Op 28 juni vindt in de landcommanderij Alden Biesen de tweede editie van AlbaNova plaats, het festival waar oud en nieuw elkaar treffen.

Dat treffen is geen clash, maar een harmonieus samengaan, waarbij niet alleen de contrasten, maar ook de continuïteit in de muzikale ontwikkeling hoorbaar wordt. Dat was al zo bij de eerste editie van het festival in 2014, toen de traditionele Dag van de Oude Muziek vervelde tot AlbaNova. De oude muziek van de voorganger bleef een belangrijke plaats innemen, maar kreeg het gezelschap van resoluut nieuwe klanken, technieken, technologieën en niet-Westerse muziektradities.

Flirten met tijd en geografie

Dit jaar vaart AlbaNova onder de vlag van Eden, het aardse paradijs, dat voor mede-programmator Thomas Baeté blijkbaar een plaats moet zijn, waar meerdere culturen elkaar kunnen vinden. Voor het openingsconcert gooit hij meteen zijn kaarten op tafel met zijn eigen ensembles: het Ed*N-collectief en ClubMediéval waarbij “oude” Westerse muziek in dialoog gaat met die uit traditionele, orale tradities.
Het idee achter dit en andere concerten is het reconstrueren van de Ecole du Nord, de middeleeuwse ontmoetingen van muzikanten van verschillende nationaliteiten en culturen. Dat van deze middeleeuwse “festivals” weinig bekend is, maakt het voor Baeté alleen maar gemakkelijker om over de spreekwoordelijke muurtjes te loeren. Zo is hij later op de dag ook nog te horen met The Shuffle Season waarin de gambaspeler en violist bluegrass, Purcell, Brassens en 17de eeuwse componisten als d’India samenbrengt. Voor zijn optreden met Osuna krijgt hij het gezelschap van de Turkse saz-speler Emre Gültekin en zanger Raphaël De Cock, ook lid van Baeté’s ClubMediéval. Voor dit trio wordt dan weer de geografische kaart opgevouwen, met een repertoire dat doolt tussen Mongolië, Anatolië, de Balkan en Scandinavië.

Gevallen engelen

De verschillende concerten en activiteiten op AlbaNova (een dertigtal in totaal) worden voor het gemak van de bezoeker in diverse “reeksen” onderverdeeld. Sommige richten zich meer op de historische muziekpraktijk, anderen zijn ideaal voor gezinnen en kinderen en nog andere kijken resoluut naar de toekomst. Voor deze laatste reeks wordt geregeld een beroep gedaan op de inbreng van elektronica, soms zelfs in betrekkelijk traditionele muziek. Zo is Benjamin Glorieux (van Aton’&Armide) te horen in een programma ‘Vaet Onder Stroom’. Hiervoor brengt de cellist muziek van de 16de eeuwse Vlaamse polyfonist Jacobus Vaet met behulp van een loopstation, een techniek die Glorieux eerder al toepaste op het werk van Bach.
Een ander optreden waarbij de elektronica mag ingrijpen, is dat van Eric Sleichim en Marnix De Cat: de eerste bekend als drijvende kracht achter het Bl!ndman saxofoonkwartet, de tweede als zanger en organist. In deze laatste gedaante is De Cat met Sleichim op AlbaNova te horen in het programma ‘Defiant Angels’ dat later in de zomer hernomen wordt op het Laus Polyphoniae festival. Met muziek van renaissancecomponisten als Heinrich Isaac, Josquin Desprez en Jacob Obrecht, de twintigste-eeuwer Olivier Messiaen en Sleichim zelf mediteren de twee over gevallen engelen, een beschouwing waarvoor de klank van het orgel wordt aangevuld en bewerkt met samples, MIDI-klavieren en andere elektronica.

Stemvorken en draaitafels

Dat Sleichim zich niet beperkt tot de “klassieke” muziektraditie maakt hem geen uitzondering op AlbaNova. Wat namelijk te denken van het Kwartet Helmholtz, met onder meer Thomas Smetryns in de rangen, die op het einde van de dag ook voor een dj-set tekent. Smetryns’ opleiding als luitist en het feit dat hij wel eens componeert voor renaissance-instrumenten, leggen dan wel een duidelijke link met vervlogen eeuwen, voor Helmholtz is hij te horen als hedendaags componist en als bediener van stemvorken. Het kwartet bestaat naast Smetryns uit cellist Benjamin Glorieux (die van de loopstation, inderdaad), violist Stefaan Smagghe en Benjamin Dousselaere (Tape Tum, The Violent Husbands en ook te horen op ‘Everest’ van Girls in Hawaii) die elektronica en platenspelers aansleurt.
Met werk van Smetryns en Sleichim is het arsenaal aan hedendaagse composities nog niet op, want dat is ook het domein waarop het Nederlandse Ensemble Geding zich beweegt. Al zeventwintig jaar actief als gamelanensemble (bronzen slaginstrumenten uit Indonesië), zweert Geding bij het uitvoeren van speciaal voor hen gecomponeerde muziek, waarvoor ze in het verleden al konden rekenen op de inspiratie van onder andere Willem Breuker, Paul Termos en Guus Janssen.
Verder spelen vier muzikanten een soundtrack bij de dadaïstische kortfilm ‘Entr’Acte’ van René Clair en werkt de Fransman Michaël Liberg (nog iemand uit Baeté’s ClubMediéval) gedurende de hele festivaldag aan een soundscape. Het publiek kan het proces van nabij volgen en enkele gelukkigen kunnen zelfs helpen met het aandragen van geluiden.

Mystici en liefdesliederen

Concerten die mikken op de hedendaagse muziekcultuur, krijgen in de brochure en op de website het label “Avontuur” opgeplakt. Dat ze soms echter ook met een been in de historische traditie staan, vormt daarbij geen probleem. Die ambiguïteit zegt veel over de manier waarop de organisatoren van AlbaNova denken over muziek en de ontwikkeling ervan.
Toch blijven ze ook trouw aan hun wortels, met optredens die helemaal in de historische context thuishoren. Opvallend daarbij zijn enkele duo’s die meer dan het aanbevelen waard zijn. Zo zijn er twee samenwerkingen van een luitist een zangeres: Vincent Dumestre (van Le Poème Harmonique) en sopraan Claire Lefilliâtre enerzijds en Jan Van Outryve en Olalla Alemán anderzijds. Dit laatste tweespan brengt een programma rond de 500 jaar geleden geboren Spaanse mystica Teresa de Jesús. Dat tijdens haar leven geen teksten van haar op muziek gezet werden, wordt opgelost door het gebruik van contrafacten waarbij een tekst aan een los daarvan geschreven melodie gekoppeld wordt: een spel dat niet alleen taalkundige, maar ook muzikaal-historische finesse vereist.
Een heel speciale dialoog wordt ongetwijfeld die tussen Katherine Hill en de reeds eerder genoemde Emre Gültekin die zich verdiepen in de rijke cultuur aan liefdesliederen. Zij, een Zweedse zangeres en nyckelharpaspeelster, hij een uit Turkije afkomstige muzikant op saz en tambur. Gültekin mikt doorgaans niet op de grote virtuositeit, maar is een begenadigd muzikaal verteller, zoals goed te horen is op de cd ‘Adana’ die hij vorig jaar samen met de Armeniër Vardan Hovanissian uitbracht op het label Muziekpublique.
Iets zakelijker zal het er aan toe gaan op de interactieve lezing van zanger Hendrik Vanden Abeele (Psallentes) en cellist Pieter Stas die samen het ontstaan van de meerstemmigheid uit de doeken doen.
Alle concerten en andere activiteiten van AlbaNova zijn te vinden op http://www.albanovafestival.com.