luisteraar is het moeilijk grip krijgen op de muziek, en veel mensen lijken het dan ook gelaten te ondergaan. Dat het werk in het hoge, galmende gewelf van de Domkerk een extra overweldigend karakter kreeg speelt daar zeker een rol bij.
De Domtoren, aan de andere kant van het Domplein, is ook geen kleintje, maar voor het optreden van Grouper worden we naar een kleine ruimte ergens binnenin. De voorstelling die we ons van tevoren hadden gemaakt van Groupers Liz Harris’, eenzaam gebogen over een gitaar, haast verloren in een enorme ruimte moet overboord. Met muren van warm baksteen en flakkerende kaarsen is de met slechts 130 mensen stampvolle ruimte bijna knus. Na een heel oeuvre vol te hebben gespeeld met drone-folk, heeft Harris besloten deze tour de nadruk te leggen op alleen de drones. Onder de noemer ‘Violet Replacement’ brengt ze soundscapes ten gehore waarin haar stem een ondergeschikte rol speelt. Of het een definitieve nieuwe richting betekent moet nog blijken, maar we sluiten het niet uit, want eerder dit jaar voerde ze samen met geestverwant Jefre Cantu-Ledesma ook al het vergelijkbare ‘Circular Veil’ uit, waarmee ze gedurende zeven uur de luisteraars hypnotiseerden. Zo lang zal het vanavond niet duren, maar ook nu is lengte belangrijk: het optreden zal bestaan uit één compositie van ongeveer driekwartier van lang uitgesponnen ambient drones. Na een trage start, drijven de tonen langzaam over elkaar heen, en wordt het geluid steeds voller en meeslepender. Langzaam maar zeker raakt iedereen gehypnotiseerd. Zang lijkt op het eerste gehoor geheel te ontbreken, maar het geluid is ontegenzeggelijk dat van Grouper; ‘Violet Replacement’ is als een detail dat altijd in Harris’ muziek aanwezig is, maar dan enorm uitvergroot. Gaandeweg blijkt in ieder geval haar kenmerkende stem wel degelijk in de mix te zitten; het is alsof een van haar reguliere nummers extreem is opgerekt voorbij het punt van directe herkenbaarheid (een experiment dat we de volgende dag thuis even ondernemen met huis-tuin-en-keuken-software, maar zonder hetzelfde mooie resultaat. Theorie ontkracht – maar gelukkig vertelt Harris na het concert dat de gelimiteerde – en uitverkochte – cdr die bij deze performance hoort binnenkort een volwaardige release zal beleven). Het instrumentarium bestaat uit zes walkmans, waarvan de output live wordt gemixt. In een andere tijd en plaats zouden we ons afvragen wat “live” nog precies betekent met zo’n set-up, maar die overweging lijkt ons vooral thuis te horen in het territorium van de rock. Boven Harris’ hoofd draait een projectie in de stijl van de hoezen van haar recente albums: een uitvergrote sterrenhemel waarin de sterren in fase lijken te twinkelen met de kaarsen. Na een lange fade-out zijn we weer terug op aarde.
Het publiek wachtte al even in ACU op de opkomst van Nate Wooley, toen er een jongeman het podium op slenterde en ging zitten op een stoel. Hij legde zijn bril op de speaker naast hem en perste de eerste geluiden uit de trompet. Wooleys geïmproviseerde, onderzoekende trompetspel was direct herkenbaar; voor wie hem niet eerder zag optreden was het fascinerend om te zien hoe hij al die geluiden uit zijn instrument krijgt. Hij blies, stootte lucht en praatte door het instrument, nam een stuk metaal en kraste ermee over de buitenkant. Hij nam het mondstuk eraf en blies, het instrument tegen zijn lippen of een eindje voor zijn mond. Met een microfoon diep in de beker liet hij horen welke geluiden binnen in de trompet klonken. Melodieën? Geen. Wooley schept vooral een abstracte klankwereld, die verrassend ruimer is dan velen zouden verwachten bij een trompet. De ene klank roept een wending op, de andere nader onderzoek. Ook de korte evergreen die hij als tweede – en laatste – stuk speelde, diende vooral als startbaan voor verrassende geluidsstunten. Wooleys optreden was krachtig, maar kort – veel te kort.
Gezien in de Domkerk, de Domtoren en ACU, Utrecht, 22 maart 2012
De volgende editie van Rumor vindt plaats in oktober. Houd de site in de gaten voor de artiesten en locaties.
http://www.rumor.nl/
http://www.willemtanke.com
http://sites.google.com/site/yellowelectric/
http://natewooley.com/