Nu Amsterdam zijn glans aan het verliezen is, worden de kleine provinciesteden in Nederland steeds interessanter voor de cultuurliefhebber. Deze veld_ver_slagen focust op twee steden in Noord-Brabant, Eindhoven en Tilburg.
Alles wat in Nederland buiten de Randstad valt, mag op weinig aandacht van de (Randstedelijke) pers rekenen. Buiten de Randstad is alleen nog de provincie. De laatste jaren is echter met name Eindhoven zich sterk aan het ontwikkelen als cultuurstad, en ook in Tilburg gebeurt veel ondergronds. Soms lijkt het zelfs of er in deze steden, die qua culturele identiteit nog in de kinderschoenen staan, een klein Berlijn-effect aan de gang is: hier is nog veel ruimte voor eigen initiatieven.
Festivals
Natuurlijk zijn er de bekende en grote podia popcentrum 013 in Tilburg en De Effenaar in Eindhoven die in de regio voor een breed aanbod zorgen. Maar het zijn vooral de kleinere initiatieven, al dan niet in samenwerking met deze grote podia, die de cultuur in Tilburg en Eindhoven kleur geven. Met name op festivalgebied maken beide steden een goede indruk.
Roadburn, ooit begonnen als stonerfestival in De Effenaar, is n van die lokale initiatieven met een internationale uitstraling. Inmiddels is het festival verhuisd naar 013 en heeft het aanbod zich verbreed tot het betere doom-, noise- en stonerwerk. Minder bekend is dat Roadburn ook met steeds grotere regelmaat zijn eigen avonden organiseert in 013, met bands die vaak nergens anders in Nederland optreden.
Een ander festival dat de afgelopen jaren een internationale naam heeft opgebouwd, is Incubate (voorheen ZXZW). Tijdens dit festival, dat een week lang duurt, worden alle mogelijke kunstdisciplines aangeboden, verspreid over de hele Tilburgse binnenstad. Het enige dat de artiesten verbindt, is de eigenzinnigheid en een zekere warsheid van stromingen. Independent, niet underground, is de leidraad.
Van een andere orde is het STRP Festival op Strijp-S (het oude Philips-terrein) in Eindhoven, een festival waarin kunst, technologie en muziek samenkomen. Vaak staan er wat grotere namen, zoals The Chemical Brothers en Aphex Twin, in combinatie met kleinere namen die ook de andere disciplines in zich dragen.
Gemeentelijk belang
Die grote namen kunnen daar alleen staan omdat de gemeente Eindhoven de laatste jaren veel heeft genvesteerd in cultuur. Aanvankelijk was de aanleiding dat de stad in de race was voor de titel World Design Capital voor 2012 die titel is naar Helsinki gegaan , nu dat BrabantStad (de verzamelnaam voor de vijf grote steden van Noord-Brabant: Eindhoven, Den Bosch, Tilburg, Breda en Helmond) aast op de titel Culturele Hoofdstad 2018.
Geld voor cultuur is natuurlijk altijd welkom, en de afgelopen jaren heeft Eindhoven onder leiding van wethouder Marrit Mittendorff een uitstekende naam als designstad opgebouwd. Mooi voor The Design Academy, Natlab, het STRP Festival en de ontwikkeling van de Dutch Design Week in Eindhoven.
Toch kent dit culturele beleid grote gevaren: er wordt door managers en ambtenaren vooraf een imago bedacht, waar culturele uitingen vervolgens aan worden getoetst. Wie iets wil ondernemen dat niet in het beleid past, krijgt geen geld. En die publiekstrekkers op het STRP Festival zijn natuurlijk leuk, maar komen vooral voort uit een programmering die gericht is op behoeftes van de markt niet op een eigen visie op kunst.
Het gevolg van het vooraf bedachte imago is dat alle subversieve initiatieven op een zijspoor komen. Maar wordt het culturele imago van een stad uiteindelijk niet (ook of grotendeels) bepaald door de mensen die tegen de stroom in zwemmen, en met nieuwe unieke ideen komen?
In Tilburg ziet het er nog wat dreigender uit: de stad komt de laatste tijd voornamelijk in het nieuws dankzij lokale, conservatieve politici als Hans Smolders en de lokale Trots Op Nederland-afdeling die steun aan en subsidie voor alles dat niet voor de massa wordt gedaan, het liefst zouden afschaffen. TON-Tilburg zou alle culturele evenementen het liefst reduceren tot alleen die waar de middenstand beter van wordt; Festival van het Levenslied, Kermis, Hapstap.
Onderstroom
Gelukkig kent zowel Eindhoven als Tilburg een brede onderstroom aan kleine initiatieven, collectieven en alternatieve podia waar het nodige gebeurt en wordt ontwikkeld. Collectieven als Wirwar, de Zodiak Commune en Vatican Analog zorgen in beide steden voor een groot aanbod aan dance-avonden, van breakcore tot IDM en 8bit, maar ook avonden met experimentele muziek. Vaak in verrassende locaties zoals een oude drukkerij, maar ook in een van de grote podia.
In Tilburg is Little Devil de plek voor het hardere werk. Paradox, ooit een fameus jazzpodium, heeft haar programmering flink verbreed en organiseert inmiddels ook optredens met noise en drones onder de naam Avontuurlijke Muziek. En dat alles voor schappelijke entree- en drankprijzen, waarbij je nog met je neus op het podium kan zitten ook. Cul De Sac biedt de laatste tijd steeds meer livemuziek. Bijna elk weekend heeft het alternatieve danscaf om de hoek bij 013 wel een band staan, vaak gratis of voor de prijs van een drankje. Eveneens interessant is Cultuurfabriek de Hall Of Fame, een jongerencentrum door en voor jongeren waar met enige regelmaat bands spelen en dansfeesten worden gegeven. Daarnaast vinden er in het Zwijsenpand aan de Gasthuisring ook regelmatig concerten plaats, althans totdat deze tijdelijke creatieve broedplaats plaats moet maken voor de herstructurering van de Spoorzone. Aan diezelfde ring worden met enige regelmaat door Gifgrond avonden met elektronische muziek georganiseerd in het voormalige loodgietersbedrijf Van Erve.
Met een vergelijkbaar onderzoekende geest kun je in Eindhoven bij TAC terecht. Jonge artiesten krijgen hier de mogelijkheid om in de werkplaatsen en studio hun kunsten te ontwikkelen en te exposeren of op het podium te tonen. Daarnaast heeft TAC ook een programmering gericht op jong talent dat nergens anders terecht kan. Een vergelijkbare functie hebben WEI en MU, beide in Eindhoven, die een platform en ontmoetingsplaats voor kunstenaars uit alle disciplines willen zijn. Grote, maar ook zeker kleinschalige, projecten krijgen hier de ruimte en steun om zich te ontwikkelen. WEI is bovendien altijd, om het laagdrempelig te houden, gratis toegankelijk.
Ook Tilburg kent dit soort ontmoetings-, ontwikkelings- en expositieruimtes voor beginnende kunstenaars. De twee voornaamste zijn hier wel Ruimte-X en Kunstpodium-T, die allebei overigens ook deel uit maken van het parcours van Incubate. Hier vind je de meer uitdagende kunst, van eigenzinnige artiesten die niet makkelijk in een subsidiehokje passen of langs de rode draad van een ambtelijk plan lopen.
De Gonzost als toerist
Eten en drinken
Het Bourgondische Brabant biedt uiteraard vele mogelijkheden om te eten. Speciale plekken zijn De NWE Vorst en De Imme in Tilburg en TAC in Eindhoven, waar (ecologisch) verantwoord wordt gekookt.
Cultuur
Een bezoek aan het Tilburgse Museum De Pont is altijd de moeite waard, al is het maar voor de vaste collectie hedendaagse kunst. Daarnaast heeft het Textielmuseum aldaar ook regelmatig interessante tijdelijke exposities, waarin het gebruik van textiel centraal staat. Eindhoven heeft natuurlijk het mooie Van Abbemuseum, maar daarnaast is er ook plek voor een initiatief als Onomatopee dat zich naast publicaties over kunst ook richt op kunstvormen als pozie, typografie en geluidskunst. Voor bewegend beeld is Broet de filmzaal in Eindhoven waar onafhankelijke films worden getoond. In Tilburg kun je voor arthousefilms terecht bij Cinecitta of de Filmfoyer in de stadsschouwburg.
Shoppen
De muziekliefhebber kan zijn lol op in Tilburg. In een tijd waar overal onafhankelijke platenzaken verdwijnen, heeft Tilburg nog steeds twee goede specialisten, beide op loopafstand van het station. Sounds in de Nieuwlandstraat, heeft een breed assortiment alternatieve muziek, waarin ook de lokale labels (Quadrafoon, Reflection Records, Spacejam Records, Vatican Analog) vrijwel altijd voorradig zijn. Antenne in de Telexstraat is een aanrader voor de liefhebber van alles van minimal tot breakcore of noise. Dan is er nog De Stripfanaat, een relatief nieuwe winkel met een breed assortiment aan beeldverhalen: van DC Comics tot de meer kunstzinnige strips. In Eindhoven is vooral stripspeciaalzaak Eppo (Kleine Berg) een aanrader.