Van heavy metal tot aan black metal: Nederlandse bands staan al jaren goed op de internationale kaart. De laatste jaren lijkt er vooral in dat laatste genre sprake van klasse en geestdrift te zijn. Krijsen in de eigen taal lijkt daarbij de bovenhand te hebben.
Een van de muziekgenres die al lang meegaat en zich inmiddels in ontelbare varianten heeft opgesplitst, is metal. Nederland telde in het verleden veel bands die ook buiten de landsgrenzen indruk maakten. De laatste jaren hebben nieuwe, sterke bands een kwalitatieve impuls geven aan het huidige metal-aanbod. Er is zelfs sprake van een heuse New Wave of Dutch Black Metal. Alleszins genoeg redenen voor een bloemlezing over wat er zoal te ontdekken valt in het Lage Land. Deel één van een tweeluik.
Gorefest
Nederland is in feite voor altijd verbonden met de origine van metal door de naam van één man: Eddie van Halen. Waar, wanneer en bij wie (heavy) metal precies ontstaan is, is voer voor eeuwige discussie, maar de betrokkenheid van Van Halen hierin is onmiskenbaar. Of en in welke mate hardrock elementen van metal bevat hangt af van wie het gevraagd wordt, maar als we een connectie tussen de genres even voor waar aannemen, zijn Golden Earring en Vandenberg twee exportproducten bij uitstek. Deze bands deelden in het buitenland het podium met artiesten als Kiss en Ozzy Osbourne. In de late jaren 1980 en vroege jaren 1990 stond een aantal Nederlandse metalbands er goed op wat betreft nationale en internationale erkenning. Vooral in het harde genre van (technische) death metal werden hoge ogen gegooid. Pestilence uit Enschede verwierf wereldwijde faam in de metalscene met hun album ‘Consuming Impulse’ (1991), Gorefest uit het Zeeuwse Goes zette zichzelf op de kaart met albums als ‘False’ (1992) en ‘Soul Survivor’ (1996), het uit Beilen afkomstige God Dethroned knalde zichzelf in de hoge regionen met hun satanische death metal op ‘The Christhunt’ (1992) en ‘The Grand Grimoire’ (1997).
Uit Utrecht kwam Orphanage, die op ‘Oblivion’ (1995) en ‘By Time Alone’ (1996) death metal mixten met een meer melodieuze gothic sound. In dat laatste genre stonden in de late jaren 1990 nog een aantal bands op die tot in Zuid-Amerika erg populair werden. Voorloper hierin was The Gathering uit Oss, dat aanvankelijk in het doom metalhoekje zat, maar via gothic metal uiteindelijk richting shoegaze en triphop ging. Op album ‘Mandylion’ (1995) debuteerde zangeres Anneke van Giersbergen, die met haar zang een nummer als ‘Strange Machines’ buitengewoon maakte.
Grunt
Andere bands die in het gothic metal genre, dat vaak op symfonische metal wordt geplakt, de boventoon voerden waren Within Temptation, After Forever en Epica. Al deze bands werkten (voornamelijk) met zangeressen die met gemak de hoogste tonen halen, en zo contrasteren met het zware metalgeluid en lage grunts. Within Temptation uit Waddinxveen ging na het harde debuut ‘Enter’ (1997) al snel meer richting de popkant en brak met ‘Mother Earth’ (2000) wereldwijd door. Uit Roermond kwam After Forever, die met hun eerste twee platen ‘Prison of Desire’ (2000) en ‘Decipher’ (2001) een grote schare internationale fans enthousiast wisten te maken. Mark Jansen, een van de oprichters, verliet After Forever in 2002 en richtte vervolgens een nieuwe band op met Epica, waarmee hij het internationale succes van After Forever wist te evenaren. Inmiddels heeft Jansen er een nieuwe band bij: MaYan. Daarmee richt hij zich vooral op symfonische death metal.
Ook in andere metalgenres wisten Nederlandse bands tot buiten de landsgrenzen waardering te oogsten. Uit Tilburg kwam Textures, dat onlangs de handdoek in de ring heeft gegooid. Met hun progressieve en technische metal maakten ze direct veel indruk met hun debuut ‘Polars’ (2003) en schopten ze het zelfs tot co-headliner op een festival in India. In de hoek van klassieke eighties hardrock/heavy metal was daar Vanderbuyst, die in ware Van Halen- en Vandenberg- (Adje van den Berg) stijl vernoemd is naar hun gitarist, Willem Verbuyst. De band wist zowel in Nederland als in Europa voor een revival van het genre te zorgen en zelfs tot in China op het podium te staan. In de occulte hoek stond The Devil’s Blood uit Eindhoven op hoog niveau. Het trieste bericht van de zelfdoding van frontman Selim Lemouchi, overtuigd satanist, in 2014 bracht wereldwijd verdriet. In 2012 tourde de band nog door Noord-Amerika met onder meer de Poolse death metalband Behemoth.
Friestalig
Een volledige geschiedschrijving van de Nederlandse metal zou een dik boek opleveren, dus moeten we ons beperken. In het eerste deel van dit tweeluik richten we de blik op black metal. Wat dat betreft zijn de afgelopen edities van het Tilburgse Roadburn festival een goed ijkpunt. Het gespecialiseerde online magazine Never Mind the Hype maakte al gewag van de programmering op het festival van nieuwe Nederlandse black metalbands en sprak van een “New Wave of Dutch Black Metal”. Daar valt zeker wat voor te zeggen als we kijken naar wat er op dit moment in Nederland wordt uitgebracht aan deze duistere kant van metal, waarin lokale cultuur, geschiedenis en de eigen taal een grote rol spelen.
In de jaren 2000 gaf de band Urfaust eigenlijk al een aanzet tot wat nu als een nieuwe stroming kan worden gezien. Ooit begonnen als een ambient project, heeft Urfaust zich ontwikkeld in de richting van black metal met duidelijke ambient-invloeden. Debuutalbum ‘Geist ist Teufel’ (2004) zette daarmee de toon voor de nieuwere generatie metalbands. Een andere belangrijke speler is Maurice de Jong uit het Friese Drachten, die onder het alias Mories in verschillende projecten als De Magia Veterum, Gnaw Their Tongues en Seirom gruizige, rauwe en industriële ambient vermengt met verontrustende black metal. Mories schuwt het experiment niet en rekt met regelmaat de grenzen van het genre op. Ook uit Friesland komt Nortfalke (Maarten Langedijk), die in onmogelijk veel verschillende projecten lijkt te zitten. De belangrijkste zijn Kjeld, waarmee Friestalige black metal wordt gebracht, en Tarnkappe, waar Nederlandse, Engelse en Duitse teksten de luisteraar meenemen in een wereld van heidense wanhoop. Kjeld en Tarnkappe vinden inspiratie in de klassieke Scandinavische black metal uit de jaren 1990, maar combineren dit met invloeden uit progressieve metal en stoner.
Drek
Uit Gelderland komen twee bands die ook de Nederlandse taal omarmen, zowel in hun bandnaam als in hun liederen. Fluisteraars bracht reeds in 2009 een eerst demo uit, maar het duurde tot 2014 voordat de eerste lp een feit was. Met ‘Dromers’ wisten zij de black metalfans meer dan te overtuigen, getuige de unaniem lovende bewoordingen van critici. Wederganger debuteerde in 2013 met de demo ‘Gelderse Drek’, waarmee gelijk duidelijk werd gemaakt waar hun afkomst ligt: ‘gehuld in lompen / getooid met pek / knetterend, krijsend, uit Gelderse drek’. Inmiddels heeft de band al split-albums uitgebracht met Urfaust, Kjeld en Laster.
Deze laatste band bracht in 2014 de eersteling ‘De Verste Verte is Hier’ uit, waarop sfeervolle doom-elementen in de black metal sijpelen. De groep uit Utrecht treedt op met maskers die doen denken aan die van The Locust, de grindcore-band uit San Diego. Naar eigen zeggen maakt Laster ‘obscure dansmuziek’ – een interessante woordkeuze. Voor metal ongebruikelijke instrumenten vinden immers hun weg op hun laatste album ‘Ons Vrije Fatum’ (2017), zoals bongo’s, elektronische beats en een saxofoon, waarmee Laster een nieuwe lading geeft aan de term progressieve blackmetal.
Eveneens uit Utrecht komt het eenmansproject van Eric B., Verwoed, dat aanvankelijk als Woudloper door het leven ging. Op de in 2016 verschenen ep ‘Bodemloos’ staan een drietal tracks vol black metal met een psychedelisch randje en experimentele ambient. Eric B. zit daarnaast ook nog in het Amsterdamse Uur, dat zich meer in het domein van doom metal begeeft. Een andere Utrecht-Amsterdamse combinatie is Black Decades. In Gonzo (circus) #134 kon je reeds een artikel lezen over hun debuutplaat ‘Hideous Life’ (2016), dat ‘een tijdsdocument vol duisternis’ is. Denk aan gitzwarte blackmetal vermengd met invloeden uit crust en grindcore.
Mekka
Ook in Leiden gebeuren interessante dingen, met Folteraar en Hellewijt. Folteraar, met de anonieme leden B. en K. (anonimiteit en aliassen zijn een groot goed in het genre) bracht al een aantal ep’s uit (zoals het eloquent getitelde ‘Rituele Martelingen in de Naam van Puur Zwart Kwaad’ in 2014), voordat ze vorig jaar hun eerste langspeler ‘Vertellingen van een Donkere Eeuw’ op de wereld zetten. Naast gruizig harde en snelle black metal is er ook plaats voor ademruimte: in de meer doom-achtige tussenstukken neemt Folteraar gas terug. Da geeft het geheel een onvoorspelbaar karakter. Muziek voor de echte liefhebber, want een proactieve houding is wel vereist bij het luisteren naar Folteraar. Op hun demo-debuut ‘Dodenwichelaerij’ (2016) onderbreekt het duo Terger en Diedschader van Hellewijt de stroom aan blastbeats regelmatig met stukken die stoner-elementen bevatten. Daardoor kan de luisteraar kiezen hoe snel het hoofd mee dient te bewegen. Terger (wederom een alias) was in het verleden nog verbonden met de doom metalband Faal. Ook bij deze bands speelt de Nederlandse taal een grote rol, waarbij ze spreken over wat ze kennen in plaats van een hang te koesteren naar het onbekende.
Het werkelijke mekka der metal lijkt zich te bevinden in Tilburg. Naast festivals als Roadburn en Neurotic Deathfest staat de Noord-Brabantse stad garant voor een stroom aan goede metalbands. In de black metalhoek vinden we bijvoorbeeld Nihill, Dodecahedron en Ulsect – drie bands die internationaal naam hebben gemaakt. Nihill timmert van deze drie bands het langste aan de weg. Hun trilogie ‘Krach’ (2007), ‘Grond’ (2009) en ‘Verdonkermaan’ (2012) behandelen in een rij eindeloze riffs en georkestreerde chaos de cyclus van het leven. Dood, limbo en wedergeboorte – juist die fases die men doorloopt bij het beluisteren van de muziek.
Marsman
Bassist Jelle Agema van Nihill is ook actief in de post-blackmetalband Terzij de Horde, dat vanuit Utrecht opereert. De bandnaam komt vanuit een gedicht van Hendrik Marsman uit 1938, getiteld ‘Einde’:
‘Terzij de horde
nooit gleed een bloemsignaal
tegen de steilte van mijn schemernacht,
waar ik, gewelfd over den rand der ruimte,
den geur der eeuwen puur uit de bokaal der lucht
en zelfde drijf, een late, smalle bloem,
op den verloomden maatslag van den tijd.’
Een mooie illustratie van de inspiratie die gehaald werd uit de Nederlandse literatuur, maar dit betekent niet meteen dat de liedteksten ook in de Nederlandse taal worden geschreven. Michiel Eikenaar, zanger van Nihill, heeft er immers een handje van om zijn albums een Nederlandse titel mee te geven, maar de teksten van de nummers in het Engels te zingen. Zo ook bij zijn andere project uit Tilburg, Dodecahedron. Op de platen ‘Dodecahedron’ (2012) en ‘Kwintessens’ (2017) vinden we ook Engelstalige teksten. Met Engelstalige teksten is het gemakkelijker om internationaal door te breken. En de buitenlandse pers maakte bovendien al de vergelijking met de Franse cultband Deathspell Omega.
Limburg
Net als veel andere artiesten die actief zijn in de black metalscene, houden de leden van Dodecahedron er ook verscheidene projecten op na. Zo zitten gitarist Joris Bonis en drummer Jasper Barendregt ook in de band Ulsect, met onder meer bassist Dennis Aarts die een aantal jaar onderdeel uitmaakte van Textures. Onlangs bracht Ulcest het gelijkname debuutalbum uit, met daarop een soort death metal met black metal- en mathcore-invloeden. Juist, dat is een hoop herrie bij elkaar, maar de heren van Ulsect beheersen hun instrumenten en zetten een technisch hoogstandje neer.
Tot slot noemen we nog even het uit Landgraaf afkomstige Carach Angren. Deze Limburgers zijn al sinds 2003 actief en zitten wat muziek betreft in een wat andere hoek dan voornoemde bands. Inclusief corpse paint à la Immortal en Dimmu Borgir spelen zij een soort symfonische black metal, met veel ruimte voor melodieuze stukken en teksten vol folklore en spookverhalen, zowel in het Engels en het Nederlands als in het Duits. De band lijkt een aardige supportersschare te hebben in het binnen- en buitenland, maar zelf waren wij niet bijzonder onder de indruk van een live optreden dat we vorig jaar bijwoonden.
De liefhebber van black metal hoeft dus niet per se naar Scandinavië of Noord-Amerika te kijken; er is namelijk een groot aanbod aan kwalitatief sterke bands in Nederland. Daaronder borrelt nog een enorme soep met aanverwante black metalprojecten. Laat het bovenstaande een gids zijn om van daaruit steeds dieper de immer donkere krochten van de Nederlandse black metal te verkennen. In de volgende Gonzo (circus) volgt meer over Nederlandse doom, post-metal, stoner en sludge. En over vrouwen in metalbands!