De IJslandse componist Hildur Guðnadóttir won op 9 februari 2020 een Oscar voor de muziek die ze componeerde voor ‘Joker’. Ze is de vierde vrouw die een Oscar voor muziek wint, de eerste in meer dan twintig jaar. Ze won voor deze filmmuziek eerder al een Emmy, Grammy, Golden Globe en BAFTA.

In 2010 had Hessel Veldman een gesprek met haar. Dat kun je hier teruglezen.

De cello als strenge meester

Als cellist werkte ze samen met onder meer Múm, Jóhann Jóhannsson en Nico Muhly. Als componist schreef ze muziek voor theatervoorstellingen, films en installaties. Bovendien heeft ze inmiddels twee soloalbums uitgebracht, waarvan het laatste, ‘Without Sinking’, de hemel in werd geprezen.

Intense verbintenis

Hildur Guðnadóttir wordt in 1982 geboren in Reykjavik. In haar familie en daaromheen stikt het van de musici. Haar vader bijvoorbeeld, is klarinettist, dirigent en componist, en tevens artistiek directeur van CAPUT, een ensemble dat zich richt op nieuwe muziek. Het is voor haar vanzelfsprekend dat ze later zelf muzikant zal worden.

“Daar heb ik nooit een seconde over na hoeven denken,” zegt ze tijdens ons gesprek na afloop van haar optreden in de Amsterdamse Paradiso. Rest de keuze voor een instrument. Het wordt de cello. “Waarom? Omdat het een instrument is dat uitdaagt. Nooit zal ik de baas worden van de cello, daarvoor zijn de mogelijkheden te groot. Zelfs de beste cellospeler ter wereld zal het instrument nooit totaal leren beheersen. Het is een kwestie van blijven trainen en oefenen met technieken. ‘The cello is a heavy master!’, zei een leraar ooit tegen mij. Dat klopt, maar juist daardoor blijft de cello prikkelen en heb ik er een intense verbintenis mee.”

Na haar basisopleiding gaat Guðnadóttir naar de muziekacademie in Reykjavik. Vervolgens gaat ze studeren aan de IJslandse kunstacademie, waar ze zich toelegt op compositieleer en nieuwe media. In diezelfde periode raakt ze betrokken bij Kitchen Motors, sinds 1999 een denktank en podium voor muzikanten en multimediakunstenaars in Reykjavik (zie kader), waar ze zich ook gaat bezighouden met multidisciplinaire kunstvormen.

De vriendschappen die in die tijd ontstaan, groeien uit tot samenwerkingsprojecten die wereldwijd de aandacht trekken. “Ik houd ervan met anderen te werken. Heerlijk om elkaar te voeden met ideeën en energie. Via muziek communiceren geeft me veel voldoening, maar erover praten vind ik niet zo prettig. Ik druk me liever uit in muziek.”

Samen

Behalve met Johann Johansson, één van de oprichters van Kitchen Motors, gaat Guðnadóttir samenwerkingen aan met onder meer Múm, Pan Sonic, Nico Muhly, Ben Frost(zie elders in dit nummer, red), Jamie Lidell en BJ Nilsen. Artiesten met een heel verschillende achtergrond, maar met een gemeenschappelijke liefde voor vernieuwing en experiment.

“Nieuwsgierigheid in muziek is voor mij altijd belangrijk geweest; zo blijf je je ontwikkelen. Gelukkig heb ik dat vanaf mijn kinderjaren vast kunnen houden. Het is wel belangrijk die nieuwsgierigheid te blijven voeden. Daarom voel ik me aangetrokken tot experimentele muziek en de mensen die binnen dat genre actief zijn. Zij hebben veelal een open geest en zijn avontuurlijk ingesteld.”

Via Kitchen Motors leert Guðnadóttir ook Skúli Sverrisson kennen, die een van haar belangrijkste muzikale vrienden zal worden. “Skúli Sverrisson is geniaal. Zijn hele filosofie rond het componeren, opnemen en uitvoeren van muziek is bijzonder. Hij heeft mij vanaf het begin dat ik muziek ging maken fantastisch ondersteund. Hij geloofde in wat ik deed. Hij gaf mij op cruciale momenten de juiste kick om door te gaan. Hij liet me verder experimenteren. Het zelfde geldt overigens voor Johann Johannsson. Johann volgt mij al vanaf mijn dertiende, is een belangrijke steun in de rug en is van grote invloed op wat ik doe.”

In 2006 brengt Hildur Guðnadóttir onder de naam Lost in Hildurness haar eerste soloalbum uit, ‘Mount A’. Drie jaar later verschijnt op het kwaliteitslabel Touch, onder haar eigen naam, de cd ‘Without Sinking’. Voor deze plaat heeft ze, in vergelijking met haar eerste album, wat meer invloeden van buitenaf toegelaten.

Zo komen we de naam van Skúli Sverrisson tegen, die direct betrokken was bij het creatieve proces en op de plaat alle basgitaarpartijen voor zijn rekening neemt. Johann Johansson heeft naderhand voor drie tracks de orgelpartijen aangeleverd en vader Guðni Franzson mocht – ook pas in een laat stadium – subtiele klarinetklanken toevoegen.

Donker

In de vele lovende kritieken over ‘Without Sinking’ wordt telkens het donkere karakter van Guðnadóttirs muziek genoemd. Het samenspel tussen de basklarinet, de bas en de lagere registers van de cello zorgt inderdaad voor een wat duistere atmosfeer, maar tegelijk valt er wel degelijk een zweem van licht te bespeuren. “De opnamen, waar ik jaren aan heb gewerkt, bestaan uit gelaagde natuurlijke celloklanken. Daarbij heb ik gebruik gemaakt van meerdere speeltechnieken. Ik heb de snaren geaaid, gestreeld en laten zoemen, zowel in de hoge als in de lagere frequenties. Dat zorgt bijvoorbeeld bij het slotstuk ‘Unveiled’ voor een gruizige onderlaag en een knisperende bovenlaag.”

De sprankelende eindproductie, waarbij sommige tracks vrijwel naadloos op elkaar aansluiten, is gedurende het gehele proces in handen geweest van Guðnadóttir zelf. “Ik wilde een eerlijk album, waarbij ik het pure cellogeluid in alle facetten wilde uitvergroten. Dus heb ik ervoor gekozen zo veel mogelijk gebruik te maken van mijn vaardigheden op de cello en zo min mogelijk digitale procesmatige bewerkingen toe te passen. Uiteindelijk heb ik Valgeir Sigurðsson (producer en labelbaas van Bedroom Community met wie ook Ben Frost samenwerkt, red) gevraagd met zijn vakkundigheid de perfecte eindmix te verzorgen.”

Haar muziek mag vaak als zwaar en donker worden ervaren, Guðnadóttir zelf lijkt te stralen van optimisme. “Ik sta heel positief in het leven en ben meestentijds vrolijk gestemd. Dat mijn muziek zo wordt beleefd heeft waarschijnlijk ook veel te maken met de cello; die wekt vaak krachtige gevoelens op. Dat is veelal ook de rol van het instrument binnen orkestraties en arrangementen. Bij mij raakt de cello mijn dramatische kant en dat kan net zo goed resulteren in heel vrolijke als in heel droevige klanken.”

Haar gevoelsleven speelt sowieso een belangrijke rol in haar werk. “Wat ik wil bereiken met mijn muziek is het kanaliseren van mijn emoties. Daarbij denk ik van te voren niet na over hoe ik dat ga verklanken. Ik censureer mezelf niet. Met mijn muziek geef ik dan ook veel van mijzelf weg. Het is heerlijk te ervaren dat wat ik op ‘Without Sinking’ vrijgeef goed ontvangen wordt en aanslaat bij het publiek. Ik vind het nog steeds fijn om die stukken te spelen.”

Kostuum

Na een uitgebreide tour door Canada, de Verenigde Staten en Scandinavië met Múm, verzorgde Guðnadóttir begin december vorig jaar in Amsterdam het voorprogramma van Fever Ray. “Mijn vroegere studiegenoot Olof Dreijer is de broer van Fever Ray’s Karin Dreijer. Hij heeft voorgesteld dat ik de support zou doen voor het laatste deel van Fever Ray-tour. Ook al speel ik solo tijdens deze tour, ik heb totaal geen eenzaam gevoel. Het zijn geweldig betrokken mensen. Zo vind ik het rondreizen absoluut niet onprettig. We hebben ontzettend veel lol in de bus. Natuurlijk is het ook belangrijk in afzondering te werken. Dan wordt het een meer meditatief proces, zodat ik me op mijn eigen zaken kan concentreren. Beide vormen van met muziek bezig zijn, het rondtrekken en het studiowerk, gaan bij mij goed samen.” 

Tijdens het optreden in Paradiso verschijnt Hildur Guðnadóttir in een met veren versierd wit gewaad met op haar hoofd een extravagant ogende feesttooi, waardoor ze op het podium nog het meest op een albino-eland lijkt. In haar dertig minuten durende set legt ze de nadruk op de meer dynamische en repetitieve stukken van haar laatste album, waarbij ze om het basismateriaal heen improviseert en eindigt in een loop die tegelijkertijd het begin is van het hoofdprogramma. Op die manier gaat ze vooraf in de Fever Ray-flow en maakt er een totaalbeleving van.

In februari zal Guðnadóttir als support voor Johann Johannsson meerdere solo-performances verzorgen in België. “Daar zal ik niet in een kostuum optreden, hoor. Ik speel eigenlijk nooit in een speciaal kostuum. Het is alleen voor deze tour, omdat ik voor- en hoofdprogramma wil verbinden. Wat ik in België samen met Johann Johannsson ga doen is nu nog niet duidelijk. Het zal zeker opnieuw om een soloperformance gaan als inleiding tot het concert van Johannsson. Natuurlijk heb ik ideeën die ik graag wil uitproberen, maar daar zeg ik nu niets over. Ik speel in ieder geval cello, dat staat vast.”

Lichtorgel

Naast de vele tournees en studio-opnamen produceert Hildur Guðnadóttir composities voor toneelstukken, films, dansvoorstellingen en kamerorkesten. Zo heeft ze voor het Spire Live-project van het Engelse label Touch ‘Nacre’ geschreven. Deze audiovisuele compositie voor kerkorgel en lichtorgel werd voorjaar 2009 uitgevoerd in de St. Saviour’s Anglican Church in Riga.

Gezien de tomeloze energie van Guðnadóttir zal het hier in de toekomst niet bij blijven. “Ik ben niet zo bewust bezig met wat ik zou willen gaan doen. Ik zie wel wat op mijn weg komt. Ik ga het liefst mee in de flow. In ieder geval ga ik de komende tijd werken aan een koorproductie in Zweden voor Wildbirds & Peacedrums. En in de loop van 2010 staat een grote productie op stapel van Shakespeares ‘King Lear’ voor het Nationaal Theater in IJsland. Ik ga de gehele orkestratie verzorgen en speel zelf tijdens de uitvoering.”

Kitchen Motors
Het Kitchen Motors-label is sinds 1999 één van de meest innovatieve collectieve muziek- en creativiteitscentra van IJsland. Het fungeert als ‘denktank’ en podium voor de modern expressionistisch werkende muzikanten en multimediakunstenaars. Een belangrijk deel van de Kitchen Motors-initiatieven wordt gedragen door Johann Johannsson, Kristín Björk Kristjánsdóttir en Hilmar Jensson. Ook Hildur Guðnadóttir was er een tijdje bij betrokken.
“Op dit moment is Kitchen Motors niet meer zo actief”, vertelt ze. “Voor mij was het een creatief tankstation. Een groep vrienden, die elkaar fysiek en psychisch voedden. Er werden geen grenzen gesteld, dus creatief was alles mogelijk. Een open concept, geen regels. We hebben veel projecten samen gedaan.” 

Meer info

www.hildurness.com
this.is/kitchenmotors
elinhansdottir.net
touchmusic.org.uk