Een mens heeft nood aan zekerheden. Zoals wijlen Incubate destijds in september op de agenda stond, Roadburn traditioneel kiest voor april en Le Guess Who? zijn tenten opzet in november, vond de jubileumeditie van Grauzone opnieuw plaats in februari. Dat is niet minder dan thuiskomen. Donkere klanken vragen om donkere dagen. Jaargang tien van het festival bleef ditmaal ook dichter bij het originele concept; een band als Amenra bijvoorbeeld stond namelijk niet op de affiche. Als vanouds kreeg het publiek een amalgaam van postpunk in al zijn varianten: van braniefunk (Deadletter) over Middeleeuws verstild (Jozef Van Wissem) via noisy shoegaze (A Place To Bury Strangers) naar pompende technobeats (Ellen Allien).
Voor de deuren opengingen op vrijdag werd al aangekondigd dat de eerste twee van de drie festivaldagen helemaal uitverkocht waren. Een eerste vaststelling – en meteen ook een ijzersterke troef van het festival: het publiek was in grote mate jong, divers en gretig. Een jong, fris programma trekt dito mensen aan. Van een hoogmis van/voor oude punks en nostalgische newwavers op leeftijd was duidelijk geen sprake. Stroomden wel massaal binnen: mensen van diverse leeftijd en pluimage. Er liepen niet alleen oudere goths rond met de obligate bandshirts van de helden van toen – zeg maar The Sisters Of Mercy, Bauhaus of Front 242 – maar vooral veel meer toeschouwers die hun liefde voor nieuwere bands zoals pakweg The Soft Moon of Kaelan Mikla etaleerden. Of nog beter: jonge honden met een t-shirt van X-Ray Spex. Meermaals gezien! Waar de eerste edities (in Amsterdam) nog flink teerden op oude namen (uit het hoofd: Felhlfarben, A Certain Ratio, Lydia Lunch of The Damned) richtte het festival dit jaar bewust op het heden en de toekomst. Grauzone is Sinner’s Day Of W-Festival niet. Gelukkig maar. Die keuze verzekert meteen de toekomst van het festival; en die is tussen al dat zwart behoorlijk rozig. Samen met de usual suspects tekende ook de lhbtiq+-cultuur opvallend acte de présence; en daar keek geen mens van op. Grauzone is ondertussen véél meer dan een underground gothic- of postpunkfestival. Het is een statement van tegencultuur waar anders zijn vooral lekker jezelf zijn is.
Een direct gevolg van de combinatie van gretige jonge mensen en dure ticketprijzen – al valt dat voor Grauzone nog heel goed mee – is dat die waar voor hun geld willen en bijgevolg ook álles willen zien. Al was het maar voor twee minuten en drie maten. Of om hun Instagram-account te voeden met een paar foto’s en selfies. Funest effect: zowel op vrijdag als zaterdag stond de eerste act van de dag – respectievelijk Minuit Machine en Ritual Howls – geprogrammeerd in de kleine zaal. Wie niet een half uur op voorhand op het appèl was, was eraan voor de moeite. Na elk nummer dropen mensen vervolgens wel weer af, maar comfortabel genieten werd het bijgevolg nooit in die ruimte. Datzelfde fenomeen zagen we ook tijdens de vroegere edities van bijvoorbeeld Roadburn. Elke groeispurt gaat gepaard met kinderziektes. Laat ons hopen dat Grauzone hiervan, net als hun collega’s uit Tilburg, leert. Productionele argumenten of niet: een uitverkocht festival op een binnenlocatie start je toch maar best niet in de kleinste zaal. Dat voorkomt heel wat teleurstelling en gemor. Er zijn namelijk bezoekers die vooral geïnteresseerd zijn in bandjes die de boel in gang (moeten) trekken. Voor de rest niets dan lof echter.
VR SEX, een huurlingenband met de boomlange, maar verder totaal onherkenbare Deb Demure van Drab Majesty rechts op gitaar, blies meteen het stof van de licht-trussen van de grote zaal. Badend in Berlijnse branie en met een Noord-Engelse attitude brachten ze een smerige, gruizige en (bewust) slordige mix van synthpunk en deathrock die het publiek vanaf de eerste noten naar de hoogdagen van de Londense Batcave slingerde. VR SEX rockte hard en had geen moeite om te voor de hand liggende referenties – Chrome, Christian Death en latere Sisters Of Mercy – over de zaal uit te gieten. We konden ons enigszins geamuseerd niet van de indruk ontdoen dat de zanger flink voor de spiegel had geoefend om zijn aanstellerige podiumprésence te perfectioneren. Met de band zelfverzekerd in zijn rug raakte hij er moeiteloos mee weg.
Van een totaal ander kaliber en jammer genoeg voor een (te) select publiek was Use Knife, het Belgisch-Iraaks verbond van Stef Heeren (Kiss The Anus Of A Black Cat), Kwinten Mordijck (idem) en percussionist Saif Al-Qaissy. Mysterieus verscholen achter witte doorzichtige gaasdoeken waarop onder meer Arabische woorden en beelden werden geprojecteerd presenteerden ze hun bejubelde debuutalbum ‘The Shedding Of Skin’. De aangekondigde analoge en modulaire synths konden we niet onderscheiden, maar tribaal, dansbaar en bezwerend was het des te meer. Dichter bij een Muslimgauze live-ervaring komt een mens anno 2023 niet.
Verrassen doet New Yorker Oliver Ackermann en zijn band A Place To Bury Strangers al een tijd niet meer, maar je hoeft het trio niet meer uit te leggen hoe een ouderwets goeie bak luide gitaarnoise open trekken en het publiek helemaal mee te krijgen. Het trucje met het karretje effecten en kitscherige lichtjes waarmee ze al een paar jaar lang naar het einde van de set toe door het publiek cruisen ruikt stilaan belegen, maar het werkt wél. “Hiervoor ga ik naar live concerten”, brulde een vriend ons in de oren. Beter en bondiger hadden we het zelf niet kunnen verzinnen.
Zaterdag was helaas in hetzelfde bedje ziek als vrijdag en startte bijgevolg een beetje in mineur. Net als bij Minuit Machine was er bij het trio Ritual Howls uit Detroit geen doormurwen aan in de kleine zaal van Paard. Dat is natuurlijk fijn voor de band – die daags voordien nog in een kleine kelder in Antwerpen stond te zweten – maar aangenaam was het niet. De stadscowboys brachten een gebalde set, maar hun statische houding botste op een weliswaar respectvol aandachtig, maar weinig bewegend publiek. Lag het mee aan de drumcomputer die in de beste traditie van Doktor Avalanche de nummers voortjakkerde? Of was het de dikke podiummist in combinatie met het afstandelijke imago? Muzikaal zat het helemaal goed – denk aan een mix van The Gun Club, Bauhaus, Giant Sand en Red Lorry Yellow Lorry op droog ijs – waarbij hoogtepunten zoals ‘Scatter The Scars’ of ‘Nervous Hands’ vooral uit het ondertussen zeven jaar oude ‘Into The Water’ werden gepuurd. Had Leeds in de woestijn gelegen dan was Ritual Howls er ongetwijfeld het plaatselijke balorkest geweest.
Algiers combineerde bij momenten gelijkaardige machinedrumgeluiden met twee live drummers, maar kon stilistisch niet verder verwijderd zijn van Ritual Howls. Met Franklin James Fisher heeft deze volstrekt unieke band niet alleen een zwarte zanger en muzikant in de rangen; ze mixen – belangrijker – hun postpunkbasis met soul, gospel, hiphop en elektronisch experiment. Beetje lui misschien, maar met wat goeie wil kan je ze, omwille van dat cross-overgeluid en politieke boodschappen wat vergelijken met Zeal And Ardor. Ook die band heeft een eigen niche voor zichzelf gecreëerd. Op het podium zag je een ervaren band met massa’s energie; maar ook hier was in de kleine zaal geen of nauwelijks doorkomen aan.
Dan maar fysieke en mentale ruimte opgezocht in het Koorenhuis aan de overzijde van de straat, waar Nederlander Jozef Van Wissem zijn luit koppelde aan de Duitse stille film ‘Nosferatu – Eine Symphonie Des Grauens’ van Friedrich Wilhelm Murnau. Het moet minstens al vier maal geweest zijn dat we deze film uit 1922 live op het podium begeleid zagen en hoorden door een muzikant of band. Kiezen voor die film – of ‘Metropolis’ van Fritz Lang – is bijgevolg wel een héél open deur in trappen. Van Wissem levert altijd kwaliteit af, maar zittend was deze stilte voor de storm ongetwijfeld nog beter tot zijn recht gekomen.
Op basis van haar ep ‘Rigid’ (uit 2022) waren we behoorlijk benieuwd naar het concert van Rosa Anschütz, maar dat draaide al na enkele minuten uit op een afknapper van formaat. Het leek wel of er maar geen einde kwam aan de intro van haar set. Nadien leek ze te willen wedijveren met Nico of zelfs Björk, maar verder dan een presentatie basiscursus loopstation leek ze niet te willen of kunnen komen. Toen ze ook nog een dwarsfluit bovenhaalde, was het moment gekomen om opnieuw de overkant op te zoeken. Daar draaiden de hele tijd deejays leuke plaatjes en liep het vol met dito mensen uit alle windstreken.
Hierdoor misten we een groot stuk van TR/ST, een Canadees duo dat klonk als een wat potigere versie van Pet Shop Boys. Energiek en dansbaar als de neten, maar hardnekkige beelden van Berdien Stenberg op het netvlies beslisten er anders over. Die verdomde dwarsfluit…
Afsluiten deden we met nog enkele minuten van de verschroeiende, hyper-kinetische punk van Ditz, een band waarover we gauw meer gaan schrijven in het blad.
Kiezen is verliezen en dat was dit jaar uiteraard niet anders. Grauzone is en blijft een festival waar oud, nieuw en divers elk jaar ontmoeten. Ontdekkingen gaan er steeds hand in hand met gevestigde namen. Over de toekomst moet het festival zich bijgevolg geen zorgen maken. Hun handelsmerk is duidelijk. Nu nog die schoonheidsfoutjes eruit en wat meer inzetten op comfort en die grootste onderscheiding is binnen.