De Newyorkse kunstenaar Christian Marclay was in 1979 nog drummer in de band The Bachelors. De vondst van een, beschadigde, Batman-lp op straat veranderde zijn leven. Hij ontdekte dat er zelfs uit zo’n bekrast stuk vinyl nog geluid te halen was. Hij begon te experimenteren met draaitafels en groeide uit tot de eerste turntablist. Dertig jaar later is hij een gevierd multimedia artiest niet alleen gespecialiseerd in turntablisme maar ook in het recyclen van video’s, met als hoogtepunt ‘The Clock’, een 24 uur lange aaneenschakeling van beelden van klokken.
Als Christian Marclay in mei 1986 voor het eerst in Amsterdam optreedt, tijdens het So Und So Und So Festival, staat hij in het Shaffy Theater (het huidige Felix Meritis) met 6-8 draaitafels op het podium. Het spektakel doet heel wat stof opwaaien. In de 21ste eeuw zijn het zijn video collages die spraakmakend zijn. Het Holland Festival (HF) speelde hierop in door op twee avonden zijn recyclede video’s centraal te stellen. Op 19 juni werden er in EYE drie gedraaid waar het elektroakoestisch ensemble MAZE muziek bij improviseerde.
MAZE
MAZE is een nieuwe band bestaande uit muzikanten die in de Amsterdamse improscène beslist geen onbekenden zijn, zoals Yannis Kyriakides en Anne La Berge. Hun intrigerend debuutalbum ‘(Amsterdam) Memory Space’ is net uit (op Unsounds). In de eerste improvisatieset in de grote filmzaal van EYE reageren de muzikanten op de video ‘The Bell And The Glass’. In dit vroege videowerk, uit 2003, van Christian Marclay is een grote rol voor Marcel Duchamps weggelegd. De montage van de gevonden beelden is in tweeën gesplitst met telkens op één helft afbeeldingen van willekeurige partituren. Deze vormen deels een inspiratie voor de zes muzikanten. Hun elektronische improvisaties klinken niet echt spectaculair en zijn redelijk te volgen. Bij het volgende stuk,’Shuffle’, zijn geen beelden maar reageren de muzikanten op een groot uigevallen kaartspel van Christian Marclay. Iedere afbeelding op een kaart roept iets anders op bij iedere muzikant. Voor het publiek is het heen en weer geloop met die kaarten niet echt te doorgronden en de rustige elektronische klanken worden dan ook lauwtjes ontvangen. Dat is anders bij het laatste stuk, ‘Screenplay’. Hier heeft Christian Marclay in de gelijknamige video aanwijzingen aangebracht, in de vormvan strepen of punten, die multi interpretabel zijn. Hier gaat MAZE flink loos. Zo horen we bijvoorbeeld bij het beeld van aanrollende oceaangolven, aanzwellende noisepartijen van de muzikanten. Misschien waren de beelden wat minder verrassend de muziek was dat zeker wel bij deze afsluiting van de avond.
Everyday
Van een andere orde was de voorstelling van 20 juni in het Muziekgebouw Aan ’t IJ. In ’Everyday’ staat Christian Marclay op het podium met een aantal gerenommeerde buitenlandse muzikanten die weten wat improviseren is, zoals Steve Beresford (piano en elektronica). Achter dit ensemble wordt op de hele gigantische achterwand een collage van filmfragmenten geprojecteerd met ‘alledaagse’ onderwerpen, waarbij de muzikanten al improviserend muziek maken. De video opent met een aaneenschakeling van aanbellende personen. Maar ook zijn er series te zien van vechtende mannen, dansende mensen of scheeps- en fabriekstoeters in alle soorten en maten. Het meest indrukwekkend zijn de vele close-ups van pick-up naalden die op een plaat worden gezet. Deze vormen een soort rode draad waarbij Christian Marclay zich op zijn, twee, draaitafels kan uitleven. Verrassend was de complete fanfare die ineens voor het podium langs kwam lopen, perfect synchroon met de beelden en muziek op het podium Na zo’n twintig seconden was dit magische moment weer voorbij! De knappe montage van deze video toonde al aan dat Christian Marclay vakwerk aflevert op videogebied maar met dit evenement liet hij ook zien dat hij zijn ‘muzikale’ roots nog steeds trouw is. Dit was een indrukwekkende traktatie voor het aanwezige publiek.