Het legendarische Amerikaanse trio Borbetomagus – saxofonisten Don Dietrich en Jim Sauter en gitarist Donald Miller – staat al meer dan dertig jaar bekend om hun oorverdovende improvisatie-noise. Onlangs verscheen het livealbum ‘Trente Belles Années’, de registratie van een concert in het Franse Instants Chavirés, het laatste optreden van de jubileumtour van de band in 2009. Gonzo (circus) sprak Jim Sauter over de release en dertig ‘belles années’ Borbetomagus.
Borbetomagus werd in 1979 opgericht in het dorp Nyack, even buiten New York. Dietrich, Sauter en Miller vonden elkaar in een voorliefde voor obscure free jazz en Europese avant-garde, een grote experimenteerdrift en lak aan conventies. Het resultaat: een extreem geluid, dat vaker wordt vergeleken met nietsontziende machines of buitenaardse levensvormen, dan met bestaande bands. Hoewel ze met veel muzikanten zouden samenwerken – onder meer met no wave gitarist Thurston Moore (Sonic Youth) – heeft de band zich nooit geïdentificeerd met de New Yorkse avant-garde, of welke scene dan ook.
Jim Sauter: “Buiten de stad wonen geeft je een ander perspectief, het zorgt ervoor dat je niet uit het oog verliest wat belangrijk is. Omdat we buiten de stad woonden was het bovendien makkelijker om financiële steun te verkrijgen via kleine lokale beurzen. Met weinig geld organiseerden, promootten en presenteerden we bijzondere concerten en festivals. We leverden een unieke bijdrage aan de gemeenschap, al werd dat niet altijd gewaardeerd, haha.”
Hoe zou je het geluid van Borbetomagus zelf omschrijven?
“Dat is moeilijk te zeggen, want ons ‘geluid’ is in de loop van meer dan dertig jaar behoorlijk veel gecondenseerder en harder geworden. Fans en recensenten kunnen het veel beter verwoorden dan ik. Byron Coley (dichter, muziekjournalist voor o.a. Wire en man achter het Ecstatic Yod label, LJ) is zo iemand die ons goed begrepen heeft, met uitspraken als “…balls on the line improvisation, with enough energy to flatten buildings.” Wij hebben altijd de muziek willen maken die we zelf willen horen. Zo simpel is het.”
Identificeerden jullie je met de experimenteerdrift van no wave?
“Ik weet niet veel over de benadering van no wave, maar als er een no wave band bestaat die ook maar enigszins klinkt als Borbetomagus, wil ik ze horen.”
In 1980 bracht het trio hun debuutalbum ‘Borbetomagus’ uit in eigen beheer, op het label Agaric. Intussen verschenen meer dan twintig releases op het label, waaronder opnames van (eenmalige) samenwerkingsverbanden, liveregistraties en studio-opnames. Ook het album ‘Trente Belles Années’ verscheen op Agaric.
Sauter: “De belangrijkste functie van de albums is het documenteren van onze muzikale ontwikkeling van 1980 tot nu. De releases zijn – hopelijk – ook een manier om een nieuw publiek te bereiken.”
En de laatste jaren hebben jullie verschillende albums opnieuw uitgebracht…
“Af en toe vroegen mensen ons om een van de vroegere albums opnieuw uit te brengen. Mijn antwoord was dan altijd dat ze het gelijk hadden moeten kopen. Maar op een gegeven moment zei iemand: “Cut me some slack, ik was pas zes toen het uitkwam”. Het werd tijd om ze opnieuw uit te brengen.”
Waarom zijn jullie je muziek altijd in eigen beheer blijven uitbrengen?
“We wisten dat als we onze muziek naar buiten wilden brengen, we dat zelf moesten doen. De eerste oplage van ons debuutalbum ’Borbetomagus’ op 400 stuks verkocht heel snel en kreeg goede recensies in Amerika, Japan en Europa. Reden genoeg dus om het nog eens te doen – en met de tweede release werden we een label. Dingen uitbrengen op ons eigen label is veel werk, maar het is wel heel bevredigend. De opbrengst wordt in toekomstige releases gestoken.”
Terug naar ‘Trente Belles Années’. Het album opent met een paar seconden geroezemoes, een stilte voor de storm, waarna een heus natuurgeweld losbarst. Het is Borbetomagus op z’n best: een overweldigende live-improvisatie van 46 minuten, een constant offensief waarbinnen subtiele wendingen te horen zijn. In de loop der jaren hebben ze eigen technieken ontwikkeld en geperfectioneerd om het geluid te vervormen en elkaars spel te beïnvloeden. De spanning neemt geen moment af: ruimte, publiek en moment bepalen de uitkomst.
Het lijkt me lastig om de energie van een Borbetomagus liveshow op plaat vast te leggen.
“Lastig, maar niet onmogelijk. De muziek moet eigenlijk live ervaren worden, maar sommige opnames hebben de energie van onze liveoptredens succesvol weten over te brengen. Het is het beste wat we kunnen doen voor mensen die er niet bij konden zijn.”
Wat maakt van het concert in Instants Chavirés een goede live-opname?
“Dat optreden in 2009 was het laatste concert en de perfecte finale van onze 30-jarige jubileumtour, die was georganiseerd door het team van Instants Chavirés. De opname is een goede, gebalanceerde weergave van een geïnspireerd optreden, een herinnering aan een vrij belangrijke mijlpaal voor Borbetomagus.”
In de hoesteksten van Dan Warburton (redacteur van online magazine Paris Transatlantic) is te lezen dat Instants Chavirés een vreemde inrichting heeft, met een aparte akoestiek. Hoe beïnvloedde dit het optreden?
“We houden ervan om het geluid te ‘verschuiven’, zodat het op verschillende plekken in de zaal anders klinkt. Vooral in zalen met een bijzondere akoestiek werkt dat. In de loop der jaren zijn we gewend geraakt om ook in grotere zalen te spelen, maar we houden er nog steeds van om in middelgrote zalen als Instant Chavirés te spelen. De beste situatie is als we onszelf kunnen horen en tegelijkertijd in contact blijven met het publiek. In Instant Chavirés hebben we meestal een vrij groot, waarderend publiek – dan zijn wij op ons best.”
Meer info
Borbetomagus tourt in de maand oktober in Europa en doet onder meer Barcelona, Genève, Zürich, Berlijn, Helsinki, Kopenhagen, Oslo, Londen en Treviso (Italië) aan.
Zie voor meer informatie www.borbetomagus.com.