“Ouwe lullen moeten weg” zongen Van Kooten & De Bie ooit, “ouwe lullen staan alleen maar in de weg”. Gelukkig is de muziek geen carrièrepad, versperd door babyboomers die maar weigeren met de VUT te gaan. Er is ruimte voor iedereen, nieuwelingen én oudgedienden die van geen ophouden weten. Drie vertegenwoordigers van die laatst categorie deden afgelopen week de Nederlandse hoofdstad aan: Michael Gira, Killing Joke en Orbital.
Er is meer muziek beschikbaar dan ooit te voren, en menig band breekt zich het hoofd over hoe op te vallen in het enorme aanbod. “Be awesome at something,” was ooit het advies van Steve Albini (ook geen 19 meer, en ook weer op toer binnenkort met Shellac – er zijn nog kaarten voor het concert in de OT301, op 27 mei). Makkelijker gezegd dan gedaan, maar het helpt ook als je ooit ‘awesome’ was – en mensen zich dat nog herinneren. Swans waren altijd ontzagwekkend, zowel op plaat als live, tot ze eind jaren 1990 ophielden te bestaan. En niet minder toen ze er in 2010 opeens weer waren, getuige een intens album en veelal verpletterende live shows. Een nieuw Swans-album volgt in de zomer, maar voor nu is Michael Gira even solo op tournee, als man-met-gitaar (en cowboyhoed). Dat betekent een minder fysieke ervaring dan dat de volledige band levert, maar Gira bedient zich van een ingetogen intensiteit die niet minder indrukwekkend is. De set bestaat uit oude en nieuwe Swans nummers, liedjes van Angels Of Light en nummers die onder zijn eigen naam verschenen. De Swans-nummers zijn trage, monomane vertalingen van de noise rock-nummers van soms niet meer dan één akkoord. Soms lijkt Gira met opzet en nadruk vals te zingen, om de rauwe overtuiging te benadrukken. Tussendoor zijn er grappen tegen het publiek, maar wanneer de lichtman niet snel genoeg overschakelt naar alleen wit licht bijt Gira hem “we all like to be creative, but now is not the time” toe. De kleine zaal van Paradiso is voor de verandering in één keer stil als Gira opkomt. Een spontane opwelling van beleefdheid – of zijn we eigenlijk geïntimideerd door dit voormalige beestmens? De hele set, die bijna voorspelbaar eindigt met ‘God Damn The Sun’, volgens velen Gira’s beste liedje, gaat er van de sarcastische troubadour een onderhuidse dreiging uit, alsof hij ieder moment in waanzin kan uitbarsten. Het maakt het een dwingend optreden.
Waanzin was ook iets dat Killing Joke tot een unieke band placht te maken – ooit. Geschminkt in de langzaam uitlopende mad clown-make up van Batmans The Joker paradeerde voorman Jaz Coleman bezeten en bezwerend over het podium, zichzelf tussen de nummers door meteen weer relativerend met de nodige humor. Maar daar is deze avond werkelijk niets van terug te zien. Op papier is het een leuke set – nieuw werk, oude b-kantjes, klassiekers, een geweldige instrumental van de eerste lp – maar de band beukt zich er plichtmatig door heen. Na een beleefd “good evening!” heeft Coleman de rest van het concert tussen de nummers door niets meer te melden. Niet dat er erg veel gelegenheid voor is: in een reuze vaart worden de nummers er doorheen gejaagd, en volgens de setlist bij het mengpaneel wordt tenminste één nummer geschrapt. Bassist Youth lijkt er als enige wel zin in te hebben, maar het mag niet baten; hoewel het publiek ‘The Wait’ en ‘Change’ met instemming onthaalt, vallen de nieuwe, opgefokte nummers bijna dood neer. Misschien zijn we een beetje Killing Joke-moe. De band stond 18 maanden geleden ook al op dit podium, en afgelopen augustus op Summer Darkness. En hoewel het nieuwe album ‘MMXII’ goed is ontvangen, liep de voorverkoop voor dit concert blijkbaar zo slecht, dat bezoekers van ULTRA-EINDE een halve week eerder bij binnenkomst een gratis concertkaartje kregen aangeboden. Maar misschien is het vooral de band die moe is, en is daarmee hun opzwependheid afgesleten tot een botte bijl.
En dan was er om de week af te sluiten Orbital. Een van die handvol techno-house-acts die in de jaren 1990 in staat bleek een succesvolle cross-over van de club naar het rockpodium te maken. Terwijl hun platen gaandeweg steeds minder goed werden, bleef de band live immer een feest. In 2004 hielden ze het voor gezien, maar na vijf jaar soloplaten maken misten de broertjes Hartnoll elkaar blijkbaar teveel, en bliezen Orbital nieuw leven in. Eerst voor wat losse optredens, en inmiddels is er ook een nieuw album en bijbehorende toer, die op deze avond de Melkweg aandoet. De uitverkochte zaal is vol bekenden die herinneringen ophalen aan dat concert in Paradiso in 1994 en zich beleefd neutraal uitlaten over de nieuwe lp. Als dat maar goed gaat. En dat gaat het gelukkig, of in iedere geval het grootste deel van de tijd. De Hartnolls spelen een vriendelijke set, geheel in lijn met de onbezorgde vrolijkheid van het nieuwe album. De moodiness van bijvoorbeeld ‘The Girl With The Sun In The Head’ en ‘The Box’ moet daarvoor wijken, en we moeten het ook doen zonder de klassiekers ‘Remind’ en ‘Lush’. Het is duidelijk: Orbital is niet teruggekomen voor het nostalgie-circuit, maar gewoon om hun nieuwe plaat te toeren, en dat siert ze. Energiek is het allemaal wel, zij het op een beetje simpele manier. Het valt live pas goed op hoe zeer de nieuwe nummers – de band speelt bijna de helft van ‘Wonky’ – leunen op een stevige four to the floor, die kaal aandoet zonder de gebruikelijke tegendraadse ritmes. ‘Chime’ en ‘Impact’ hebben een vergelijkbare nabehandeling gekregen, maar ‘Are We Here?’ met zijn ratelende breakbeat blijft aangenaam eigenzinnig. Hier en daar raakt de flow er een beetje uit als met name de nieuwe nummers flink worden opgerekt, maar gelukkig hebben we een oogverblindende lichtshow om ons bezig te houden. Het enige wat ons echt spijt is dat ook ‘Satan’, dat live doorgaans een verwoestend hoogtepunt is, van de setlist is geschrapt. Iets meer waanzin mag wel, voordat het allemaal te braaf wordt. Stay mad.
Gezien in Paradiso en de Melkweg, Amsterdam, 10, 11 & 13 april.