November Music 2011

Van 9 tot en met 13 november vond de negentiende editie van November Music plaats in ‘s Hertogenbosch.

‘Muziek van nu, door de makers van nu’. Een omschrijving die aangeeft dat November Music breed programmeert. Grote producties van bekende hedendaagse componisten, zoals Louis Andriessen, Edgar Varèse, Bill Viola, David Kweksilber, Jörg Widmann en Yuri Honing worden geplaatst naast rare, experimentele en extreme concerten van mensen als The Inbetweens, Anne La Berge, Fred Momotenko, Philip Jeck en Jennifer Walshe. Het merendeel van de producties staat in de Verkadefabriek geprogrammeerd. Maar andere podia, musea en galeries in ’s Hertogenbosch maken ook deel uit van de programmering.

Samen met een flinke club muziekkenners, die graag schrijven over muziek, probeer ik deze dagen zoveel mogelijk concerten, meetings en geluidsinstallaties te bezoeken. Bij aankomst op woensdag 9 november staan Miranda Driessen (componiste) en Dyane Donck(beeldend geluidskunstenares) al klaar om de eerste nieuwe muziekklanken tot zich te nemen.

Dag 1 moet ieder zijn weg nog vinden en start het festival rustig op. Samen met Aad van Nieuwkerk van de VPROinstalleren wij ons in een hoek van de eetzaal, waar de komende dagen alle aanwezige deelnemers kunnen genieten van de culinaire hoogstandjes in dit Bourgondische deel van Nederland. ‘Is het goed eten, dan is het goed musiceren’, is het motto van het productieteam.

Na de kinder- en middagvoorstelling ‘SMAK!’ (ja, je moet vroeg beginnen met de kennismaking met vreemde muziek) is het in de avond tijd voor het Nieuw Ensemble. Hoogtepunt is videokunstenaar Bill Viola die de droom die Varèse had realiseerde voor de uitvoering van ‘Déserts’. (1954) Viola verbeeldt namelijk de afwisseling tussen instrumentale- en elektronische muziek door deze te koppelen aan resp. beelden van desolate landschappen en sterk vertraagde beelden van een man in een kamer. Er zouden tijdens het festival nog veel momenten passeren, waarin beeld en geluid gecombineerd werden gepresenteerd.

Dag 2 stond in het teken van drie Nederlandse componisten: Wouter Snoei (een mooie combinatie van instrumentale- en elektronische, ruimtelijke klanken), Arnoud Noordegraaf (‘Moving music’ door het Calefax rietkwintet werd op bijzonder smaakvolle, strak geregisseerde manier vormgegeven door Arnoud Noordegraaf (wiens ‘A.M.’ In de vorige editie van Noverber Music nog te bewonderen was) samen met filmmaker Joggem Simons en Astrid Kruisselbrink. Haar ‘Reclining Woman’ uitgevoerd door Muziektheater De Helling werd  op geen enkele manier overheerst door het visuele. Muziek en beeld gingen hand in hand. Daarnaast werd er prachtig, zeer geconcentreerd gezongen en gemusiceerd waardoor de (gecomponeerde) stiltes buitengewoon effectief werkten.

Dag 3 verbreedt het festival zich. Gecomponeerd naast improvisatie, modern klassiek naast puur elektronisch. Kruisbestuivingen gaan plaatsvinden, tijdens concerten van Yannis Kyriakides samen met Andy Moor (The Ex), Markus Stockhausen (zoon van Karlheinz) met BEAM, David Kweksilber met David Moss en Bram Stadhouders met Jim Black. Niet dat het een ratjetoe wordt. Er blijft veel ruimte voor rust, ontroering en sferische elementen. Kyriakides en Moor natuurlijk tegendraads, met respect voor traditie, Stadhouders sfeerrijk en als klankritueel, Kweksilber en Moss meer verankerd in de free-impro-jazz traditie en BEAM opvallend sterk werkend met de klankfilosofie en benadering van Markus Stockhausen.

Ondertussen in de zelfde Verkadefabriek het vervolg (ook te horen tijdens 2010 editie) van Cineac Sonore. Aandacht voor vroeg elektronische werken van o.a. Raaijmakers, Boerman en Koening (zelf aanwezig). Recente composities van Anne La Berge, Justin Bennett en Fred Momotenko. Allemaal muziek, die voor deze gelegenheid vanuit de luie stoel en met surround geluid beluisterd kan worden. En als het meezit …….wordt toegelicht door de componist zelf.

Dag 4 is meestentijds het moment dat het festival uit de bocht vliegt. Maar liefst twintig heuse concerten, waaronder grote orkestproducties, en er om heen diverse klankbelevenissen en installaties door heel Den Bosch, laten op zaterdag de muziekfanaten niet met rust. Deze opwindende onrust wordt verder versterkt door het eerste carnavaleske weekend in de stad. De opmaat naar het uiteindelijke carnaval aan het slot van de winter. Het contrast is groot, zwaar aangeschoten fanfare orkesten bevolken de Bosche straten terwijl academisch geschoolde musici zich een weg banen naar de serieuze podia. Verwarring alom!

In het Kruithuis bezoek ik de klankinstallatie ‘City Chase’ van Paul Devens (lees meer over Devens in Gonzo (circus) magazine). Met geluidsopnamen uit Den Bosch, al fietsend gemaakt door Devens zelf en ten gehore gebracht door vier luidsprekers, horizontaal heen en weer bewegend over glijstangen, blaast Devens de stadse geluiden nieuw leven in. Hij heeft de oorspronkelijk opnamen puur gehouden. Het is juist de beweging van de luidsprekers van links naar rechts, die een nieuw ‘environmental’ klankverhaal vertellen. Een uniek avontuur in amper zeven minuten!

Bij terugkomst in de Verkadefabriek ontdek ik draaitafelgoeroe Philip Jeck in de wandelgangen. Hij meldt mij, dat hij enigszins nerveus is voor zijn concert met het Italiaanse ensemble Alter Ego. Alleen een soundcheck zou voldoende moeten zijn voor ‘TablesAreTurned’, gecomponeerd door de Oostenrijkse componist Bernhard Lang. Minimal exercities, waarbij de harmonieleer eens danig op zijn kop wordt gezet. Het wringt zeker hier en daar. De mix is niet vloeiend genoeg, maar de losse delen vliegen stevig voortrazend uit de bocht. En dat voelt goed!

Een ander hoogtepunt op deze dag is de ‘ECM Artists in Concert‘ programmering. De concerten vinden plaats in de kleine zaal van de Verkadefabriek. De zaal kan dat niet aan, zelfs de HMH in Amsterdam zou te klein zijn geweest. Grote namen uit de new-ambient-jazz wereld staan op het programma, zoals de Finse Iro Haarla, de Nederlandse saxofonist Yuri Honing en superpianist Craig Taborn. Arve Henriksen, bekend van Supersilent en zijn samenwerking met David Sylvian, sluit de avond af. Samen met drummer Audun Kleive maakt Henriksen ons deelgenoot van een persoonlijke en heel intieme reis langs vreemde verre oorden en nieuwe gebieden.

Dag 5 brengt ons de Kunstmuziekroute met tal van concerten en voorstellingen op diverse locaties in de schitterende binnenstad van Den Bosch. Grote kans dat je nieuwe componisten, musici, theatermakers en beeldend geluidskunstenaars ontmoet, die nog vrijwel onbekend zijn en bij November Music de kans krijgen hun (solo)werk te presenteren. Lovende reacties krijgen we te horen over bijv. trompetist Marco Blaauw, componist/theatermaker Boudewijn Tarenskeen en muzikaal vrijdenker Frederik Croene.

Tijdens het slotconcert van November Music 2011 in de grote zaal van de Verkadefabriek krijgt festivalcomponist Yannis Kyriakides zijn eigen compositie ‘Memoryscape’ gepresenteerd door het beste Europese nieuwe muziekensemble van dit moment de MusikFabrik o.l.v. Sian Edwards. ‘Memoryscape’ is een groots opgezet ensemblewerk met soundtrack en videoprojecties dat Kyriakides speciaal, in opdracht van musikFabrik, heeft geschreven. Kyriakides baseert zich hiervoor op de vroegste herinneringen van zijn naaste vrienden, die hij opnam en bewaarde. ‘Memoryscape’ geeft musikFabrik de gelegenheid hun klasse te laten horen.
Voor dit werk vat Kyriakides het ensemble op als een ensemble van solisten. De structuur van de compositie wordt gevormd door vijftien solo’s, die gebaseerd zijn op vijftien vroege herinneringen. Deze solo’s worden binnen een elektro-akoestisch klankschap gepresenteerd.