Net zoals vorig jaar bestond ook dit jaar het Incubate-kunstprogramma uit heel veel kleine, losse onderdelen die onderling geen enkele raakvlak hebben. Toch mag je van een grootschalig festival dat zichzelf cutting-edge noemt op alle fronten van contemporaine cultuur – en dat in veel opzichten ook is – verwachten dat het zijn publiek niet alleen met muziek, maar ook met beeldende kunst een ambitieus en consistent programma aanbiedt.
Wie de conferentie over het hybride kunstenaarschap bezocht, deed er goed aan om direct daarna door te gaan naar de Showroom. In deze ruimte aan de Spoorlaan – die de hele week plaats bood aan een groot gedeelte van het kunstprogramma – stond namelijk een resultaat van het toenemende geflirt tussen hedendaagse kunstenaars en multinationals. Tegen een zwarte achtergrond stond een witte Ford Fiesta te blinken op een bedje van gebroken spiegels. Vanuit vier beamers werden kleuren op de auto geprojecteerd, die bezoekers door middel van touchpads konden beïnvloeden. Kort samengevat is het de liefdesbaby van Ford en de Nederlands-Braziliaanse kunstenaar Rafaël Rozendaal.
Wensdromen
Of kunnen we wellicht beter spreken van een stiefkind? Het werk kwam in 2010 namelijk al als website tot stand, en was vorig jaar ook als installatie te zien in een museum in Sao Paulo. Dat Rozendaal de samenwerking een unieke kans noemde om vanuit zijn veelal tweedimensionale praktijk de fysieke ruimte te betreden, is dan ook opmerkelijk. De mogelijkheid om vanuit een museale installatie naar een driedimensionaal object te bewegen kan nooit heel onrealistisch zijn geweest, ook zonder tussenkomst van een big brand.
‘New Car’ sluit dan wel weer naadloos aan bij Rozendaals anti-elitaire houding, misschien is het er zelfs de apotheose van. Hij haalde zijn neus niet op voor een transformatie van kunstwerk naar een reclame, nog wel in samenwerking met én in opdracht van een Amerikaanse multinational. Hij zag alleen de mogelijkheid om op deze manier nog meer publiek te bereiken dan met zijn eigen digitale publieke ruimtes.
Treurig tafereel
Terug naar de Showroom in Tilburg, waar de bezoeker ingeklemd staat tussen de Fiesta en twee van zijn grauwe, sombere broertjes. Het promotiemateriaal ligt op een tafeltje ernaast. Er komt nog net geen slicke autoverkoper aangesneld. De scepticus in mij had verwacht dat deze opstelling een of andere voorwaarde van Ford was, maar Incubate blijkt expliciet te hebben gevraagd om dit commerciële kader. Dit initiatief is zeker prijzenswaardig; op deze manier lokt het des te meer discussie uit over de kruisbestuiving tussen kunst en commercie en de grensvervaging tussen autonome versus toegepaste kunst. Toch is vooral het treurige tafereel op mijn netvlies blijven hangen, wat hopelijk geen voorbode is voor de toekomst.
Gift shop
Het was een uitgelezen kans om aan de rechterkant van de Showroom een geweten te programmeren; een kritische noot of juist een sussende stem die vertelt dat alles wel weer goed komt. In plaats daarvan was de plek vergeven aan een ‘residency’ van de online Gallery Pepper. Waar artists-in-residence horen te reflecteren op hun tijdelijke huis, of tenminste in samenwerking met de gemeenschap iets van enige betekenis tot stand brengen, hingen er hier een tiental grafische werkjes braaf ingelijst aan de witte muur. Achterin een winkeltje voor wie het linnen tasje nog steeds niet tot zijn bezit mocht rekenen. Exit through the gift shop.
Dan maar weer de vouwfiets op, richting De Pont. Een bezoek aan dit museum is altijd een genoegen, een mens kan niet vaak genoeg Wolfgang Laibs bijenwasruimte betreden, of nieuwsgierig in de wolhokken gluren voor de wisseltentoonstellingen. Deze keer echter geen tijd om uitgebreid stil te staan bij Process Art of de zoveelste Anish Kapoor, Santiago Sierra it is deze week. Althans, dat was de bedoeling.
Aan de muur hangt een videoinstallatie die is opgebouwd uit tien beelden, die samen het woord KAPITALISM vormen. Het is een registratie van ‘The Destroyed Word’, een project waarvoor Sierra in tien steden een bepaalde letter liet oprukken en vervolgens weer neerhalen op een voor dat gebied passende wijze. Zo werd de letter S vorig jaar in Tilburg – verwijzend naar het omliggende agrarische gebied – opgegeten door varkens. In contrast met zijn vlijmscherpe antikapitalistische en politieke werken als ‘Polyurethane Sprayed on the Backs of Ten Workers’ of de ‘gaskamersynagoge’ in Pulheim, deden de vretende festivalvarkens toentertijd toch behoorlijk banaal aan. Hoewel de tien afzonderlijke ‘interventies’ nu bij elkaar zijn gebracht en de omvang duidelijk maken, blijft het een videoregistratie van een project dat gespeend blijft van Sierra’s radicale praktijken die je normaal zo naar de keel grijpen.
Hapklaar?
Voor wie nog tijd over had, kon een kijkje nemen bij een expositie van William van der Voort die alle hoeken van Tilburg poogt bloot te leggen, en de zingende planten van Alexandra Duvekot. Jengelende kinderen werden vast weer handelbaar na deelname aan Moment Monument, een tekenworkshop door Quinten Diederick.
Inderdaad is het kunstprogramma een sympathiek gebaar naar de Tilburgers zelf en de vele verschillende bezoekers die – eerlijk is eerlijk – nu toch vooral voor de muziekacts komen en hun verplichte portie kunst in hapklare brokken krijgen toegediend. Dat de kunstprojecten behoorlijk langs elkaar schuren (Sierra’s kritiek tegenover de Ford bijvoorbeeld) is op zich ook niet eens zo’n probleem, net zoals dat black metal, ambient en psychedelische rock elkaar niet noodzakelijk hoeven te bijten. Het consequent programmeren van het meest vooruitstrevende uit deze genres geeft de concertbezoeker echter een consistente blik op het onafhankelijke en vernieuwende muzikale landschap anno 2013. Die samenhang en urgentie ontbrak in het kunstprogramma.
Gezien: Incubate 2013, diverse locaties, Tilburg
Tekst: Marjolein Geraedts