Over de ongeautoriseerde biografie van Reinbert de Leeuw brak voorafgaand aan de publicatie al een hele controverse los. De Leeuw wilde niet dat het boek – waaraan biografie Thea Derksen jarenlang werkte – zou verschijnen. Dat gebeurde recent toch. Musicoloog Jan Nieuwenhuis las vooral een gedegen biografie met her en der interessante aanzetten voor verder onderzoek en waarin veel schitterende muziek aan bod komt.
‘Mens of melodie’ is de titel van de biografie over Reinbert de Leeuw. De titel is door hemzelf in verwarring neergepend terwijl hij in een artikel voor De Gids refereerde naar ‘Mens en Melodie,’ een tijdschrift over muziek. Thea Derks koos de verwarring als titel voor haar ongeautoriseerde biografie over de componist/pianist/dirigent.
Het is een goed gedocumenteerd boek waarin niet alleen het leven van De Leeuw wordt besproken maar meerdere facetten uit de (Nederlandse) muziekgeschiedenis worden beschreven. Derks toont het belang van De Leeuw als voorvechter voor de gecomponeerde muziek uit de twintigste en eenentwintigste eeuw. Zo rebelleerde hij in de jaren 1960 met de Notenkrakers (bestaande uit onder andere de componisten Louis Andriessen, Misha Mengelberg en Jan van Vlijmen) tegen een conservatieve muziekpraktijk, waarvan Derks overigens terecht aantoont dat de toenmalige praktijk niet eens zo behoudend was. Toch stond De Leeuw aan de vooravond van de, voor Nederland zeer kenmerkende, ensemblecultuur en heeft in de vorming daarvan een grote rol gespeeld.
In het boek laat Derks vooral anderen aan het woord. Vele muzikanten waarmee hij al dan niet in goede verstandhouding werkte, bestuursvoorzitters waarmee hij botste, en bevriende componisten doen hun verhaal. Dat biedt een gevarieerde schat aan informatie waar de lezen zijn eigen interpretatie uit kan putten. Op hier en daar een speculatie over zijn (afwezige) liefdesleven na onthoudt Derks zich van suggestief gepsychologiseer.
Minpunt is dat Derks geen groot stylist is. Het boek is met weinig jeu geschreven en verschaft daardoor geen groots leesplezier. Het onderwerp maakt dat gelukkig meer dan goed. Componisten die in tweede helft van de twintigste eeuw een grote rol hebben gespeeld passeren constant de revue. Zo stond De Leeuw op de bok bij premières van bijvoorbeeld Mauricio Kagel, Olivier Messiaen, György Ligeti en Louis Andriessen. Maar ook mindere bekende of vergeten componisten als Galina Oestvolsakaja en Claude Vivier bracht hij terug naar het concertpodium. Tot slot zelfs zich zelf, in februari 2014 dirigeerde hij het fonkelnieuwe ‘Der nächtliche Wanderer.’
De biografie staat vol wetenswaardigheden, boeiende anekdotes en vooral schitterende muziek. Naast dat Derks het leven van De Leeuw gedegen onder handen heeft genomen gaat het boek vooral over muziek. Ze boort de melodie aan die De Leeuw tot mens heeft gemaakt. Een melodie die hopelijk nog heel lang klinkt.
Thea Derks, Reinbert de Leeuw – Mens of melodie (Amstelveen: Leporello, 2014)