Eerst het virus, dan de zondvloed. Ondanks twee jaren met geannuleerde edities is de wederopstanding van Meakusma Festival groots: inclusief een extra dag en wat op muzikaal vlak een vintage editie is geworden.
Met als hoogtepunten onder meer het schreeuwconcert van Elisa Kühnl, ‘A’ Trio’s masterclass, Lilly Joel Plays the Organ op de zondagmiddag, en The International Nothing, het publiek muisstil achterlatend.
Je zou het na een festivalzomer en de bijbehorende kletsende mensen, slecht (lees: te zacht) geluid op buitenpodia en bierprijzen die net iets te enthousiast de inflatie volgen bijna vergeten: er zijn ook leuke festivals. Meakusma is echter geen ‘gewoon’ nichefestival. Het zweert bij de essentie en dat reflecteert zich in de hele festivalproductie: goed geluid gaat altijd voor. In de Halle-zaal van het Eupense cultureel centrum Alter Schlachthof is de PA zelfs van Berlin Atonalesk niveau. De lichtshow is bijna onbestaande, maar wat boeit het als Pessimist de boel helemaal afbreekt met een partij broekpijpopwapperende jungle-tracks die van twee kanten van de zaal op je worden afgevuurd?
Uitzondering op die kale lichtshows is de openingsact van het festival: SKY H1 met beeldend kunstenaar Mika Oki. Die laatste heeft met haar ‘Parhelion’-installatie ook een ruimte in Galerie vorn und oben geclaimd, al zou datzelfde werk – of in elk geval een versie daarvan – beter tot z’n recht komen als de visuele ondersteuning van een SKY H1-set. De op dat moment nog aarzelende dansers vooraan wanen zich dankzij een partij beamers in de stratosfeer. Een en ander loopt echter niet helemaal lekker met de strobelichten en bovendien is de set van SKY H1 wat aan de brave kant. Een opener van formaat wordt het dus (net) niet, maar de intenties zijn duidelijk: Meakusma groeit, en wil nog meer een stempel drukken op haar eigen programma door specifieke acts voor het eerst – en/of op vraag van de organisatie – in Eupen te laten doorgaan.
De dag ervoor, de extra donderdag, bood veel bezoekers de kans om alle expositieruimtes te verkennen. Bij vier dagen festival horen ook nieuwe locaties en nieuwe installaties. Net als andere jaren bevinden sommige werken zich in de publieke ruimte, al ontbreekt het daar vaak aan wat context. Ook lopen sommige installaties annex interventies niet helemaal gesmeerd, zijn het productioneel of omdat er ergens een licentie van de gemeente ontbrak. Deze die wél goed werken – zoals de doe-installatie ‘Orientation/Dance #07’ van Franziska Windisch op een basketbalpleintje – voegen zonder meer een meerwaarde toe aan het muziek-hoofdprogramma. Het werk van Windisch sluit bijvoorbeeld perfect aan bij andere ervaringen van ruimtelijk geluid die we doorheen het hele weekend te horen krijgen. Ook bijzonder is ‘Plein Air’ van Tim Collins, Reiko Goto en Chris Malcolm: het hele weekend ‘bespeelt’ een plant een synth via de meting van licht- en CO2-stimuli in het torentje van het Alter Schlachthof. Zodra je binnenkomt, merk je meteen een verandering in klank, alsof de plant de bezoeker wel of niet graag bij zich heeft. Dat laten we in het midden.
Dansen tot je erbij neervalt
Terug naar de muziek. Aarzelend of niet, vanaf minuut één was het feest in Heuboden, een ruimte bovenop een bijgebouw van Alter Schlachthof, meteen ook áán. Dit jaar geen 24-uursprogramma, maar het scheelt weinig. Anadol mag als een van de eerste artiesten wat plaatjes draaien en steevast is de sfeer bij dat kleine podium ontspannen. Sommigen zitten, liggen of slapen zelfs, terwijl anderen de poten van hun lijf dansen. Leuk is dat bij artiesten als Anadol de meerderheid van het publiek aandacht heeft voor wat ze draait – liefhebbers van undergroundrapper Ka hadden na een paar minuten al hun aha-erlebnis te pakken – in plaats van te kletsen of met zichzelf en hun vrienden bezig te zijn. We kunnen niet genoeg benadrukken hoezeer dat dezer dagen voelt als een koele oase in een snikhete woestijn.
Heuboden is niet de enige leuke ruimte van Alter Schlachthof, in Duitstalig België zowat het equivalent van TivoliVredenburg. Een tussenverdieping alsmede vreemdsoortige zolderkamer is waar liefhebbers van obscure ambient en traag meanderende, vage elektronische muziek hun hart kunnen ophalen op onchristelijke uren, al dan niet vergezeld van wat gesnurk her en der in de zaal. Zo is er op dag één MME dUO, met Kim Gordon-achtige vocalen en dito spanning, maar helaas ook met een verwarrende op- en afbouw en visuals waar de twee artiesten in te zien zijn en die de verwarring nog wat versterken. Boeiend en zelfs fascinerend, maar daarom nog niet goed. Het gebrek aan live-ervaring – het inmiddels bekende verhaal van een nieuwe tour voor een drie jaar oude plaat – zit er wellicht voor iets tussen.
Klimaatverandering
Vrijdag mogen Marisa Anderson en William Tyler al vroeg komen opdraven voor hun ode aan de Amerikaanse folkgeschiedenis. Vooral de twee laatste nummers – de thematisch gelinkte ‘Haunted by Water’ en ‘Praying for Rain’ – laten het potentieel van dit gelegenheidsduo horen. Niet toevallig nummers over water, een (blijvend) actueel thema dat Meakusma Festival vorig jaar ook ondervond: de editie ging niet door vanwege de verschrikkelijke overstromingen in Oost-België en alle schade van dien. Dit jaar ligt de hele omgeving van Alter Schlachthof er zeer droog bij, wat niet wordt geholpen door het ongewoon warme weer. Begin september hoort het bij de Hoge Venen al flink koud te worden ’s nachts.
Op de camping bezet Jerry Stevens op zaterdag een van de kersthuisjes (lees: een houten barak waar normaal glühwein in wordt verkocht) waar bezoekers voor een meerprijs in kunnen slapen. Zijn set getuigt van een verdacht onironische voorliefde voor alles wat kerst is, maar fungeert tegelijk ook als onderhoudende en terechte parodie op wat Meakusma ‘glamping’ noemt: houten hutten met een veldbed in. Overigens zonder elektriciteit of drinkbaar water in de buurt. Of het is een algemene repetitie op de blijvende gevolgen van klimaatverandering, dat kan ook.
Wereldstad Eupen
De regio Eupen heeft wel wat te bieden aan toevallige passanten of festivalbezoekers en dat wordt dit jaar duidelijk aan de hand van de vele speciaalbieren die het café van Alter Schlachthof biedt. Ook het festivalbier is van ongekende kwaliteit en wordt lokaal gemaakt. De regio is echter te klein om echt een eigen scene te hebben, dus worden heel wat Meakusma-acts ingevlogen uit de voor de hand liggende netwerken van experimentele en moeilijke muziek: Keulen, Brussel en Antwerpen. Zo ook het improvisatietrio Gebruers/Troch/Tielemans, dat soms doet denken aan wat kinderen die graag geluid maken, mochten die kinderen ook iets van muziek kennen. Het is net iets te veel geklooi, maar de drie weten er wel een mooie climax uit te persen. Leuk detail: iemand laat perfect synchroon met enkele van Tielemans’ geluiden een beker vallen. Een deel van de eivolle Kuhlraum (we bevinden ons nog steeds in een vroeger slachthuis) moet er hartelijk om lachen.
Eupen krijgt er tijdens Meakusma zo’n 1000 inwoners bij. Het merendeel bestaat uit nerds en Dansaertvlamingen en hoewel dit toch al de vijfde editie is, blijven de contrasten soms wennen. Zo ligt het IKOB-museum – zelf onderdeel van een complex met onder meer een zonnecentrum en woon-units – naast een Carrefour Market. Het Belgische surrealisme bereikt echter een nieuw hoogtepunt als Meakusma uitwijkt naar Eupen Plaza. Oorspronkelijk de locatie voor de editie van vorig jaar en vooral een troosteloos winkelcentrum dat na sluitingstijd dienst doet als faciliteit voor concerten en meer. Twee werknemers van een broodjeszaak die nog open is kijken verbouwereerd hoe Elisa Kühnl haar schreeuwconcert afrondt door via een stilstaande roltrap de duisternis van de benedenverdieping in te lopen. Haar performance is een passende ode aan de non-ruimte die de hal van zo’n winkelcentrum is.
Iets gezelliger is het gelukkig bij Splitter Orchester, die in een gigantische tijdelijke evenementhal van Eupen Plaza mogen aantreden. Na afloop horen we: ‘Het was de bedoeling dat het een puinhoop zou worden. Hopelijk heb je ervan genoten!’ Dat kunnen we bevestigen. De première van ‘Split Tour’ is voor de 21 muzikanten een bijna even grote verrassing als voor het publiek. Alle 21 krijgen ze een eigen track in de koptelefoon die ze nog niet eerder hoorden. Het resulteert in een spannende uitvoering, compleet met rondwandelende muzikanten. Elk stoeltje in de zaal krijgt zodoende een licht andere variant van dit concert te horen. Een dag later is het aan het publiek om rond te lopen, wanneer Splitter Orchester een (weliswaar lange) improvisatieset uitvoert. In beide gevallen is de multidimensionale en ruimtelijke ervaring van klank de grote winnaar. Het vormt het hele weekend een rode draad.
De kracht van negatief denken
Het Jünglingshaus heeft op vrijdag een boeiend programma staan. Het pand doet dienst als lokale bioscoop, maar lijkt sinds de jaren 1980 niet te zijn veranderd. Buiten het hypermoderne Alter Schlachthof geldt dat trouwens voor alle Meakusma-ruimtes die kriskras doorheen Eupen verspreid zijn. De charme van de plek zit in alle details – van de presentatie tot de oudere dames achter de bar – en wordt nog wat versterkt door een van de hoogtepunten van dit Meakusma-weekend: The International Nothing. Een Berlijns klarinet-duo dat analoge en onversterkte dronemuziek maakt, compleet met de fuzz en ruis die luisteraars van pakweg Tim Hecker bekend in de oren zal klinken. Met albumtitels als ‘In Doubt we Trust’ en ‘The Power of Negative thinking’ (steevast voorzien van een albumhoes met daarop lethargische zeedieren) zijn hun intenties duidelijk: veel minder is niet meer, maar gewoon (veel) minder. En dat levert ook wat op. Als een verstilde versie van Kevin Drumm bouwen ze een ongekende spanning op voor een muisstil publiek. Het mocht iets vroeger ophouden, maar de ovatie na afloop van hun eerste Belgische concert ooit is absoluut terecht.
Jammer genoeg wisselt de organisatie zonder iets te zeggen Andrea Parkins en Biliana Voutchkova om met Micaela Tobin / White Boy Scream, die met haar band een Europees debuut maakt. Waarom deze getalenteerde operazangeres met zo’n strakke begeleiding niét ‘gewoon’ kiest voor een integrale uitvoering van haar prachtige plaat ‘BAKUNAWA’, maar net zo goed kiest voor covers van Nirvana en Rage Against The Machine, zal voor altijd een raadsel blijven. Zelden was zo’n sterk concert zo’n teleurstelling. Het is evenwel onterecht dat Tobin voor een halflege zaal staat, want dat komt uitsluitend door de programmawissel die van haar show de laatste maakt in het Jünglingshaus. Op de laatste dag zouden we Farida Amidou en G E K zelfs helemaal missen, omdat die naar een onbekend tijdstip verschoof. Het hele weekend lang communiceerde Meakusma geen enkele programmawijziging via eender welk kanaal. Dat is meteen ook het enige grote minpunt van het festival. Bovendien een vrij onbegrijpelijk minpunt. Tegen de tijd dat Tobin haar set afrondt, is een groot deel van het publiek al in rave-modus. Dat is niet het geval voor Perkins en Voutchkova, die tussen veel piepknor ook ruimte laten voor enige sonische bezinning. Net als zoveel acts op Meakusma makkelijk noch vanzelfsprekend, maar wel weer zo’n concert dat uren of zelfs dagen later tot je doordringt.
Masterclass
De marathonsessie die zaterdag heet begint in IKOB, waar Eric Tielemans een museale interpretatie van percussieve mogelijkheden tussen de kunst brengt. Net als in zijn trio een dag eerder is het resultaat luttele minuten voor aanvang een vraagteken. Uiteindelijk leiden zijn attributen de dans én bepalen ze ook wanneer het klaar is.
Wie een dag eerder Buttechno had gemist, kon de man achter het project alsnog live aan het werk zien. Pavel Milyakov is echter andere koek. Zijn set is niet makkelijk en luistert meer als een bloemlezing van sommige van zijn favoriete artiesten. Hij kneedt het geheel weliswaar tot een hoogstaand ambient-concert die zo vroeg op de dag al een dankbaar publiek krijgt.
Zaterdag is ook de dag – we zijn inmiddels een optreden of vier verder – dat het geweldige 54Kolaktiv Soundsystem traditioneel z’n intrek neemt in de achtertuin van Alter Schlachthof. De bassen priemen honderden meters verderop nog moeiteloos door je middenrif en onder het zeil en op een stel IKEA-tapijten gaan mensen urenlang los op blote voeten. Wie er ook draait, het geluid van dat ding werkt verslavend. Zo klinkt GRRR bijzonder vet, alleen jammer van de stroompanne middenin de set.
Dan maar naar binnen, waar met A Trio een van dé namen op de Meakusma-affiche z’n opwachting maakt. De Libanese versie van The Necks is al bijna net zo lang als het illustere Australische trio bezig en dat valt ook te horen. In tegenstelling tot veel andere improvisatie-acts doorheen het weekend is deze (relatief korte) set van begin tot eind spannend. Opvallend genoeg is geen enkele van hun daadwerkelijke instrumenten eerder tussen- dan eindstation. A Trio brengt een masterclass van wat mogelijk is als je je verbeelding gebruikt.
Speichers met koppen
Ook zaterdagavond speelt de Speicher-ruimte een hoofdrol, met eerst een set van Wild Terrier Orchestra, Jay Glass Dubs’ project. Wat de Griek hiermee probeert, is niet helemaal duidelijk, maar het klinkt een beetje als rudimentaire triphop. De subtiele samples en een sterk slotstuk maken veel goed.
Mathieu Serruys is dan weer de opmaat voor nóg meer tapeloops. Waar Serruys het houdt bij een korte en krachtige set, zet Pieter Dudal een roedel reel-to-reel machines op om U tegen te zeggen. De controle laat hij over aan Adriaan De Roover, die zelf ook z’n muzikale steentje bijdraagt aan het begin van de set. Hoe vet die openingsminuten ook klinken, toch mist de rest van de set enige chemie tussen beide artiesten. De Roover weet zich ook niet altijd raad met de loops van Dudal, die in tegenstelling tot Serruys wel emotie weten over te brengen. Soms blijven ze echter net niet lang genoeg hangen, want Dudal wisselt best vaak. Het is gelukkig slechts een klein euvel, want de aanwezigen genieten met volle teugen van deze set diep in de Meakusma-nacht.
Zondag is kerkdag, al mag de Friedrichskirche dit jaar al op vrijdag open. Delphine Dora brengt er fragmentarische en intuïtieve herinterpretaties van religieuze muziek. Daarmee is ook alles gezegd, want dit is duidelijk nog een ruwe diamant. Veel doordachter en intrigerender is de set van Lilly Joel Plays the Organ (goeie naam): engelachtige zang in combinatie met improvisatie op orgel en minuscule analoge geluidjes van onbekende oorsprong. Inclusief een wonderschone cover van bossanova-klassieker ‘Aguas de Março’. Het wordt surrealistisch concert, zo op een zondag om half twee ’s middags. En voor het aanwezige publiek weer een mooie gelegenheid voor een vervroegd middagdutje, stilaan een traditie in dit bescheiden protestants kerkje dat al een flinke schare mooie shows heeft gezien doorheen vijf Meakusma-edities. De concerten in deze kerk komen overigens niet zelden uit als live-opnames via het Meakusma-label.
De laatste avond is ongemak
Net als eerdere edities wordt Meakusma op zondagavond afgesloten met zittende concerten in de Halle. De zaal raakt telkens vol, maar er zijn geen plaatsen te kort omdat heel wat bezoekers in de loop van zondag al naar huis gaan. Onterecht. Een nieuwe première is weggelegd voor Michiel De Malsche, die met ‘The Discomfort of Evening’ een literaire soundtrack componeerde voor het gelijknamige boek van Marieke Lucas Rijneveld. Helaas klinkt het iets te letterlijk ongemakkelijk, of het is dat ‘The Discomfort of Evening’ pas echt goed werkt als je het boek hebt gelezen.
Beter vergaat het afsluitend duo Tania Chen en Lê Quan Ninh, die het live-gedeelte van Meakusma Festival 2022 afsluiten met een korte, maar puike improvisatie-set. Met name Ninh blinkt uit. Waar Tielemans eerder zweert bij gevoel en toevallige ritmes, vuurt de Fransman welgerichte geluidssalvo’s af op het publiek. En als je een drumvel kunt laten klinken als een half squadron Apache-helikopters, dan ben je wel iets op het spoor. Moeilijk, ongemakkelijk en soms ook niet te peilen, maar tegelijk is deze set ook een statement van formaat. Welk ander festival ter wereld durft immers zo af te sluiten?
Het is illustratief voor wat Meakusma doet: je muzikale horizon verruimen ver voorbij het nieuwste blik SHAPE-namen of andere usual suspects in het nichecircuit. Meakusma maakt muziek waarvan je niet vermoedde dat het muziek was, toegankelijk. En het doet daar nog een heleboel andere (sub)genres bij verspreid over een tiental podia.
Belgiës beste festival, klaar.
Gezien: Meakusma Festival 2022, Eupen – 1-4 september 2022