De melancholie van het verlangen
Er valt zeker een parallel te trekken tussen de heersende populaire cultuur in de twintigste eeuw en de politieke situatie van het moment. Zou het in dat opzicht kunnen dat wat we zijn gaan beschouwen als dé tegencultuur, dé progressieve cultuur, gewoon zijn rol heeft uitgespeeld? En dat er simpelweg nog geen alternatief voor in de plek is gekomen?
MF: “Dat is zeker een mogelijkheid. Maar dan volgt de vraag: waaróm is er niets in de plaats gekomen? Je kunt zeggen dat muziek niet langer de rol van tegencultuur vervult, maar wat dan wel? Wat nog het dichtst in de buurt komt, is de hedendaagse communicatietechnologie. Het is enkel daar dat je nog enigszins een vooruitgangsgedachte kunt waarnemen. De technologie brengt een verhaal dat in verschillende opzichten de concrete culturele artefacten heeft vervangen. Dat is momenteel het enige verhaal dat we nog over de toekomst kunnen schrijven.”
Dan heb je het in feite over het medium dat de boodschap vervangt.
MF: “Inderdaad: de evoluties binnen de muziekcultuur in onze 21ste eeuw hebben nog weinig met de inhoud te maken, enkel nog met consumptie en distributie. En dat heeft waarschijnlijk een rol gespeeld binnen de stagnatie van de muziek zelf. De structuur waarbinnen artiesten hun muziek konden maken en verspreiden is in elkaar gezakt. Onze toegang tot die muziek is daardoor enorm vergemakkelijkt, maar het resultaat is allesbehalve een creatieve renaissance, integendeel.”
“We moeten dit ook politiek kaderen. Muziek en politiek hebben zich altijd ongemakkelijk verhouden, en er bestaat in het bijzonder een tweeslachtige relatie tussen naoorlogse popmuziek en het socialistische gedachtegoed. De relatie tussen de tegencultuur en socialisme was sowieso labiel, maar ze stonden in de tweede helft van de vorige eeuw wél allebei voor een alternatief voor de dwangmatigheid van een zakelijke economie. Beide zijn echter ernstig verzwakt, en de kracht van de muziek kwam nou juist van die tegencultuur en haar vermogen om een collectieve droom voor een alternatieve maatschappij te articuleren. De postmoderne verstarring in de hedendaagse muziek volgt grotendeels uit de opdroging van die energie vanuit de tegencultuur, waardoor er geen gemeenschappelijk project meer valt te bedenken.”
(…)
Het is ondertussen ook duidelijk dat de huidige technologie ook het gevaar inhoudt dat men enkel nog voor eigen parochie predikt. Maar om echte impact te hebben, moet je juist diegenen overtuigen die het níét met je eens zijn, of toch tenminste een compromis kunnen sluiten tussen uiteenlopende standpunten. We zijn dat vermogen aan het verliezen binnen de politiek, maar ook binnen de maatschappij, heb ik de indruk.
MF: “Dat is zeker een deel van het probleem. In je eentje ageren is niet genoeg, je moet vervolgens ook naar buiten treden met je activisme om anderen te activeren. Dat soort contact met de rest van de bevolking zoeken we te weinig – en nochtans is het best mogelijk dat ze delen in onze frustratie met de huidige status quo. Kapitalistisch realisme is niet het geloof dat we nu het beste bestel hebben gecreëerd, maar eerder een berusting in de overwinning van dat systeem. Men veronderstelt dat er geen manier is om het te bevechten en omver te werpen. En dat brengt ons weer terug bij de constructie van onze realiteit. Dat gebeurt momenteel via de media, pr-bureaus en allerlei andere instanties waar kapitaal achter zit. Daar moeten we tegen ageren om een andere perceptie van de maatschappij te bewerkstelligen.”
“Daarvoor moeten we inderdaad uit onze getto’s komen, en onze handen leggen op de productiemiddelen die de maatschappij vormgeven. Het probleem van de tegencultuur was niet alleen dat ze het onderspit delfde, maar eerder dat ze werd geabsorbeerd en getransformeerd om het kapitalisme te dienen, via branding en advertising. Dus er moet weer een verlangen worden opgewekt voor een andere manier van leven die niet afhangt van zakendoen en het vergaren van materiële goederen. Daar was de tegencultuur ook goed in, die gave moeten we herwinnen.”
Lees het volledige interview in Gonzo (circus) #124