Max Natkiel presenteert fotoboek ‘Studio Paradiso’

Het was een vrolijke bedoeling in de bovenzaal van Paradiso bij de presentatie van het fotoboek ’Studio Paradiso’, een nieuwe XL-versie van het inmiddels roemruchte boek ‘Paradiso Stills’ van de Amsterdamse fotograag Max Natkiel. Veel van de in het boek afgebeelde punks waren aanwezig, meestal onherkenbaar veranderd. De nu 71-jarige Max Natkiel liep hier heel onopvallend tussen. Pas bij de presentatie door schrijver Dirk van Weelden en Paradisomedewerker Jan Dietvorst kon de flink volle zaal zien dat de fotograaf zelf ook  aanwezig was.

Als in 1977 de punk uit Engeland en Amerika overwaait naar Nederland is Paradiso er snel bij om al die nieuwe bandjes op het podium te krijgen. Zo speelden de Sex Pistols hier al in januari van dat jaar, nog nauwelijks door iemand opgemerkt. Het nieuwe fenomeen Punk is in die tijd vooral een verschijnsel voor mode fetisjisten en muziekliefhebbers. Als Jonathan Richman op 24 september 1977 alleen maar vrolijke liedjes blijkt te spelen wordt voortdurend uit de zaal om “Punk, Punk” geroepen! Het is allemaal nog onschuldig en veel van de aanwezige als punk uitgedoste bezoekers, zijn in wezen zogenaamde weekendpunks. Rond 1980 is dat veranderd. In de krochten en kraakpanden van Amsterdam heeft de jeugd Punk ontdekt. Ineens is er een generatie jongeren voor wie Punk een levenswijze is geworden. Eén van de plaatsen waar ze elkaar treffen is Paradiso, waar in 1980 het overgrote deel van de programmering nog bestaat uit punk en (new) wave acts. Ook fotograaf Max Natkiel was in die tijd veel in Paradiso te vinden. Met zijn uitkering was hij ook een minimumlijder en voelde hij zich wel thuis bij dit zooitje ongeregeld. Hij werd er door geïntrigeerd en begon aan een serie indrukwekkende portretten van bezoekers, geschoten vlak voor en na de concerten, in diverse hoeken van Paradiso. In 1986 verscheen ‘Paradiso Stills’ met ongeveer tweehonderd foto’s van punky uitziende jonge Paradiso bezoekers. Het verkocht matig en niet veel later lag het zelfs bij De Slegte. Inmiddels is het boek een echt collectorsitem geworden, waar prijzen van een paar honderd euro voor wordt gevraagd. Na 1985 stopte Max Natkiel met het regelmatig fotograferen bij concerten. Zijn foto’s raakten in de vergetelheid. Rond 2000 wordt hij opnieuw ontdekt, onder andere door galeriehouder Rob Malasch. Ook hangen er foto’s van hem in FOAM en geeft Agnes B een t-shirt uit met een Paradisobezoeker er op.

Nu is er ‘Studio Paradiso’, een soort koffietafel versie van het boek uit 1986 met zeshonderd foto’s, het merendeel nooit eerder gepubliceerd. Gelukkig beslaat in het kloeke boek nog steeds iedere foto één pagina. Het jaar 1980 is met 160 bladzijden duidelijk het best vertegenwoordigd. Daarentegen beslaan de jaren 1985-1990 slechts vijftig pagina’s. In dit deel zie je langzaam een verschuiving plaatsvinden van punks naar getatoeëerde skinheads. Ook in deze periode weet Max Natkiel zijn eigen groezelige sfeer te behouden. Hierdoor is het moeilijk zijn foto’s exact te dateren, worden ze als het ware tijdloos. Alleen de achtergrond ‘verraadt’ dat het Paradiso moet zijn,  waarbij je door de tijd heen de muren achter de bezoekers steeds witter en grafitti-lozer ziet worden. ‘Studio Paradiso’ is met zijn 625 pagina’s een hele pil. Ik ben zelfs geneigd te zeggen; misschien een beetje overkill. Hoeveel vervaarlijk uitziende punks en skinheads kan een mens aan? Een ander bezwaar kan zijn dat mensen het idee kunnen krijgen dat dit de gemiddelde Paradisobezoekers waren in die tijd. Dat is beslist niet zo. Deze groep vormde een kleine minderheid, die hoogstens in de meerderheid was bij echte punkconcerten. In het boek staan ook enkele foto’s van Indo’s, Metal Heads en Teddy boys. Ook zij zijn slechte een miniem onderdeel  van de gemiddelde Paradiso bezoeker. Dit zou je kunnen staven met de lijst van Paradisoconcerten uit de periode 1980-1985, die in het boek is bijgesloten.

De vele foto’s geven echter wel een geweldig beeld van de subcultuur uit die tijd. Ze tonen tevens aan dat Max Natkiel door zijn consistente manier van werken een formidabel fotografie-ikoon is.

Intussen is in Paradiso de boekpresentatie afgelopen en vormen zich twee rijen in de Bovenzaal. Eén wordt gevormd door de mensen die bij de uitgeverij een boek, verkrijgbaar met vier verschillende omslagen, willen kopen. De andere rij zijn de trotse boekbezitters die willen dat Max Natkiel hun boek signeert. Her en der gaan kreten van herkenning op als blijkt dat iemand voorkomt in de vernieuwde versie. Zo te zien lijkt het redelijk goed gekomen te zijn met de brutaal en stoer kijkende pubers van dertig jaar geleden!

Meer info

Studio Paradiso
Foto’s: Max Natkiel – Tekst: Dirk Van Weelden
Voetnoot Uitgeverij

Tentoonstelling ‘Expo Studio Paradiso’
Stadsarchief, Amsterdam tot 5 januari 2014