Niels Tubbing in gesprek met techno-pionier Juan Atkins over technologie vroeger en nu, de interactie tussen beeld en geluid, en over racisme, whitewashing en inclusiviteit in de muziekindustrie, én over Cybotron tijdens Dekmantel in het Muziekgebouw aan’t IJ.
Afgelopen april debuteerde de door Juan Atkins, Richard Davis en John Housely opgerichte legendarische techno-act Cybotron eindelijk live in de Londense Barbican. Woensdag 31 juli is er een uniek concert van Cybotron tijdens Dekmantel Festival 2019 in het Amsterdamse Muziekgebouw aan ’t IJ.
Opgericht in 1980 legde de groep in de jaren erna de blauwdruk voor wat elektro en techno zou worden, maar opgetreden als Cybotron werd er immers nog nooit.
In de ruim 30 jaar sinds het prille begin van Cybotron, heeft Juan Atkins zijn eigen naam gevestigd als een van de grootste producers en deejays in de wereld. Toch voelde hij dat het tijd was om terug te grijpen naar de oorsprong, die te vertalen naar het nu en eindelijk live te brengen aan de wereld.
Barbican ontploft
De aftrap was alleszins veelbelovend tijdens een eerste show in Barbican Hall in Londen, afgelopen april. Atkins – die slechts zelden wil worden geïnterviewd over Cybotron – vertelt aan de telefoon enthousiast over die ervaring.
‘De setting in de Barbican was een intrigerende, aangezien het niet in een typische club was. Het voelde meer aan als een conferentie, alsof mensen net van lezing kwamen.
Maar ergens tijdens het derde nummer ontplofte de plek ineens. We veranderden een klassiek theater in een dansclub, dat was fantastisch om mee te maken.
De eerste ervaringen zijn dus erg goed. Natuurlijk gebeuren er achter de schermen nog wel eens dingen die beter kunnen, maar daar merken de mensen in het publiek verder niets van.
Het is een proces dat constant in ontwikkeling is en we leren ook steeds bij. Maar de reacties zijn goed en het voelde voor onszelf ook geweldig.’
Technologie
Nieuwe technologieën maken het tegenwoordig een stuk eenvoudiger om bepaalde zaken voor elkaar te krijgen dan toen Cybotron voor het eerst ten tonele verscheen.
Denk alleen al aan een vermindering van het aantal kabels door virtuele koppelingen tussen apparaten. Atkins ziet daar veel voordelen in, maar waakt ook voor een te rigide structuur.
‘Aan de ene kant is het absoluut een uitdaging om de muziek die we zo lang geleden hebben gemaakt, met alle mogelijkheden én beperkingen van die tijd, te vertalen naar een live show met nieuwe technologieën.’
Pioniers
‘Een van de redenen dat we met Cybotron vroeger nooit optraden, was vanwege de instabiliteit van de apparatuur. Nu kunnen we basis strak en stabiel krijgen, zoals bepaalde bas- en drumlijnen. That shit has got to be tight!
Daar bovenop spelen we dan vervolgens live onze muziek, waarbij we kunnen improviseren. Er moet een menselijk element aanwezig blijven, ruimte om foutjes te maken die juist bijdragen aan het creatieve proces, aan het gevoel dat er leven aanwezig is.
Eigenlijk waren we toen we begonnen onze tijd al twintig jaar vooruit op gebied van technologie, dus alles komt nu vrij goed samen!’
Pilot technologies
Het visuele spektakel is een belangrijke component van de live ervaring van deze eerste optredens van Cybotron. Iets dat ervoor zorgt dat bij de voorbereiding een stuk meer mensen betrokken waren dan Atkins gewend is.
Zo werkt hij samen met het visuele team van Pilot Technologies.
‘Het is voor het eerst dat ik zo’n groot team mensen om me heen heb die zich bezighouden met de visuals. Zij hebben zelf een programma ontwikkeld dat de lasers aanstuurt, die reageren op individuele onderdelen van de muziek en niet alleen op de totaalmix.
Zo is er een laser verbonden met de kick drum, eentje met de snare drum, eentje met de strijkers, etcetera. Dat leverde ons van te voren wel veel werk op, omdat we de stems van alle nummers moesten aanleveren, zodat ze alles konden uitwerken.’
Model500
‘Veel nummers van Cybotron heb ik de afgelopen jaren ook gespeeld als ik optrad onder de noemer Model500, dus dat is niet per se nieuw voor me.
Dat zit hem meer in het hele visuele aspect. Maar we spelen niet alleen oude nummers, ook nieuw materiaal dat nog uitgebracht moet worden. Dat was voor mezelf wel spannend, ik heb nog niet eerder opgetreden met materiaal dat nog niet eens de wereld is ingestuurd.
Het is erg tof om de reacties van het publiek op deze nummers te zien en de terugkoppelingen die we ontvangen zijn beter dan ik gehoopt had.’
Dekmantel
Het spelen van nieuw materiaal was voor Atkins een voorwaarde om nu met Cybotron op te treden, ook in het Muziekgebouw aan ‘t tijdens Dekmantel Festival. De valkuil van pure nostalgie wilde hij absoluut ontwijken.
‘Luister, Cybotron heeft een soort cultstatus bereikt, waarbij voorop lopen qua geluid en technologie altijd een belangrijk element is geweest. Dat moet nu nog steeds zo zijn.
Ik ga daar niet staan om alleen maar wat oude nummers te spelen precies zoals we ooit opgenomen hebben. Sommige oude nummers hebben nu een meer futuristisch geluid gekregen, zonder daarbij de basis uit het oog te verliezen.
Tel daarbij op dat we gloednieuw materiaal brengen en de ervaring is er zeker eentje van nu. Of anderen dan beslissen of we al dan niet nog relevant zijn interesseert me verder niet trouwens.
Als je je daar druk om maakt word je langzaam gek. I go in, I attack, and I kill. Gebaseerd op wat ik zelf belangrijk vind.’
Techno-roots
Atkins heeft inmiddels een aantal decennia in de dance-scene erop zitten. Het is wat dat betreft interessant om te zien hoe disco uit New York, house uit Chicago, maar vooral techno uit Detroit, bij uitstek muziek geïnitieerd door de zwarte bevolking van Amerika, langzaam de Europese clubs en festivals infiltreerden en via een vertaalslag van witte Europese producers en deejays nu terugkomen naar de Verenigde Staten.
Velen daar omarmen de muziek als nieuw en door de populariteit van een genre als EDM lijkt het alsof de bakermat van techno haar eigen historie is vergeten.
Beluister de Dekmantel-mixtape!
Met o.a. Caterina Barbieri, Sarah Davachi, Pharaoh Sanders, Deena Abdelwahed en The Comet Is Coming!
Whitewashing
Atkins wijt dit voor een deel aan hoe de Amerikaanse muziekwereld opereert binnen zelfopgelegde grenzen die hun wortels vinden in systematische raciale uitsluiting van bepaalde bevolkingsgroepen.
‘Een van de grootste problemen binnen de Amerikaanse markt is dat ze op een automatische piloot werkt binnen een paradigma waarin geïnstutionaliseerd racisme sturing geeft.
Daarom kan het zo zijn dat een groep zwarte tieners uit het getto met een diepgaande nieuwe stroming komen en dat de rest van het land daar nooit iets over hoort.
Dat het eerst overwaait naar Europa, waar toch een andere infrastructuur bestaat die minder gericht is op het systematisch buitensluiten van delen van de bevolking, voordat het geaccepteerd wordt in de Verenigde Staten en op een breder niveau bekendheid vergaart.’
DiscWoman
Toch lijkt het dat er een verandering gaande is binnen de Amerikaanse scene, een die vooral vanuit de jeugd en grassroots organisaties wordt aangestuurd.
Organisaties als DiscWoman en ROAM zetten zich bijvoorbeeld in voor een meer inclusieve dansvloer en festivalcultuur, met ruimte voor diversiteit in klasse, etniciteit en gender. Atkins ziet daar de verbindende kracht van muziek in.
‘Muziek is een universele taal die helaas nogal eens wordt onderschat door degenen aan de macht in de Amerikaanse markt. Je kunt het hen bijna niet eens kwalijk nemen, het is gewoon zoals het systeem werkt, met een totaal gesegmenteerd aanbod met een speciaal radiostation voor urban black music, voor rock, voor country en western.
Het publiek wordt zodanig opgedeeld in doelgroepen en we zien dat terug in de algehele staat van het land, dat nu eigenlijk compleet stilstaat, verdeeld en wel.
Verbinding
Ik hoop en denk dat muziek echter een katalysator kan zijn voor verandering, om te komen tot een overbrugging van al de verschillende kloven tussen stijlen en groepen mensen.
In dat opzicht onderschat de markt het publiek, en dan vooral de jongeren. De nu opgroeiende generatie interesseert het niets wat iemands afkomst is, maar richt zich op de muziek. Hopelijk kan dit een begin zijn van de ontzuiling van de Verenigde Staten.’
Cybotron treedt op op 31 juli tijdens het Dekmantel Festival 2019 in het Amsterdamse Muziekgebouw aan’ t IJ.
Onder andere met deze Dekmantel 2019-artiesten kun je interviews lezen in eerdere edities van Gonzo (circus):
Deena Abdelwahed | Nadia Struiwigh | Suzanne Ciani | Demdike Stare | Sarah Davachi | Surgeon | Stellar Om Source | Ben UFO | Vatican Shadow | Slikback | Donato Dozzy | Varg | Bear Bones, Lay Low | JP Enfant
Nog meer lezen? Probeer nu Gonzo (circus)!
Alle beeld: Marc de Groot voor Dekmantel