Waar we in het vorige overzicht vooral aandacht hadden voor black metal, richten we ons ditmaal voornamelijk op de wat tragere en loggere varianten van de Nederlandse metalscene, en op vrouwelijke brulboeien.
Ook daar waar het niet opvalt, zijn er gelukkig genoeg voorbeelden te vinden van vrouwen in metalbands, en is de scene wellicht niet alleen een bolwerk van mannen. Het is allicht vreemd om zo duidelijk een onderscheid te maken en vrouwen als zodanig te benoemen.
Genderneutraliteit zou ook in de muziek een gemeengoed moeten zijn bij het duiden van bands. Het is dan ook met enige aarzeling dat we ervoor hebben gekozen om dit toch te doen, mede ingegeven door recente interviews met Discwoman-oprichter Emma Olson in Gonzo #140, met de Libanese producer Rabih Beaini in Gonzo #141 en Waxahatchee elders in dit blad. Zij gaven onder meer aan dat het niet benoemen van de scheve man-vrouwverhoudingen in de verschillende (alternatieve) muziekscenes een vorm van wegkijken is bij iets wat als problematisch wordt ervaren door degenen die niet of minder aan bod komen. Dat zijn vaak vrouwen, maar ook mensen van gekleurde etniciteit of LHBTI’ers.
Het benoemen van de aanwezigheid van minderheden kan als voorbeeld dienen voor degenen die denken dat er geen actieve rol voor hen is weggelegd in een bepaalde scene. Rolmodellen zijn wat dat betreft ook in de metalscene geen overbodige luxe. Gelukkig zijn er voorbeelden genoeg, en dan niet alleen in de meer gebruikelijke richting van symfonische metal, maar ook in de extremere metalgenres vinden we veel vrouwen.
Dreigend
Laten we beginnen met een duik in de wereld van de Nederlandse doom. We hadden het in Gonzo (circus) #141 over Faal uit Breda, een goede band om ons relaas voort te zetten. Opgericht in 2005 is de band op het moment in de studio bezig met een derde langspeler. Het geluid laat zich het beste omschrijven als doommetal met postrock en black metal-invloeden. Lange nummers die als een schip op zee voorbijvaren. Kalm, dreigend, exploderend.
Het werk van Faal leidde al tot internationale optredens en een samenwerking met de Engelse funeral doomband Eye of Solitude in de vorm van een splitrelease, uitgebracht op het Duitse Ván Records (waar overigens meer puike Nederlandse metalbands muziek op uitbrengen). Yara Jumelet (synthesizer) was in Faal de enige vrouw omgeven door vijf mannelijke bandleden, en inmiddels is haar plaats ingenomen door een andere vrouw: Cátia Uiterwijk Winkel-André Almeida, die voorheen in Beyond Sanity speelde.
Een klein half uur rijden bij Breda vandaan ligt Dordrecht, alwaar Façade de doom-fakkel hoog houdt. De gruizige, diepe zang van Ben de Graaf kruipt over soms zelfs lieflijk aandoende melodielijnen die een samenspel aangaan met thrashy gitaren. Met maar liefst drie gitaristen weet de band een vol geluid neer te zetten. Traag en rustig. Death doom, om in het jargon te blijven. Dit zestal klinkt zoals de thematiek van de teksten: ‘verraad, depressie en wanhoop’. Perfecte kost dus voor de doomliefhebber.
Een stuk noordelijker vinden we in Amsterdam Uur. Die band maakt Nederlandstalige doom metal, een trend die we ook zagen in de nieuwe golf Nederlandse black metal. Oorspronkelijk opgericht als Dresden Leningrad, heeft de band inmiddels een aantal sterke ep’s uitgebracht, waaronder een split met de Franse band Endless Floods in 2016. Nummers als ‘De witte dood’ en ‘Als lijnen’ verhalen over het onherroepelijke neerdalen in de duisternis en de muziek helpt de luisteraar om zich dat voor de geest te kunnen halen, zoals te verwachten valt in het genre. Langzame, zware riffs die Black Sabbath indachtig een tijdloos headbangen veroorzaken. Digitaal uitgebracht via Bandcamp, maar ook op een undergroundwaardige cassette te verkrijgen.
‘Als lijnen gelijk de horizon
Vervolgt ons leven zich onherroepelijk
In de richting van
een niet te vangen punt
In het zwart
Een donker laken
Met zilvr’en spelden
Onder dwang geheven
in de hoogte
Ik kijk hier niet naar
Mijn blik verzoent zich met de gapende gaten en hullen
Mijn dromen
In een jammerlijk kleed’
(Uur – Als lijnen)
Fonetisch
Tilburg kwam in het vorige deel reeds naar voren als een Mekka voor metal, en het zal je daarom niet verbazen dat ook in dit deel een aantal bands uit die stad acte de présence geven. In het doomhoekje vinden we bijvoorbeeld Treurwilg en Ggu:ll. Treurwilg bracht vorig jaar het debuutalbum ‘Departure’ uit, met daarop een vijftal intens zware nummers. In de eigen woorden van de band is Treurwilg in het leven geroepen ‘om zelfs de meest vrolijke ziel mee te slepen naar de hel’ en om de mensen eraan te herinneren ‘dat de wereld geen vrolijke plek is’. Na veertig minuten luisteren naar de muziek zijn we het bijkans met hen eens.
Het onduidelijk uit te spreken Ggu:ll gooit het over een iets andere boeg, die niet minder verpletterend is. Duistere lagen ambient en drone omgeven het gitaar- en drumgeweld, waar zanger William van der Voort bovenuit schreeuwt en gromt. In 2016 bracht de band het debuut ‘Dwaling’ uit, met daarop ook titels in de Nederlandse taal, maar aan letterlijke teksten waagt de band zich niet. Zanger Van der Voort gaf in een interview met 3voor12 aan dat hij voornamelijk fonetische klanken zingt, als aanvulling op de muziek. “Gevoelens kan je niet altijd in teksten vatten en dat is voor Ggu:ll ook niet wenselijk. We willen graag dat mensen zichzelf verliezen in de muziek. Teksten zorgen voor een leidraad, houvast en hebben dan een averechts effect.” Het enige nummer dat wel tekst heeft, is ‘Het smerige kleed van de ziel’, waarop Farida Lemouchi van The Devil’s Blood voor gastvocalen zorgt.
Een andere band die een relatie heeft met The Devil’s Blood, is Gold uit Rotterdam, dat inmiddels tot in het buitenland faam heeft verworven, mede ingegeven door de bijzondere videoclips. Met ex-leden van The Devil’s Blood, Madball, Born From Pain en Malkovich kunnen we bijna spreken van een ‘supergroepje’. De muziek begeeft zich tussen doom en postrock en wat zich daar zoal tussenin bevindt. Met zangeres Milena Eva heeft de band daarbij een extra wapen in huis. Gold is een band die sociaal geëngageerd is en niet bang is om controversiële onderwerpen aan te snijden. Ook Gold brengt haar platen uit op het Duitse Ván Records, en in 2017 verscheen al een derde album.
Harder
Ver in het noorden vinden we Ortega uit Groningen. Dat viertal bestaat al sinds 2007 en heeft een hele trits ep’s op zijn naam staan, maar is vooral op de radar verschenen met het uitmuntende ‘Sacred States’ uit 2016. Ortega richt zich op sludge en postmetal in het straatje van bands als Neurosis en ISIS en doet dat met verve. Het nummer ‘Crows’, dat met een lengte van ruim achttien minuten met recht episch genoemd mag worden, is een waar hoogstandje. Het in het vorige deel beschreven Gnaw Their Tongues (Maurice de Jong) heeft bijdragen geleverd aan het album, een mooi voorbeeld van interregionale kruisbestuiving. Ook live weet de band te overtuigen. Ze stond dit jaar dan ook terecht op het Roadburn-festival. Wat ons betreft, is Ortega een van de betere bands in het genre en kan het zich meten met voornoemde Amerikaanse bands.
Ook uit Groningen en deels uit Friesland komen de heren van Herder. Hun motto ‘Herder is harder!’ vat hun muziek goed samen. Met leden die hun sporen hebben verdiend in bands als Aborted, Leaves’ Eyes, Autumn, Atrocity en Born From Pain zit er veel ervaring en kwaliteit in de band, en dat is duidelijk te merken. Sludge, stoner en metal knallen om de oren en vooral live weet de band te imponeren met nietsontziende sets waarbij zowel het publiek als het pleister op de muren het moet ontgelden. Op de recentste plaat ‘Fergean’ wordt de herrie hier en daar omgeven door folky instrumentale stukken. De wonderen zijn de wereld nog niet uit.
Woestijnsfeer
Weer terug naar Tilburg, waar IZAH een geweldige mix brengt van sludge, postrock, hardcore en black metal. Op de eersteling ‘Sistere’ staan vier lange nummers met een totale duur van 72 minuten. Sfeervolle intro’s en tussenstukken met samples van filmconversaties worden opengereten door intens harde en snelle stukken. De ruim een half uur durende afsluiter ‘Sistere’ is waarlijk een reis door het onbewuste, waarin de luisteraar tijd en ruimte vergeet.
In hetzelfde straatje als IZAH vinden we het Amsterdamse Fire Walk With Us. Beide bands hebben een split-ep opgenomen in 2012. In 2011 bracht Fire Walk With Us hun debuutplaat ‘Carriers’ uit, dat vol instrumentale postmetal staat. De band omschrijft zichzelf als ‘heavy instrumentalists’ en daar is niets aan gelogen. In 2015 sloeg het noodlot toe in de vorm van een brand in hun oefenruimte, waarbij zowel de studio als hun instrumenten en apparatuur verloren ging. Na een lange zoektocht naar een nieuwe plek en nieuwe spullen heeft de band inmiddels de opvolger van ‘Carriers’ opgenomen in Studio Independent Recordings. De release staat gepland voor dit najaar, iets waar we erg naar uitkijken.
Een laatste band in deze hoek van het metalspectrum die we willen noemen, is het Utrechtse Obese. Bezig sinds 2014 is het nu al een niet te missen band op de Nederlandse podia en stonden ze reeds op Roadburn en Into the Void in Leeuwarden. In 2015 bracht Obese het album ‘Kali Yuga’ uit, oftewel het tijdperk van Kali, ook bekend als het duistere tijdperk. Toch is de muziek wat lichter dan die van de hierboven genoemde bands: sludge met een flinke dosis stonerrock. Met roots in de hardcore en punk is het bijzonder om te merken dat de heren op ‘Kali Yuga’ er niet voor terugdeinzen om af en toe wat gas terug te nemen opdat er een woestijnrocksfeer kan ontstaan.
Zanger Koos Weel besloot begin dit jaar om zijn muzikale carrière voorlopig aan de (treur)wilgen te hangen en te kiezen voor een baan als kunsthistoricus. Inmiddels heeft de band een vervanger gevonden in de vorm van Vladimir Stevic, die ook actief is (geweest) in de bands Special Steve, Pene Corrida en All Comes Down. Tot nog toe is dat geen verkeerde keuze gebleken.
Maas
In Rotterdam lijkt er iets in de Maas te stromen dat een vruchtbare bodem voor stoner en hardrock lijkt te vormen. Wellicht dat podium Baroeg daarin een katalyserende factor is, met in hun programmering veel aandacht voor lokaal zwaar werk. Zo is daar DieselBurner, een Rotterdams duo, of in hun eigen woorden een ‘tweekoppig vuurspuwend en aarde verpletterend monster’. Heerlijk drassige stoner gecombineerd met swampy metal dat van het Maasgebied een Amerikaans moerasgebied maakt. De vocalen zijn gruizig en smerig, en passen perfect bij de muziek van het tweetal.
Een andere stonergigant uit dezelfde regio is The Machine, dat inmiddels al zes albums heeft uitgebracht met ‘Offblast!’ uit 2015 als laatste wapenfeit. Psychedelische jams die met een vernietigende kracht worden gebracht.
Verder vinden we in Rotterdam nog Acid Reflux, een drietal dat sinds 2015 instrumentale stonerdoom ten gehore brengt. Ze speelden al samen met DieselBurner en Special Steve, waarin Stevic van Obese dus ook actief is. We blijven nog even in Rotterdam voor de heavy metal van Order of the Emperor, dat vorig jaar hun debuutalbum ‘Behold’ uitbracht en dat is geproduceerd door John-Bart van der Wal van Herder. De band geeft aan de mosterd te halen bij bands als Thin Lizzy en Black Sabbath en dat is duidelijk terug te horen. Stevige eighties heavy metal met aanstekelijke zangrefreinen, waarin ook een band als Vanderbuyst terug te horen is.
In die andere havenstad, door de Rotterdammers vaak aangeduid met ‘020’, vinden we een van de meest succesvolle Nederlandse bands in het heavy metal- en hardrockgenre: Death Alley. Die Amsterdamse band heeft zijn wortels in de punkband Gewapend Beton, die lange tijd lokale bekendheid genoot. De bandleden wilden op een gegeven moment wat anders, en grepen hun kans middels een split-ep met het inmiddels ter ziele gegane Peter Pan Speedrock. Een nieuwe naam en een nieuwe muzikale richting waren geboren en dat heeft hen geen windeieren gelegd. Gitarist Oeds Beydals speelde ook tot op het einde in The Devil’s Blood, van waaruit de geest van Selim Lemouchi nog altijd invloed heeft op Death Alley.
Vakmanschap
Waar we bij bovenstaande bands al vrouwelijke artiesten tegenkwamen die een belangrijke rol hebben in de muziek, zijn er ook bands waar vrouwen een op het eerste oog (of gehoor) wellicht een atypische plek innemen. Bij harde schreeuwen en grunts is de eerste gedachte toch vaak dat die door een man worden gedaan, maar er zijn genoeg vrouwen die harder schreeuwen dan menig man.
In het buitenland was de Duitse Angela Gossow van het Zweedse Arch Enemy lange tijd een lichtend voorbeeld op dit gebied, net als Morgan Lander van de Amerikaanse metalband Kittie.
In Nederland zien we de laatste jaren ook steeds vaker vrouwelijke brulboeien op de podia staan. In het metalcoregenre is daar bijvoorbeeld Caroline Westendorp van het Amsterdamse The Charm The Fury. Begonnen in 2010 en met een eerste elpee in 2013 heeft de band na veel touren en hard werken inmiddels een internationale reputatie opgebouwd. Vooral na het uitbrengen van ‘The Sick Dumb and Happy’ (2017) op het grote Duitse metallabel Nuclear Blast is het hard gegaan met de band. Met een volwassener aanpak die meer richting groove metal neigt, wist de band hoge ogen te gooien. Afgelopen jaar waren er optredens op grote festivals zoals het Amerikaanse Carolina Rebellion en Welcome to Rockville, waar ze op hetzelfde affiche stonden met grootheden als Soundgarden, A Perfect Circle en Def Leppard.
Tevens uit Amsterdam komt For I Am King, dat in dezelfde hoek zit als The Charm The Fury: felle en melodieuze metal met een zangeres (Alma Alizadeh) die kan brullen als de beste. Met shows op onder meer het legendarische Wacken Open Air in Duitsland is hun cv indrukwekkend te noemen. In 2016 bracht For I Am King hun debuutalbum ‘Daemons’ uit, dat in binnen- en buitenland goede cijfers scoorde. Dit najaar speelt de band zelfs in China en Japan.
Het uit Eindhoven afkomstige Sisters of Suffocation bestaat uit een vrouwelijk viertal en richt zich op het nog zwaardere death-metalgenre. Moddervette riffs en grunts, zware baslijnen en beukende dubbele bassdrum: dit is het echt harde werk. Opgericht in 2014 en met een ep (‘Brutal Queen’, 2016) en een elpee (‘Anthology of Curiosities’, 2017) onder de armen heeft dit viertal optredens gedaan in Nederland en het buitenland. Zowel de zangeres als de muzikanten geven blijk van uitstekend vakmanschap en tonen maar weer eens aan dat teringherrie niet alleen masculien hoeft te zijn.
Dat geldt ook voor het Noors-Nederlandse Asagraum, dat bestaat uit twee black-metalvrouwen die in 2017 debuteerden met hun elpee ‘Potestas Magicum Diaboli’. Vlijmscherpe, felle black metal van het ellendige soort. Fijne ellende welteverstaan. De Nederlandse Hanna van den Berg, die in de band onder de naam Obscura opereert, speelt bas en gitaar en neemt de zang voor haar rekening. Op drums vinden we de Canadees-Noorse Trish Kolsvart, die een spectaculair partijtje blast beats voor haar rekening neemt. Voor liveshows worden vrouwelijke gastmuzikanten uitgezocht, omdat de band wil aantonen dat vrouwen een rechtmatige plek in de metalscene innemen.
Niet al deze bands met frontvrouwen promoten zichzelf als female fronted, tenminste, niet altijd. Toch worden ze vaak in dat hoekje geduwd, al dan niet door hun labels of door boekers. Dat kan positief worden uitgelegd: er komt meer aandacht voor hun muziek. Maar de vraag rijst waar die aandacht dan op is gestoeld: de kwaliteit van de muziek, of het feit dat er een vrouw als bijzonderheid op het podium staat? Kwaliteit behoort vanzelfsprekend altijd voorop te staan, de rest dient te volgen. Veel vrouwen krijgen nog altijd met seksistische opmerkingen te maken in de muziekwereld, ook (en misschien wel vooral?) in de wereld van metal. Open geesten zijn dat niet altijd op elk vlak. Wat dat betreft, is het tijd voor verandering en als we zo om ons heen kijken, lijkt dat moment aanstaande.