Lijstjestijd is aangebroken, daarom licht elke medewerker zijn of haar 10 favoriete items van 2014 toe. Tom Wouters is niet helemaal meer mee, maar hoeft dat echt?
Enkele weken geleden kreeg ik een mailtje van de hoofdredacteur. Of ik een eindejaarslijstje kon maken van de 10 dingen die me op cultureel vlak het meest hadden beroerd? Ik ben een groot liefhebber van dat soort lijstjes,maar dit keer blokkeerde ik.
Ik zou wel kunnen zeggen dat ik in 2014 op muzikaal vlak het meest plezier heb beleefd aan ‘New Gods’ van Withered Hand, dat ik blij ben met mijn herontdekking van Arthur Russell, of dat ik het nummer ‘Burning Mouth’ (uit het album ‘Geisterfahrer’) van John Matthias het afgelopen jaar het meest op repeat heb gezet, maar wat heeft een lezer daar nu echt aan?
Noem ik ‘Her‘ als mijn favoriete film van het jaar, dan zegt de immer goed geïnformeerde Gonzo-lezer: ” Was die niet van 2013?
Misschien verwacht je van een recensent fictie vooral boekenlijstjes. Helaas, van de honderd boeken (strips, novelles, romans) die ik dit jaar las, waren er nog geen tien uit 2014. ‘The Bone Clocks’, de nieuwe David Mitchell, viel tegelijkertijd mee en tegen, Evelio Rosero’s verhalenbundel ’34 zeer korte verhalen en een vogelkat’ (Karaat) las ik graag, maar de meeste van die verhalen ben ik alweer vergeten. Ik was onder de indruk van ‘The Tiger’s Wife’ van Téa Obreht en ‘Peep Show’ van Joe Matt, maar die zijn ook al enkele jaren oud.
Wat ik wil zeggen: ik hoef niet meer zonodig mee te zijn.
Dat heeft vooral te maken met hoe onze maatschappij het begrip cultuur invult. Neem nu de boekenmarkt. In de op voorhand verloren strijd naar rendabiliteit brengen grote mediaconcerns steeds meer en steeds middelmatigere literatuur uit. De jury van de Libris Literatuurprijs waarschuwde er al voor in 2013: “Een groot aantal boeken worden geschreven als bouwpakket, bestaande uit een handvol personages, een groot geheim in het verleden, tegengestelde belangen en loyaliteiten, een verliefdheid hier of juist wroeging en verdriet over een verbroken relatie daar.”
De overheid stimuleert doelbewust die cultuur van de kalme zee, waar iedereen gezellig keuvelend met een koffietje op het dek naar de horizon kan gaan zitten kijken. Zolang je het maar met de hele familie kan doen. Tijd voor verandering wordt zo tijd voor verzanding.
Wel, fuck de horizon: vloedgolven hebben we nodig. In plaats van bij de kapitein aan tafel te willen zitten, is het tijd dat we overboord slaan en samen met het wrakhout aanspoelen op onbekende stranden.
Eindejaarlijstjes hebben vooral als doel lezers tips te geven uit het culturele aanbod van het afgelopen jaar. Daar ben ik voorlopig jammerlijk in gefaald, maar om het goed te maken kan ik alvast wel enkele tips geven voor 2015. Kies volgend jaar in de boekhandel of op Amazon die boeken waarvan je vermoedt dat ze je uit je lood zullen slaan en daar ook zullen houden. Kijk in de bibliotheek niet alleen naar het tafeltje met nieuwe boeken, maar verdwaal tussen de rekken. Kies een boek niet op basis van de kaft. Wissel dikke romans af met novelles of verhalenbundels. Lees boeken van dode schrijvers en uitgestorven genres. Laat je verrassen. En bovenal: lees W.G. Sebald.
Tom Wouters schrijft recensies over literaire fictie. Hij leest het liefst boeken die niemand anders leest. Zijn favoriete romans beschouwen de realiteit als iets onbestaand en absurd. Tussen werk en slaap brengt hij steeds meer tijd al lezend door. De kans bestaat dat hij ooit in een boek zal verdwijnen.