Max Richter – Wat als … klapvee zijn smartphone uit heeft staan?

Onze Hunter S. Thompson-adept van dienst vond in een avondje Max Richter in het Cultuurcentrum in Hasselt op 6 mei ll. zijn keurige, in de maat klappende ‘zelf’ weer helemaal terug. Al bleven de ‘visuals’ en de klassieke drones van voorprogramma Christina Vantzou uiteindelijk nog het meeste hangen…

Het voorprogramma werd gedaan door de Grieks-Amerikaanse Christina Vantzou en haar Little Prism Ensemble.  Voor de Gonzo (circus(-fan bekend van haar solowerk, en daarvoor ooit nog aan de toetsen bij o.a. The Dead Texan.  Voor hen was de moeilijke taak weggelegd om een uitbundig en ‘chatty’ publiek tot zwijgen te brengen en ze te doen luisteren naar subtiele klanknuances. Daar slaagden ze wonderwel in, en mede door de visuals  – Vantzou is van opleiding een visuele kunstenares – werd het publiek als het ware in hun duistere en ‘monotone’ performance gezogen.  Dat er niet geklapt werd tussen de stukken, maakte de ervaring  alleen maar intenser.  Vantzou zelf viel wel een beetje op door haar grafische manier van dirigeren. Bordjes met kleuren en abstracte vakken, werden opgehouden en gespeeld onachtzaam weggegooid op het podium.  “Ik kan zelf geen noten lezen, vandaar dat ik visuele ‘cues’ geef aan de muzikanten,” legde Christina Vantzou ons zelf uit achteraf. Voor wie graag alles logisch en in vakjes ziet steken, was dat er een beetje óver, aanstellerig zelfs. Uw Gonzo-recensent mocht er echter smakelijk om ‘monkellachen’. Ook de visuals bevatten een ironische ondertoon – Leopold Stokowski, bijgenaamd de ‘Charlatan of Orchestral Playing’ –  gemixt met  zwartwit archiefbeelden van sjieke mensen in de opera die luidop klappen en allemaal rechtstaan. Was dat geen verwijzing naar de sociale bourgeoiscode die ook toeschouwers in de 21^ste eeuw bij klassieke muziekconcerten nog steeds slaafs volgen? Hoe dan ook. Word je soms nogal slaperig van Vantzou’s cd’s als je ze thuis opzet, in de live-uitvoering kregen we van deze klassiek gegenereerde ‘drones’  een soort van onderhuidse energieboost. En zo werden de oren ook al flink geopend voor wat nog komen moest….

Luidop ringtones ‘dromen’

Max Richter had de griep. “Mijn geneesmiddelen zitten hier ergens onder mijn piano”, begon de Britse componist met Duitse roots, zich op voorhand al een beetje in te dekken. Maar dat was nergens voor nodig. Met Richter aan de piano als centrale figuur, bestond het orkest enkel uit strijkers met een klassieke opleiding. Wat volgde was een muzikale ‘trip’ doorheen het parallelle  universum van Philip Glass, Wim Mertens en… J.S. Bach.

Wordt Richter in de serieuzere klassieke middens nog wel eens smalend ‘de Ringtone Maestro’ genoemd, dan zag je hier waarom zijn composities zo zeer in dit heden zijn gemaakt en het moment waarin ze ontstaan zijn, ook zelf weer opheffen.  Zijn compositietechniek speelt uiteraard leentjebuur bij de seriële muziek van Steve Reich en ook bij de minimalisten zoals de eerder genoemde Glass en Mertens. Maar tegelijk bevatte de live uitgevoerde versies van zijn ‘nummers’ een diepe emotionele onderlaag, een onderbewuste ambiance. Een soort klassieke ‘Brian Eno’ factor, dus. Of zelfs, Arvo Pärt on acid.

Het ontbreken van enige vorm van ‘visuals’ bleek een goede zet. Hierdoor werd je als luisteraar verplicht om toe te kijken hoe de muziek live tot stand kwam.  Het enige storende element bleek echter het obligate geklap van goedbedoelende fans tussen de nummers door. Hierdoor werd de sfeer en toonzetting van het concert telkens weer verbroken… Het zorgde ervoor dat het concert uiteindelijk een fragmentarische ervaring werd.

 Max Richter is niet voor niks een felbegeerde ‘soundtrack composer’.  Terugkerende thema’s en subtiel verschuivende arrangementen gaven ons het gevoel naar een ‘lucid dream’ te zitten kijken van onze afgelopen werkdag.  Wat de inbreng van elektronica betreft in  dit concert bij Max Richter kunnen we kort zijn. Die kwam meestal als een soort ‘ambient’ vanuit zijn laptop en diende vooral als intro op wat nog komen moest. Waardoor deze klanken me meestal niet echt geïntegreerd leken in het overwegend akoestische  geheel.

Toch werd het concert een van de beste dingen die we al gehoord hebben in dit genre. Dat kwam door de minutieus en perfect uitgevoerde bladmuziek door muzikanten met een virtuoze klassieke opleiding.  Afgewisseld met breekbare ‘Bach’ momenten van Max Richter zelf op zijn Korg-synthesizer.    

Van de wereld

Na meer dan een uur werd iedereen uiteindelijk netjes afgezet na een – en we gebruiken het woord niet vaak – magistrale uitvoering van ‘Trees’ waarin alle eerder op de avond zorgvuldig opgebouwde dynamiek in volle vaart ontketend werd.  Eindelijk kreeg ons lichaam waar het recht op had:  diepe, ultrasone bassen…. De ontnuchtering zou echter vlug volgen.

Een staande ovatie, een extatisch publiek, twee – nee, drie – ‘reverences’ van Max Richter en zijn muzikanten.  Uw Hunter S. Thompson – adept blijkbaar van de wereld. “Dit keer niet door drugs, of drank. Maar door de pure kracht van muziek…”, zouden we later lezen op zijn Facebook.  Toch lijkt een en ander voorgeprogrammeerd….  Net als in de zwart-wit archiefbeelden van het voorprogramma, kan dit jonge ‘postklassieke’ publiek in CCHa zijn emoties enkel via de strikte sociale codes uit een ‘klassiek’ verleden uiten.

Post Scriptum

De na het concert aangekochte ‘klassieke remix’ van Vivaldi’s ‘Vier Seizoenen’ door Max Richter in de auto deed ons – in tweede versnelling – wel weer wippen van plezier.  Waarom putte Max Richter hier niet uit tijdens het concert. Te populair, misschien? Iets wat we in al onze keurigheid daarstraks als klapvee compleet vergeten waren.  Dat muziek maken ook ‘spelen’ en uitdagen is. Naast virtuositeit en perfectie in de uitvoering, blijft ‘pop’ de ideale voedingsbodem voor creativiteit.

Nog veel later, in een droom: Stokowski die als een ‘spook’ uit het verleden over deze wereld hangend, hikkend in staccato ringtones, met brede gebaren een doofstom kinderkoor dirigeert…. Ons bij het ontwaken opzadelend met het hedendaags dilemma: kunst of charlatanisme? Tuymans of Fabre? Post-klassiek of Überkitsch? Enkel de voorgeprogrammeerde wekker kent ons paniekerige antwoord… en zelfs die staat keurig op ‘Klara’ afgestemd.

Gezien: Max Richter en Christina Vantzou, CC Hasselt, 6 mei 2013