Nog niet eens zo lang geleden had een trendbepalende instelling als de openbare omroep bijzonder weinig aandacht voor randactiviteiten. Nevenactiviteiten werden slechts verpersoonlijkt door heren in stofjas, noeste stalknechten die verantwoordelijk waren voor het uitrusten en het beheren van de werkplek, waarbij het uitrusten niet noodzakelijk sloeg op de werkplek, maar tenminste wel plaatsvond op de werkplek.
Tijden veranderen echter, en voor je het weet dienen zich doorgroeimogelijkheden aan. Onder impuls van de Culturele Verlichting ontpopten de stewards, in hun letterlijke betekenis als bewakers van de stallen, zich tot rentmeesters, en vervolgens – al dan niet via hun vennootschap – tot begeleiders van het publiek. De stewards van vandaag leiden de kijkers doorheen het labyrint van het weerbericht of het wereldnieuws, en vergezellen met hun vertrouwde stem de luisteraars door een wirwar van muzikale variëteiten.
In de eerste plaats gebruiken ze daarvoor hun heldere communicatievaardigheden. Zo gaf een stewardess van het weer onlangs op treffende wijze inzicht in de fenomenologie van de weersverandering: “morgen is er heel ander weer dan vandaag, al is daar voorlopig nog niet zo veel van te merken.” Maar dat vertrouwen wekken ze misschien nog het meest door het organiseren van randactiviteiten, door eens goed gek te doen op de (bij voorkeur vrije) markt. Deze evenementen maken van de media-apostelen mensen van vlees en bloed, door wie je je graag laat begeleiden.
Nu zijn er hier en daar enkele volhouders te vinden die opperen dat de openbare omroep zich opnieuw op haar kerntaken moet concentreren. Terug naar de bron. Dat is dus: hard nieuws, grote shows, ronkende monologen en roken op de televisie, wat resulteert in een marktaandeel van honderd procent. Dit veronderstelt een grondig gewijzigd personeelsbeleid, waarbij één directeur volstaat, verder aangevuld met wat programmamakers. Alle noodzakelijke besparingen in één gedachtegang gerealiseerd.
Deze visie miskent echter de toegevoegde waarde van randanimatie. Want iedereen weet: creativiteit is goed, maar omkadering is beter, zoals in elk gezond bedrijf. Een secretaresse die facturen in enveloppen doet, levert immers veel meer op dan een kalende onderzoeker. Dit inzicht wint ook aan belang in de amusements- en culturele sector. Bioscoopfilms zijn slechts een lokkertje voor de lucratieve popcornverkoop, en niet omgekeerd. Dat vertaalt zich – opnieuw – in het personeelsbeleid: stewards moeten er zijn. Stewards om maïsvlokken met geplette tomaten te verkopen. Stewards om maïsvlokken met geplette tomaten van de grond te rapen. Stewards om cake te snijden voor bejaarden. Stewards om Spiderman-pakjes aan te trekken. Stewards om zakjes overstock uit te delen aan vrouwelijke klanten. Zo wordt de aandacht vakkundig afgeleid van de degelijke maar saaie film. Zoals artiesten zich kleden in de excentrieke kleuren van Belgische nummerplaten om hun rare muziek aan de man te brengen, zo zorgen ook de stewards van de nationale radio en televisie voor de nodige verstrooiing – en is dat niet exact de basisopdracht van de openbare omroep?