Ditmaal gevestigd in het oude Santos-pakhuis in de Rotterdamse havenwijk Katendrecht had de Raw Art Fair Rotterdam een naam hoog te houden na de het verrassende succes van vorig jaar.
De bezoekersaantallen logen er in elk geval weer niet om. Bij het sluiten van de kassa’s op de laatste dag hadden de 13.552 bezoekers aan deze kunstbeurs zich kunnen vergapen aan de laatste ontwikkelingen in de de Rotterdamse kunst-scene. Onderdeel van de Raw Art Fair 2013 was ook de China Expo met werk van hedendaagse Chinese kunstenaars en Europese kunstenaars die zich hebben laten inspireren door Chinese cultuur en geschiedenis. De wijk Katendrecht is traditioneel sterk verbonden met Chinese immigranten. De China Expo legde zo de link met een roemrucht verleden. Dit had als plezierige bijkomstigheid dat nu ook bezoekers kwamen die anders weinig interesse hadden in hedendaagse kunst. Om tactische redenen dus een goede zet van de organisatie.
Op de kunstbeurs was het zoals wel vaker gaat op kunstbeurzen, een drukte van belang van galeriehouders, pers, kunstenaars en belangstellenden. Werk van verschillende grotere namen werd gespot, evenals werk dat minder bekend was.
Voor zover zich in een dergelijke overvloed enige tendenzen laten aanwijzen, waren een aantal dingen opvallend. Net als op Re:Rotterdam 2013 was er weinig abstract werk te zien, en wat er wel te zien was, was meer behang voor aan de muur dan kunst. Het werk van Jan Maarten Voskuil was in dit op zicht kenmerkend maar stak er wel bovenuit: zachte ronde geometrische vormen die over verwrongen doeken zo waren gelegd dat het onderscheid tussen doek en werk verviel. Jammer genoeg was het onderscheid tussen glad design en hard formalisme ook bij dit werk niet altijd erg helder.
Wie verwachtte dat er op de Raw vooral ‘rauwe’ kunst te zien viel, kwam enigszins bedrogen uit. Veel werk was allesbehalve rauw, om niet te zeggen ‘commercieel’. Dat neemt niet weg dat er genoeg dwars werk te zien was, zoals Rob van der Hoeven. En zo was er wel meer werk, gebaseerd op allerhande speelgoed, cartoonachtige beelden, alledaagse lulligheid met meer of minder maatschappijkritiek, kortom: Pop-art. Niet dat daarom alles slecht was – binnen dit stramien waren de absurde cartoons in zwart-wit van Serge Game, de lichtkitsch van Marcelo Segall, of Manfred Schneider’s hoofdloze scholier die op de rug van een al even hoofdloze volwassene hop-paardje-hop speelde over een spoor van gebroken eieren, allemaal welkome bijdragen. Maar de vraag knaagde een beetje naar de uiterste houdbaarheidsdatum van dit soort werk.
Meer traditioneel werk werd onder andere geleverd door Marjolijn van den Assem met veel expressieve zwarte vegen, de flitsende houtskooltekeningen van Carlijn Mens of Marjan Teeuwen met haar fotoprints met daarop interieurs die samngesteld lijken te zijn uit honderden horizontale lagen baksteen, boeken, afval enzovoorts. Ook opvallend en veel bekijks trokken Billy & Hells’s grote fotoportretten in zachte kleuren en scherpe contrasten, ook bijzonder waren vanwege de hoge mate van technische inventiviteit.
Marlies Dekkers had een wedstrijd georganiseerd voor veelbelovende vrouwelijke kunstenaars. Het statige beeld van genomineerde Monique Benthin heette Myths & Secrets – the anatomy of a female sculpture 2013, een titel overigens niet geheel vrij van bombast, – de paspop met op de borst een duif met gespreide vleugels zelf viel wel op.
Met de China Expo maar een paar verdiepingen hoger was het niet gek dat ook op de Raw Art het nodige werk aan China refereerde. Bijzonder intrigerend waren de Delfts-Blauw tegelwerken van Patrick Bergsma. Oerhollandsch als het is, is Delfts Blauw natuurlijk porselein dat oorspronkelijk uit China kwam, en vaak genoeg zelfs aldaar bedrukt of beschilderd met Hollandsche motiefjes voordat het verscheept werd. Bergsma beschilderde nu op zijn beurt het Delfts Blauw met Chinese taferelen, en bracht zo de cirkel weer rond. Het werk fascineerde, omdat er zoveel tegelijk in het werk samenkomt- zowel de afbeeldingen zelf die de fascinatie voor allerhande Aziatica blijkgaven, als een stuk roemrucht Nederlands verleden als ook vragen naar zoiets ongrijpbaars als nationale identiteit.
Ook een fascinatie met Chinese geschiedenis, maar dan gezien van de andere kant van de schutting, kwam van Yang Yongliang. Haar werk vertoonde zwart-witte sprookjeswerelden die de technologie en de architectuur van hedendaags China vingen binnen de regels van de traditionele Chinese landschapschilderkunst.
En daarmee waren we op de China Expo zelf aangekomen, want Yang Yongliang exposeerde tevens hier, met werken waarin Chinese mythologie geplaatst werd binnen stedelijk landschap.
Ondertekende woonde zelf een tijdlang in Azië en meende bij de Chinese kunstenaars op de expo een gemeenschappelijke belangstelling te zien voor de fondanten kitsch die deed denken aan karaoke-parlours, reclames voor parfum, platenhoezen van populaire zangers en zangeressen en romantische films met veel special effects voor het verbeelden van mythologisch spektakel. De foto’s van Yu Xiao hadden ook al zo’n wonderlijke sfeer – een miniatuurmeisje in een kleurig landschap van bloemen, gefotografeerd in een stijl die deed denken aan geposeerde portretfotografie waarbij geen truc geschuwd wordt om het onderwerp zo beeldig mogelijk maken. Ma Liang’s Journey to the West was eveneens een foto die baadde in het zachte licht van gloeilampjes die uitschenen boven een tafereel met vol diersymboliek, mythologische landschappen en meer zaken die allemaal leken op te lossen in een gouden mist. De foto’s van Wang Gongxin & Lin Tianmiao kenden eveneens een mysterieuze sfeer, meer in goth-style en leken minder geïnspireerd door foto-kitsch. Hier haaks op stond Benjamin Li’s koffertje gevuld met ‘heavenly banknotes’ waarop zijn eigen knalgele kop stond. Kim Steur’s Drifting Seeds ontrokken speels een verzameling erotische prenten.
Ook Geert Mul speelde met traditionele Chinese kunst, maar wat nu precies het interactieve element was aan zijn muurvullende video-installatie was wat onduidelijk-aan oriëntaalse psychedelica echter geen gebrek. Tracey Snelling maakte een maquette van een huizen waarin haar foto’s van alledaags leven verwerkt zaten. Die boden daarmee tegenwicht aan iets te veel fotoreportages van National Graphic- niveau van Het Leven In Hedendaags China. Dominant was de enorme rode plastic tent in de vorm van een tank waarop zwarte vogels zaten die gemaakt was door Robert Roelink. The Great Chinese Wall was een muur van beeldschermen waarop documentaires en ander filmmateriaal met betrekking tot China die helaas wegvielen tussen de Chinese soaps die ook vertoond werden.
De indruk op de China Expo was dat terwijl veel kunstenaars van Europese afkomst vaak met fascinatie keken naar de Chinese culturele tradities en hun werk gebruikten om die fascinatie te laten zien op al dan niet ironische wijze. Chinese kunst die al bestond werd door hen geciteerd met een knipoog, zonder er veel anders aan toe te voegen. Inderdaad, de ook al op de Raw gesignaleerde tendens tot Pop Art. Een uitzondering die opviel waren de tekeningen van Albert van der Weide – strakke tekeningen zonder poespas van allerlei mysterieuze figuren, gepresenteerd met een boekje met vertalingen van de woeste kreten die zijn figuren uitstieten. Het getuigde van net iets meer engagement (in de beste zin des woords) met een andere beschaving. Ook de tape-art van Jochem Rotteveel, stond niet stil bij exotica, al was het verband met China minder makkelijk in een oogopslag te zien.
De meeste kunstenaars met een Chinese achtergrond toonden niet alleen diezelfde tradities maar gebruikten ze ook om het spanningsveld te onderzoeken tussen droom en realiteit in het hedendaagse China, de relatie tussen het verleden en de huidige samenleving.Het zou binnen het kader van een China Expo interessant zijn om te zien hoe Europese kunstenaars de Chinese elementen in hun eigen werk binnenhalen, en dan niet alleen als een souvenir uit een ver land. Maar als stijlen en tradities om hun eigen interesses om te zetten in kunst.