Sommige dingen veranderen voortdurend, sommige dingen veranderen nooit en soms gaat dat ook naadloos samen. Ook in het geval van de concerten van Godspeed You! Black Emperor, waarvoor het ooit door John Peel opgestelde Fall-adagium geldt: ‘Always different, always the same’. Wat onveranderd blijft bij de Canadese rockers is dat ze hun optreden steevast openen met het stuk dat door fans ‘Hope Drone’ is gedoopt. Een langzaam aanzwellende audiostorm, vergezeld van bibberende zwart-wit filmbeelden waarbij vanuit de losse hand het woord ‘Hope’ in het celluloid is gekrast. Zo deden ze dat toen ik de groep eind jaren negentig voor het eerst zag en zo deden ze het dinsdagavond in het uitverkochte Paradiso nog steeds.
Het onlangs verschenen album ‘No Title as of 13 February 2024 28.340 Dead’ krijgt prachtige recensies. Het wordt her en der wel de beste Godspeed-plaat sinds 2002 genoemd. Ik vind het ook een schitterend album, dat voorop. Maar die rangschikking? Beste? Waar meet je dat aan af? Toegegeven, hun vorige langspeler, ‘G_d’s Pee At State’s End!’ uit 2021, heb ik weinig gedraaid en ervoer ik als minder geïnspireerd. Maar lag dat aan de muziek of wellicht aan de stemming waarin ik zelf op dat moment verkeerde?
Misschien geldt dat ook wel voor de ontvangst van ‘No Title as of 13 February 2024 28.340 Dead’, waarvan onmiddellijk duidelijk was dat het verwees naar het aantal doden in Gaza op het moment dat de opnamen voltooid waren. Een statement op een verder instrumentaal album. Dat komt binnen, zelfs als je misschien niet zo heel erg veel met de muziek zelf hebt. Want weinig pop- en rockgroepen tonen zo’n nadrukkelijk engagement.
En wat die ‘Hope Drone’ betreft, waarmee de groep al ruim een kwart eeuw de concerten begint: Het is al jaren mijn overtuiging dat dat nummer niet gaat over ‘hoop’, maar over ‘het verlangen naar hoop’. Die hunkering, dat is wat het stuk uitstraalt. De wanhoop die veroorzaakt wordt door de tijdgeest en die doet verlangen naar de meer zalvende hoop. Muziek die veeleer ergens naar ‘streeft’ dan dat het iets ‘is’. En ‘hoop’ is passief, terwijl wanhoop juist kan aanzetten tot actie. Vraag maar na bij de oude Sartre.
De muziek van Godspeed You! Black Emperor heeft altijd iets onheilspellends gehad. Niet in de ‘horror-vorm’ zoals bij black- of death-metalgroepen, absoluut niet, maar subtieler. Eerder zoals bij Ennio Morricone, waar diep in de harmonische muziek ook altijd wel ergens een galg of duel opduikt. Maar tegelijk is dat wat de muziek spannend maakt; wat intrigeert.
Maar terug naar het concert in Amsterdam, waar het nieuwe album centraal staat. Vijf van de zes stukken van die plaat worden gespeeld. En al verwijst de titel naar het conflict in het Midden-Oosten en wordt daar voor de goede verstaander ook onomwonden een standpunt ingenomen, dat betekent niet dat de groep de muziek ook optuigt met filmbeelden van platgebombardeerde vluchtelingenkampen of huilende Palestijnse kinderen. Dat zou smakeloos zijn. En waarom zou je beelden tonen die toch al dagelijks bij het televisiejournaal te zien zijn?
De filmloops bij de muziek zijn vooral architectuur- en natuuropnamen, vaak op de rand van abstract. Dat sluit ook aan bij de structuur van de muziek die de groep maakt: Veel herhaalde patronen die samen een harmonisch klanklandschap vormen waarin van alles voorbij komt. De moderne poparchivarissen hebben daarvoor de term ‘postrock’ gemunt, hoewel de band zelf die omschrijving nooit gebruikt. De muziek van Godspeed You! Black Emperor is niet werkelijk complex, maar beslist imposant. Van crescendo tot crescendo naar de nok van Paradiso krullend.
De rol van violiste Sophie Trudeau lijkt nadrukkelijker dan voorheen, zowel op het album als tijdens het concert. Door middel van een ‘loopstation’ maakt ze van één viool véél violen. En ook al is de muziek van de groep in vijfentwintig jaar niet radicaal veranderd, de groei in speltechniek maakt dat Godspeed aanzienlijk harmonischer klinkt en organischer speelt dan voorheen. Zonder lapmiddelen, hulpstukken als ‘clicktracks’, niet ter zake doende flauwekul als een lichtshow, of onzinbabbels met het publiek. Wat dat betreft heeft de band veel gemeen met bijvoorbeeld The Ex – met wie ze trouwens helemaal in het begin ook wel vergeleken werden. Wat beide groepen bindt is dat de muziek ‘echt’ is en van diep komt.
Zo nu en dan wordt de Canadezen ook wel ‘herhaling van zetten’ verweten. Wie dat beweert was er dinsdagavond in Paradiso zeker niet bij en zo’n opmerking zegt vooral iets over de luisteraar in kwestie. Want als de muziek van Godspeed You! Black Emperor tijdens dit concert iets doet, dan is het het prikkelen van de verbeelding. Iedere keer weer, en evenzeer als er een ouder nummer wordt gespeeld. De band musiceert, maar de luisteraar maakt daar haar of zijn eigen verhaal van. De titels op de albums zijn daarbij slechts suggesties, of aanzetten, maar beslist géén voorschrift. De muziek daagt de luisteraar juist uit.
Daarmee is het feitelijk het tegenovergestelde van meditatief: Het nodigt niet uit tot ontspanning maar zet juist aan tot denken – voorwaar een inspanning van jewelste. En er is nogal wat om over na te denken in deze tijd van gewapende conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten, een gek op weg naar het Witte Huis, de waanzin aan de macht in Nederland en elders in Europa en de ongebreidelde kapitalistische vraatzucht van mondiale internetondernemers.
Dat Godspeed You! Black Emperor naast het maken van door de ziel snijdende fraaie muziek ook die bewustwording weet te stimuleren maakt het Canadese collectief tot een van de belangwekkendste en invloedrijkste rockgroepen van de afgelopen kwart eeuw. En het concert in Paradiso onderstreept dat de band live nog veel meer impact heeft dan op plaat, cd of via stream. Om de simpele reden dat je tijdens een concert werkelijk omhuld wordt door het geluid.
Hoezeer de fans zich met het repertoire van de groep verenigd hebben blijkt in Paradiso als Godspeed in de finale ‘The Sad Mafioso’ van de cd-versie van het debuutalbum ‘F♯ A♯ ∞’ inzet. Na twee gitaarnoten barst er al een herkenningsapplaus in de zaal los. Curieuze bijkomstigheid is dat het dragende gitaarmotief van ‘The Sad Mafioso’ ook prominent aanwezig is in de hitsingle ‘Twee Meisjes’ van Raymond van het Groenewoud die een jaar eerder – in 1996 – verscheen. Maar dat terzijde.
Het concert van Godspeed You! Black Emperor eindigt met een door interferentie zichzelf inducerende, minstens tien minuten voortdurende en zich langzaam ontwikkelende drone, terwijl de muzikanten het podium reeds hebben verlaten. De band doet het al jaren. Noem het AI avant la lettre. Want hun tijd vooruit waren ze altijd al, deze Canadezen.
Gezien: di 15 oktober 2024, Paradiso, Amsterdam