Op 17 juli 2022 overleed fotograaf Mark Rietveld. Hij maakte soms ook werk voor Gonzo (circus). Redacteur Stijn Buyst neemt afscheid van zijn maat Mark.
Mijn maat Mark stierf vorig weekend. Mark Rietveld, maar de vele vrienden mochten Kwark Frietveld zeggen. Mark was ongeveer gedurende de helft van het vorige decennium een gewaardeerd gonzofotograaf. Wie Gonzo (circus) al even volgt, herinnert zich wellicht Marks mooie portretten van Bent von Bent die een beker instant-noodles te lijf gaat, Isabel Tesfazghi met zonnebloemogen of ander moois met Mdou Moctar of Matthieu Serruys.
Die passage bij Gonzo is eigenlijk slechts een voetnoot in Marks oeuvre – lang voordat ik Mark durfde vragen om voor Gonzo te fotograferen kende ik hem al als de belangrijkste chroniqueur van de Antwerpse underground. Als je de laatste twintig jaar in Antwerpen een goed concert, een geschifte kunstperformance of een wild feest bezocht, maakte je een goeie kans om in zijn beelden te figureren. Want Mark fotografeerde niet alleen brullende gitaristen en hijgende drummers: wat er rondom het podium gebeurde, was in zijn werk minstens zo belangrijk. Taferelen van alledaagse waanzin, maar ook onvermoed verstilde beelden die hij steeds weer uit die waanzinnige avonden had weten puren.
In mijn herinnering was Mark er altijd, van zodra ik in Antwerpen ging wonen. Naar alle waarschijnlijkheid raakten we voor het eerst aan de praat in de Scheld’apen, of één van de minder legendarische panden waar de gekkigheid begin jaren 2000 in dikke druppels van de muren droop. Al gauw werd hij een rustige vaste waarde, een ankerpunt als ik door die poort aan de d’Herbouvillekaai in een weeral bijna Bosschiaanse scene binnenstapte. Later zagen we mekaar ook op plekken als de Stadslimiet, de verschillende incarnaties van Audioplant, Gunther, de Tenace Boot en natuurlijk in de opvolger van Scheld’apen, Het Bos. Al die plekken werden door Mark uitvoerig en virtuoos voor toekomstige generaties gedocumenteerd. Met doorgaans minstens twee camera’s rond zijn nek, zwierf hij voor, naast en achter het podium rond, tussendoor her en der praatjes slaand. Je kon er dan vanop aan dat er enkele dagen later een zorgvuldige selectie beelden online zou staan, die de afwezigen keihard op hun ongelijk wees.
Bekijk hier de reportage ‘Fotograaf van de nacht Mark Rietveld‘
Toen Mark twee zomers geleden voor Gonzo’s Antwerpen-special een selectie mocht aanleveren van beelden uit zijn goedgevuld archief, kon ik niet anders dan hem in mijn inleiding te typeren als de ‘Ed van der Elsken van Antwerpen, zij het dan in een beleefde versie’. Een chroniqueur die nooit bang was om middenin de scene te stappen, maar anders dan Ed, daarbij op een sierlijke manier onzichtbaar bleef. Mark was nooit de luidste roeper in zijn beelden, maar wel de opmerkzaamste regisseur van het moment décisif.
Ik sprak in diezelfde inleiding ook de wens uit dat Marks oeuvre – een prachtig tijdsdocument van de Antwerpse ondergrond van de laatste tweeënhalve decennia – ooit in een mooi uitgegeven fotoboek zou belanden. Die wens waarmaken is een dure belofte voor later. Voor nu heb ik nog even tijd nodig om te wennen aan het idee dat die lieve reus me nooit meer zal toelachen als ik bij een venue aankom. Dat Mark er wellicht ook zou zijn, was vaak een extra reden om naar een concert te trekken. Uit de reacties die de voorbije dagen van mijn scherm dropen weet ik dat ik daarmee allesbehalve alleen sta.
Dat beeldessay over Antwerpen was Marks terugkeer bij Gonzo. Een paar jaar eerder had hij na een uit de hand gelopen misverstand besloten om niet meer voor Gonzo te fotograferen. Hoewel die breuk onze vriendschap nooit in de weg gelopen heeft, voelde het feit dat ik ‘m terug aan boord had weten hijsen voor dat mooie beeldverslag voor mij als een belangrijke intermenselijke verwezenlijking.
Op muzikaal gebied waren we het doorgaans volmondig eens: wat wonderlijke en avontuurlijke scene toch, hier in Antwerpen, waarover wij verslag mochten een uitbrengen, Mark in beeld, ik met woorden. Een enkele keer raakten we mekaars muzikaal spoor bijster: ‘Die Phil Elverum, dat is toch gewoon een rare autobiografische neuzelaar?’ Maar zelfs in zulk een patstelling ging Mark op zoek naar waar mijn fascinatie precies zat.
We zagen mekaar wat minder het afgelopen jaar – Mark leek niet meer op elk concert aanwezig te zijn – maar onze gesprekken werden wel langer en de gespreksstof ruimer. Het ging nog steeds over muziek en fotografie – de immense vreugde om met een mooi gelukt stuk barietpapier uit de donkere kamer te komen! – maar stilaan sloop ook het leven en hoe dat te leven meer in die babbels. De allesverterende liefde vooral, maar ook kopzorgen over asociale buren of hoe een verhuis naar een nieuw appartement met goed licht nieuwe mogelijkheden leek te bieden.
Het waren stevige conversaties, maar er leek altijd licht aan de einder. ‘Met de tijd zal alles wel beteren’ besloot hij een poos geleden nog een kort mailgesprek. Minstens zo belangrijk: geen van die gesprekken ging voorbij zonder dat er een stevige beet gelachen werd. Zoals die keer – twee maand geleden – toen we een dure whisky deelden, maar Mark bij het volgende rondje een watertje geserveerd kreeg van een muzikant ‘die zich geen dure whisky kon veroorloven’, hoewel hij er voor zichzelf wel gewoon ééntje had gekocht. Dat was overigens na een concert van Akira Sakata in het Antwerpse café Witzli Putzli, waarbij – ook typisch – buiten ondergetekende en Mark, zowat de hele Antwerpse underground afwezig tekende. Ten overvloede: Mark was een constante, een waarde waarop je kon rekenen.
(De mooie analoge foto’s die Mark die avond van Sakata maakte, vind je terug op de instagramaccount van #klankhaven.)
Ons laatste gesprek vond twee weken geleden plaats in De Nor, nog zo’n heerlijke plek waar we samen graag de loftrompet over toeterden. We hadden net de melancholische Australische hooliganpunks Low Life aan het werk gezien, de sfeer was uitgelaten en ons gesprek kort en vrolijk, maar al gauw verdwenen we allebei in een ander deel van het publiek …
Zodus, Mark, maat, we gaan je missen hier in Antwerpen. Niemand zal je alleen moeten missen want je was de maat van ongelofelijk velen. We zullen mekaar allemaal hard moeten troosten en het zal waarschijnlijk weinig helpen.
Weet dat er voortaan altijd whisky op mijn kosten klaar staat daar onder de Antwerpse kathedraal. Ik ga binnenkort stiekem toch eens kijken of je daar niet alweer gewoon paraat staat met twee fototoestellen rond je nek. De waard daar weet vast nog wel wat je favoriete blend is…
Hebt u vragen over zelfmoord of worstelt u zelf met donkere gedachten?
België:
Neem contact op met de Zelfmoordlijn. Dat kan via het gratis nummer 1813, maar ook chatten of mailen is mogelijk.
Nederland:
Neem contact op met Zelfmoordpreventie 113. Dat kan via het gratis nummer 0900-0113, maar ook chatten is mogelijk.