Terwijl anno 2006 ambachtelijke folk, ijle ambient en betoverende klanklandschappen synoniem lijken voor muzikaal Finland, frist Mute het collectieve geheugen op door de integrale backcatalogus van de elektronische peetvaders Mika Vianio en Ilpo Väisänen alias Pan Sonic uit te brengen. De labels Säkhö en Touch volgen door het solowerk van Mika Vianio een tweede leven te geven.
Geduld is een deugd. De soundcheck die een uur zou duren loopt dik drie uur uit omdat een klein, haast onhoorbare ruis blijft opduiken. “Het levert geen probleem op als we ongefilterde industriële noise brengen, maar bij onze droge, cleane, monotone stukken is het een probleem”. Onverstoorbaar, stoïcijns en met engelengeduld blijven Mika Vianio en Ilpo Väisänen sleutelen aan de klank tot alles goed zit. Groot contrast met de krakkemikkigheid van mijn apparatuur. Wanneer de luistertest begint, weigert de platenspeler dienst en kreunt de aftandse cd-speler. Ik heb schaamrood op mijn wangen, wanneer we ons rond de tafel scharen.
Arvo Pärt – Prayer After the Canyon (Klassieke componist uit Estland, sacrale hoogmis – uit ‘Kanon Pokajanen’ / Ecm 1998).
Vianio: (na vier minuten van opperste stilte) “Ik vind dit erg mooi”.
Väisänen: “Is het Arvo Pärt?”
Juist. Wat trekt je aan in deze muziek?
Vianio: “Het is spiritueel, zonder te sentimenteel of cheezy te klinken. Het is erg puur. Arvo Pärt is een interessante componist omdat hij tegenstrijdige reacties oproept. Veel mensen haten zijn werk. Anderen bewonderen hem mateloos.”
Een theorie die ook voor Pan Sonic opgaat?
Vianio: “Het is altijd een goed teken als je sterke reacties uitlokt, goede of slechte. Het ergste dat je kan overkomen is dat mensen zeggen: ‘het is wel aardig’. Dat zou ik verschrikkelijk vinden.”
Hold On Death – Lee Scratch Perry (Dubgoeroe – uit ‘Morvern Callar’ / Warp 2002)
Väisänen: “Dub, het klinkt erg actueel.”
Vianio: “Ik denk eerder dat het iets is dat eind jaren 1970 gemaakt is. The Scientists vermoed ik.”
Lee Perry. Dub wordt door elektronische producers, ook door jullie, erg vaak als voorbeeld genoemd. Hoe zit dat?
Vianio: “Ik bezit veel reggae, Ska en Rocksteadyplaten.”
Väisänen: “Ik volg de ragga en de grimescène die nu opgang maakt actief.”
Vianio: “Ik houd van dub omdat de sound zo puur en organisch is. Iemand als Perry heeft een opvallende manier van mixen en kan zijn geluid erg goed manipuleren en bijsturen. Zijn muziek heeft op mij een erg positieve invloed. Het is down to earth, relaxing. Vreemd eigenlijk, als je bedenkt dat Perry niet bepaald de meest down to Earth persoon is.“
Het is ook een muziekgenre dat altijd met minimale middelen gemaakt werd, zonder grote studio’s.
Vianio: “Het gevaar van complexe apparatuur is dat de muziek overladen worden. Wanneer je weinig middelen hebt, is je geluid vooral direct. Ik heb ooit de eerste opnames van Elvis in de Sun Studios gehoord. Die opnames waren verbluffend. Dat heeft alles met attitude en niets met techniek of productiemiddelen te maken. Nu we over meer apparatuur dan vroeger beschikken, is het voor ons belangrijk om zo minimaal en puur mogelijk te blijven.”
Konono N1 – Lufuala Ndonga (Afrikaanse parel – uit ‘Congotronics 1‘ / Crammed Discs 2004)
Väisänen: (onmiddellijk en voor het eerst enthousiast) ”Konono Number One. Ik heb die plaat gekocht. Het heeft een zware groove en een opzwepende ritmesectie, een geluid dat door de specifieke sfeer erg uniek klinkt. Ik heb heel wat van dit soort platen.”
Als je dergelijke platen koopt, beïnvloeden ze je dan?
Väisänen: “Onbewust wel denk ik, maar niet rechtstreeks.”
Vianio: “Er zijn heel wat platen die mij beïnvloeden, maar waarvan je dat niet direct kunt horen. Ik houd bijvoorbeeld erg van de Afrikaanse polyritmische klanken, maar zelf hebben we die nooit gebruikt op onze platen. Het is wel zo dat we nu steeds meer akoestische geluiden gebruiken. Voor onze volgende plaat vertrekken we zelfs volledig vanuit die hoek. We werken onder meer samen met een IJslandse cellospeelster.”
Is dat voor jullie een nieuwe benadering?
Vianio: “We hebben in het verleden al met akoestische instrumenten gewerkt. Het voelt dus natuurlijk aan, maar het is ook een nieuwe stap voor ons. Maar iets nieuws creëren is niet ons ultieme doel. De essentie is iets te maken dat uitdrukt wat je op dat moment voelt. Ik geef er niet om of de manier waarop ik dingen doe honderd jaar oud is of nog ontgonnen moet worden. Ik geloof niet in mensen die vinden dat het vooral belangrijk is om altijd modern en vernieuwend te zijn. De waarde van muziek overschrijft de tijd. Het maakt voor ons niets uit of ‘Death Of The Maiden’ van Frans Schubert toen het werd uitgebracht in de tijdsgeest paste of niet. Het heeft de tijd doorstaan, dat is wat telt.”
Suicide – Radiation (legendarische New-Yorkse theatrale elektronische postpunk ; uit ‘Dream Baby Dream’ / Ze 1979)
Väisänen: “Suicide met Radiation.”
Een weggever, jullie werkten immers vaak samen met Alan Vega van Suicide.
Vianio: “Suicide heeft ons het meest beïnvloed. De intensiteit van hun muziek was het eerste dat me echt raakte. Later werd ik vooral gefascineerd door het geluid dat Rev maakte in combinatie met de stem van Vega. We hebben vaak met Alan Vega en Martin Rev samengewerkt. Een jaar geleden speelden we zelfs samen ‘Frankie Teardrop’ in Rome op een groot festival. Dat beschouw ik als één van de mooiste momenten die ik met Pan Sonic heb beleefd.”
Väisänen: “Suicide is de meest pure rock-‘n-rollgroep die ik ken. Een rock- ‘n-rollgroep zonder gitaren.”
Onder de naam VVV brachten jullie vorig jaar samen ‘Ressurection River’ uit. Bij het beluisteren van de plaat kreeg ik regelmatig de indruk dat Vega niets meer was dan een schim van zijn strijdbare verleden en dat jullie hem muzikaal overklasten.
Vianio: (ietwat gestoord) “Dat is nooit de bedoeling geweest. Voor mij werkte die samenwerking goed . We hadden elkaar nog nooit ontmoet toen we in de studio aankwamen. En er werd te snel gewerkt tijdens de opnames. Daardoor is het een onevenwichtige plaat geworden. Maar we hebben veel geleerd uit die ervaring. Voor ‘Ressurection River’ hadden we de muziek op voorhand opgestuurd en waren we dus beter voorbereid. Werken met Vega blijft uniek. Hij had een stapeltje teksten en gedichten bij zich, greep een willekeurig stuk tekst uit het pakje, las het voor en nam het in een take op.”
Tyree – Acid Crash (Acidhouse – uit ‘Can You Jack’ / Souljazz 2005)
Vianio: “Hier houd ik niet van.”
Het is Tyree, een van de grondleggers van de acidhouse uit Chicago.
Väisänen: “Het geluid is te hol en de productie is slap. Ik houd meer van ‘Acid Over’, ook een nummer van Tyree.”
Acid is helemaal terug in de clubs. Het grijpt terug naar jullie beginperiode.
Vianio: “Wat mij aansprak in de vroege acid zijn de simpele ritmes. De groove in combinatie met de minimale structuren. Goede acid klinkt als een kruising tussen Steve Reich, die ik trouwens ontmoet heb op acidraves waar ik als dj platen draaide, en een eighties elektroplaat.
David Sylvian & Ryuichi Sakamoto – Bamboo Houses (voormalige frontman van Japan bracht samen met de minimalist Sakamoto een radiosingle uit – uit ‘Forbidden Colours’ / Virgin, 1983)
Väisänen: “Coil?”
Vianio: (drie minuten later) “Het begin leek erg op Coil, maar nu klinkt het als Yellow Magic Orchestra.”
Klopt! Het is Sakamoto, hij heeft deze single ooit samen met David Sylvian gemaakt.
Vianio: “Het is goed gemaakt. Ik houd niet van de dingen van Sakamoto, maar dit hier werkt goed.”
Is het niet te poppy?
Vianio: “Voor mij bestaat er niet zoiets als ‘te poppy’. Ik heb niets tegen popmuziek. Het enige probleem is dat 99 procent van de popmuziek totale onzin is.”
Wat is dan voor jou een voorbeeld van goede popmuziek?
Vianio: “Ik houd van Kate Bush, van sommige dingen die Chris Isaak maakte en van Leonard Cohen. Al past die laatste misschien niet echt in dit rijtje.”
De mensen die je noemt vallen allemaal op door hun opvallende stem.
Vianio: “Uiteraard, de menselijke stem is een sterk gegeven.”
Jimi Tenor – Black Hole (übercoole soulgod, komt net als Pan Sonic uit Finland en debuteerde ook op Säkhö – uit ‘Higher Planes’ / Kitty-Yo, 2003)
Vianio: (lacht voor het eerst) “Ik ben niet echt gespecialiseerd in dit soort muziek.”
Väisänen: “Is het The Mars Volta?”
Vianio: “Smokey Robinson misschien?”
Je moet hem kennen, het is namelijk Fins.
Vianio: “Ach, Jimi. Smokey Robinson combines to Mars Volta, That’s makes Jimi. Ik herken dit niet.”
Jullie hebben lang op hetzelfde label gezeten, maar wat jullie doen is totaal verschillend. Hij is een popster.
Vianio: “Hij is een popster omdat hij er het talent voor heeft.”
Ik heb ook nog een aantal vinylplaten bij me. Deze hier heet ‘Harmonia Rakkautta’ en werd uitgebracht op het Belgische (K-RAA-K)³-label, maar het is een Fin die naast zijn solowerk ook bij Kiila speelt en vooral op Fonal platen uitbrengt.
Väisänen: “Hoe klinkt het?”
Het slaat een brug tussen folk, ambient en tapelooping. Organische muziek. Het label staat momenteel erg in de belangstelling.
Vianio: “Je voelt goed aan dat er wel wat gebeurt binnen de folkbeweging, maar Fonal ken ik niet. Ilpo woont namelijk al jaren in Barcelona en ik woon in Berlijn. Wat ik wel weet, is dat we in Finland een paar erg goede metalgroepen hebben.”
Väisänen: “Ik ken de hoes wel. Zingt hij Fins op de plaat?”
Beperkt, hij spreekt meer dan dat hij zingt.
Vianio: “Ken je Pekke Streng? Dat is een Finse muzikant die twee mooie folkplaten maakte en toen stierf aan bloedkanker. Het probleem is dat zijn teksten erg belangrijk zijn, maar dat hij in het Fins zingt, dus niemand verstaat ze.
Tot slot haal ik de plaat ‘Elephant Island’ van Sleep Archive, de technorevelatie van 2005 boven.
Vianio: “Ik heb hem twee weken geleden pas voor het eerst ontmoet. Een Duits tijdschrift had namelijk een interview met ons beide gepland.”
Kende je zijn muziek?
Vianio: “Het was de eerste keer dat ik zijn platen hoorde. Veel mensen hadden me al eerder verteld dat zijn muziek erg lijkt op de dingen die ik tien jaar geleden op Säkhö uitbracht. Sommige mensen vinden zelfs dat zijn muziek een rip-off is van mijn werk. Toen ik ‘Elephant Island’ hoorde, klonk het inderdaad alsof iemand een remix had gemaakt van mijn werk uit 1993. Maar mij interesseert dat verder niet.”