De theorie van Le Guess Who is al jaren duidelijk: de scherpste line-up ter wereld, verdeeld over talloze locaties in het mooie Utrecht, met het imposante Tivoli Vredenburg als moederschip. Wat wil een mens nog meer? Over dat muziekbuffet dit uitgebreid relaas, met spotlight op voltreffers als Slauson Malone, Evicshen en Lex Amor.
Daveed Diggs van clipping. noemde Le Guess Who niet voor niets een ‘insane shopping mall of music’. Rechtstreeks van een onversterkt pianoconcert voor een zittende grote zaal naar decibelgeweld in een kolkende Pandora gaan? Even pauzeren in de Pandora-foyer om je te verdiepen in muziekscenes uit China en Mexico? Het kan er allemaal. En ziehier zowel de grote sterkte als de grote zwakte van het festival. Nergens op de aardbol tref je zo’n weelde en diversiteit. Tegelijk vragen we ons af of het menselijk brein überhaupt in staat is om ermee om te gaan. Zeker als je daarbij regelmatig het gevoel krijgt de verkeerde keuze te maken.
Ook bij de Gonzo-nerds komt het zweet aan de lippen. Supersilent toch maar overslaan om even wat te eten alvorens een goeie plek te bemachtigen voor Abdullah Ibrahim in de Grote Zaal? Ja. Net als Pharoah Sanders enkele jaren terug is deze kans om Ibrahim live gezien wellicht de laatste. Supersilent komt nog wel eens langs. Wat horen we achteraf van andere bezoekers? Je raadt het al: ‘beste concert van het weekend! Supersilent in DIE zaal met DAT geluid! Poah!’. Het ontdoet de verstilde pracht van een onversterkte Abdullah Ibrahim van enige magie. En zo kun je over vier dagen heen nog makkelijk tien andere conflictmomenten vinden die de hele ervaring ietwat vertroebelen; Jana Rush tijdens Rival Consoles? Liliane Chlela tijdens Dreamcrusher? Evicshen tijdens Laurel Halo? Het zijn het soort onvermijdelijke, en toch hartverscheurende dilemma’s die elke gepassioneerde bezoeker van Le Guess Who? meemaakt.
Uiteindelijk zal het ons worst wezen, want terug gaan we toch. Le Guess Who? is immers áltijd een beleving, een kritische invraagstelling van de eigen smaak of voorkeuren, én een kans op onvergetelijke concerten. Met haar elegante kluwen aan verschillende festivalroutes is het ambitieus zoals geen ander festival dat kan zijn. We zouden dat voor geen geld anders willen zien.
Documenta Fifteen
In 2014 verhuisde het zwaartepunt van het showcasefestival naar het gigantische Tivoli-complex; LGW? werd in één klap dubbel zo groot. Na twee schitterende edities in 2014 en 2015, met een geriefelijk Tivoli Vredenburg, makkelijk te bevatten bezoekersaantallen en een 24 hour Drone Room nog aan toe, kwamen de verruiming, schaalvergroting en permanente evolutie van het festival. Dat zorgde ook voor een update van de LGW?-filosofie; niet blijven hangen in oude patronen, minder afhankelijk zijn van grote namen, de lokale gemeenschap nog meer betrekken, méér zijn dan een elitair festival en tegelijk (!) een veel onbekender programma neerzetten dat bedoeld is om nieuwe muzikale dimensies te openen voor het publiek. Wilco mocht voor de 10e verjaardag nog even komen opdraven, maar daarna was het definitief gedaan; tijd voor een duik in het onbekende of het ondervertegenwoordigde. Risicovol programmeren is inmiddels de norm geworden bij Le Guess Who?. Dat kon in het verleden al leiden tot wat we het ‘Documenta Fifteen’-gevoel zouden kunnen noemen; wanneer dat risicovol programmeren een doel op zich wordt. In meer of mindere mate is dat een spook dat sinds 2017 af en toe een zekere schaduw werpt op het festival.
LGW? leek in 2022 wat terug te keren naar het vroegere, wat meer gebalanceerde, verhaal, waar publiekstrekkers samenvallen met meer verdoken talent. Festivalcuratoren Low en Animal Collective konden er jammer genoeg niet bij zijn. In het geval van eerstgenoemde was dat om een ronduit dramatische reden waar opvallend genoeg weinig van te merken viel tijdens deze vierdaagse.
Nietsontziend clipping.
Sinds trio clipping. de voltreffer ‘Visions of Bodies Being Burned’ uitbracht, zijn de verwachtingen rond de headliner hooggespannen – en terecht. Daveed Diggs’ industrial hiphop is nietsontziend en schakelt nergens een versnelling lager. Dat blijkt een uur lang geen probleem voor Diggs, noch zijn publiek.
Er vallen nog hoogtepunten te noteren. GNOD weet de Pandora-zaal op de laatste avond tot een smeltpunt te brengen, Keeley Forsynth bewijst in de Janskerk dat er een toekomst is na Current 93, en in diezelfde kerk toont Masayishi Fujita dat new age-klanken niet alleen tot de wappiesfeer horen, maar ook een festivaldag in een eivolle kerk groots kunnen openen. Billy woods is een genie en zelfs een overstuurd geluid en géén live-productie doen niets af aan de meerwaarde van deze man live aan het werk te zien. Sote en Tarik Barri zijn dan weer een perfecte match voor de grote zaal van de Stadsschouwburg. Hetzelfde geldt voor Bohren & der Club of Gore, ofte de meest droge band uit de muziekgeschiedenis.
Voor Lole Montoya – weer zo’n unieke naam in de context van een festival – loopt de Jacobikerk boordevol; in de tweede helft van het optreden is de uitstroom echter al ingezet. Dat kan verklaard kan worden door de schaal van het optreden – enkel Lole en gitarist Rycardo Moreno dienen de gigantische kerk te vullen – en door een gebrek aan voeling met het flamencogenre in de lage landen, waar pakweg Nyege Nyege-imports of deconstructed club uit Mexico veel makkelijker geëxoticeerd kunnen worden.
Halloween
Later op de avond wijkt Laurel Halo af van de avant-pop die ze bij Hyperdub uitbracht, voor een even feeërieke live ambient-set vol zorgzame akkoorden. Het contrast met wat volgt is groot, want iets later speelt Evicshen in EKKO een heerlijk griezelige noiseperformance die het midden houdt tussen macaber en lief. Zo versterkt ze live het geluid van haar geworstel met een spoel en van een kam die door haar haren gaat; ook zwiert ze een gebricoleerde turntable de kamer door, waarbij de elementjes die er minutieus op bevestigd zijn mee schokken en trillen op haar koortsige distortions. Op het einde straft ze haar al verstomde publiek; zo haalt ze een zweep uit waarmee ze kurkdroog een smartphone uit de handen van één van haar slachtoffers zwiert, als ware het halloween in Berlijn.
Op zaterdagnacht brengt Dean Blunt’s label ‘World Music’ ons bar italia, dat Cloud Nine bezweert met lichtvoetige gitaarrock en de engelenstem van frontvrouw Nina Cristante. De verwachtingen zijn hoog voor Injury Reserve en Marina Herlop, die echter de bal misslaan met een weinig pakkende, overgerepeteerde show. Voor queer hiphop-legende Zebra Katz is een beetje voguen genoeg om zijn publiek mee op sleeptouw te nemen; dat is jammer voor zo’n karaktervolle performer.
Jana Rush geeft tijdens de vroege uurtjes in BASIS aan dat ze na jaren aan de top van de footwork scene besloten heeft om het clubgenre binnenstebuiten te keren; zenuwslopende Chicago warehouse-ritmes blijven maar opbouwen in een constructivistisch, tegenritmisch spel met het publiek. Op zondag zet Nyege Nyege’s Otim Alpha Cloud Nine in lichterlaaie; verkleed als een lief konijn, brengt hij zijn ‘Alcholitronix’ – polyritmische drumkit-based synthmuziek gebaseerd op Oost-Afrikaanse samples en grooves – tijdens een gulle en levendige performance die overloopt van de eerlijkheid. Een overwegend wit Le Guess Who?-publiek staat er in het begin verbazend stijfjes bij, tot Otim het heeft over de liefdes die hij al verloor; ‘music is a way to move on’, aldus de muzikant. En dat doet hij, deze keer met het publiek aan zijn zijde.
Ook Lex Amor leeft ruimschoots op aan de verwachtingen; de Londen-raised MC is een brokje magie, dat aan de hand van de occasionele 2step en een Chynna-achtige flow stream-of-consciousness grimerap brengt waar haar ademhalingen beeldschoon door blazen. ‘It’s crafting is not what it is,’ duidt ze onstage; in de harde kern van haar tracks zit nochtans een ontzettend verteltalent en – aan de buitenkant – een onberispelijke flow.
Magie
Een overdaad aan impulsen als op Le Guess Who? kan afstompend werken; je verliest zicht op het specifieke, tot één zeldzaam gegeven je uit de roes haalt. Dit jaar is dat zonder twijfel Slauson Malone 1. ‘I’m not sure anymore, just how it happened before,’ begint de zanger, gitarist, producer, schilder en songwriter zijn zaterdagshow in Hertz – op het einde zijn Organ Tapes-achtige klankkleuren, plotse glitches, samples, de cello van Nicky Wetherell en heldere akkoorden op een Martin-gitaar samengevloeid tot een smeltkroes zo gevaarlijk mooi dat het op het einde het publiek is, dat verbouwereerd achterblijft. Uit snuifjes Moses Sumney, Dean Blunt, King Krule en Frank Ocean spint Jaspar Marsalis – zoon van Wynton – een hoogst eigen jazzverhaal met de magistrale timings. Zo, en aan de hand van een emotionele stemvoering die hij volledig belichaamt, creëert Malone een poëtisch landschap; zijn goochelkunst verleidt je delicaat tot in haar onderbuik, wurgt je met haar spanningsboog, beklijft tot op het bot. Dit was allesbehalve het hoogtepunt van LGW?; op zaterdag speelde hij het concert van het jaar 2022, en vermoedelijk ook ‘23, ‘24, ‘25, ‘26, ‘27, ‘28, ‘29 en ‘30.
Gezien: Le Guess Who? 2022 – Utrecht – 10-13 mei 2022
Tekst: Juliet Hoornaert en Marc Puyol-Hennin