Gezichten in wolken. Ze zijn er niet echt, maar we hebben ze allemaal weleens gezien. Dit fenomeen is het uitgangspunt van Ale Hop, de in Berlijn woonachtige Peruviaanse Alejandra Cardenas. De in noisy gitaardrones ingebedde geluidssamples van haar nieuwe album ‘Apophenia’ schetsen een auditieve landschapstekening, gebaseerd op haar ambivalente herinneringen aan haar thuisland.
Gewelddadige geluiden klonken normaal.
Hoewel Ale Hop op eerdere albums nog (rock)liedjes met beats schreef, pakt ze het op haar nieuwe album ‘Apophenia’ beduidend conceptueler en experimenteler aan: geruggensteund door prangende spokenwordflarden, jagen de met een rits gitaarpedalen vervormde gitaarlagen snerpend en schurend de luisteraar angst aan. Tegelijkertijd sijpelen door die gitaarmuur soms ook mooie melodieën en gemoedelijke geluidssamples door. Met deze muzikale ambivalentie slaat Ale Hop een intrigerende weg in. ‘Ik denk dat ik op dit album mezelf heb gevonden,’ beaamt Cardenas. Met onder meer optredens op Heroines of Sound en CTMs MusicMakers Hacklab in haar broekzak, werkt ze gestaag toe naar een intense, audiovisuele uitvoering van haar recent op BUH Records verschenen plaat. Gonzo (circus) spreekt Cardenas per telefoon over het concept van haar project, over oude liederen uit de Andes, en over hoe een gitaar kan worden ingezet als microfoon.
Apofenie
Zoals de albumtitel reeds doet vermoeden, krijgt de notie ‘apofenie’ op het nieuwe Ale Hop-album een centrale plek toegewezen. ‘Het album refereert aan het idee dat je naar de lucht kan kijken en daar gezichten in kan herkennen,’ verklaart Cardenas. ‘Of mensen herkennen iets in de maan, of in ruis. We zien altijd patronen. Die bestaan echter niet zozeer in de concrete buitenwereld, maar worden eerder door onszelf daarop geprojecteerd. Daardoor kreeg ik het idee om over een landschap na te denken als iets dat binnenin ons bestaat. Het album bestaat uit veel verschillende gitaarlagen, maar zó gespeeld dat ze niet als een gitaar klinken,’ vertelt Cardenas. ‘Bij het schrijven van het album probeerde ik me de landschappen van mijn thuisland te herinneren, en die in geluid om te zetten. Dat betekent niet zozeer dat het klinkt zoals de realiteit: het is geen Peruviaanse muziek, en klinkt niet als het landschap.’ aldus Cardenas. ‘Door met mijn gitaar dichte, geladen atmosferen te creëren, heb ik willen vangen hoe ik me tot dat landschap heb verhouden.’ Op die manier vermengt een fysieke plek zich met Cardenas’ persoonlijke interpretaties. Als voorbeeld van hoe Cardenas apofenie in een muzikale vorm giet, is het voorlaatste nummer ‘Apophenia (Cielo Azul)’ te noemen. ‘In dat lied heb ik twintig lagen gitaar over elkaar heen gecomponeerd. Allemaal heel noisy. Vervolgens heb ik geprobeerd om in die ruis figuren of patronen te maken.’
Bommen
Ze denkt met gemengde gevoelens terug aan haar thuisland. ‘In Zuid-Amerika bestaan veel contradicties, en het is interessant om daarover na te denken,’ vertelt ze. ‘Ik ben daar opgegroeid in politiek turbulente tijden. Er was een burgeroorlog gaande, en tijdens die noodtoestand was het onveilig op straat. Soms vielen er bommen op gebouwen. Op de een of andere manier werd dat deel van mijn fantasiewereld als kind. Het is vreemd om te bedenken dat zulke gewelddadige geluiden mij als volledig normaal in de oren klonken.’ Het was de stad Lima, waarin ze opgroeide, die daarbij het decor vormde. ‘Het is een stad van water: je hebt de oceaan, en er is meestal zo’n 95% luchtvochtigheid. Eigenlijk is het de hele tijd grijs, en de atmosfeer is er agressief.’ Tegenover die harde werkelijkheid in Peru plaatst Cardenas echter eveneens positieve herinneringen uit haar kindertijd: ‘Op andere momenten was het vredig en kon je naar buiten om te spelen. Ik heb daar toen ik opgroeide drie straten van de oceaan vandaan gewoond. In de zomer hoorde je daar dan kinderen in de verte spelen, en dat had een kalmerende uitwerking op me.’ Ze verwerkte dit in het naar de stad genoemde lied ‘Lima’. Door de geluidsopname van klotsend water, het geluid van krijsende meeuwen in de verte en van vrolijk in de oceaan spelende kinderen, klinkt het lied soms verrassend gemoedelijk. Dat warme beeld wordt onderbroken door schelle ruis, snerpende bliepjes en vervormde gitaar. Zo presenteert Cardenas Lima als een stad van tegenstellingen. ‘De sample klinkt voor mij als mijn thuis. Op het album heb ik geprobeerd om de contradicties van het landschap te vangen.’
Op een vergelijkbare manier verwijst de titel van de openingstrack ‘Augury’ naar het Romeinse gebruik om toekomsttekens uit vogelvluchtpatronen af te lezen. Cardenas heeft die gedachte in haar verbeelding doorgetrokken en toegepast op het zien van patronen en betekenis in landschappen. ‘Zo kan je naar een landschap kijken en daar tekenen in terugvinden die je op de toekomst kan projecteren. Je ziet een landschap en voelt dat er iets op komst is. Aan het einde van ‘Augury’ heb ik een erg lang uitgesmeerde sample van de zangeres Yma Súmac gebruikt. Hoewel ze naar mijn mening als stereotype gezien kan worden, heeft ze ook typische liederen uit de Andes vertolkt. Op een van haar liederen heb ik flinke reverb gezet, waardoor de sample als hele luide kicks is gaan klinken. Het deed me denken aan de bergen en dat er een vulkaan op uitbarsten staat.’ Het geluidsfragment dient als voorbode op de gitaarexperimenten die het restant van ‘Apophenia’ kenmerken.
Vulkanen
Cardenas’ tegengestelde herinneringen vind je ook terug in het lied ‘Puñales’, tussen de experimenteerdrift eigenlijk het enige lied met een duidelijk waarneembare melodie. De akkoordprogressie die door Cardenas is ingespeeld, werd geschreven door Ulpiano Benítez, een Ecuadoraanse gitarist die actief was in het begin van de vorige eeuw. ‘Zijn lied is gespeeld in een stijl die al heel oud is, nog van voordat de Europeanen kwamen,’ vertelt Cardenas. ‘Laatst las ik een tekst over Alexander von Humboldt die me erg heeft verrast, omdat hij in zijn oude dagboeken en reisverslagen schreef dat de mensen uit de Andes hem zo verbaasden. Hij schreef dat daar hele vreemde mensen leefden, omdat ze omgeven door rijkdom toch arm waren, en omdat ze bleven wonen in de omgeving van vulkanen. Het vreemdst vond hij echter dat de mensen daar blij van verdrietige liedjes,’ vertelt Cardenas met een hoorbare grijns. ‘Voor hem leek dat een contradictie, maar toch is het precies zo: tijdens festiviteiten worden van die super mooie liedjes gespeeld die in westerse oren ook als verdrietig opgevat zouden kunnen worden, maar die werden gespeeld om blij van te worden. Die contradictie trok mijn aandacht toen ik over het concept van mijn album nadacht, en de gitaarmelodie van Benítez vertolkt dat gevoel ook sterk.’
Horizontaal
Hoewel niet van elkaar los te zien, verschilt haar liveaanpak van hoe ze haar studioalbum vormgaf. ‘De gitaarlagen zijn live moeilijk te reproduceren, waardoor ik een looper gebruik waarmee ik meerdere lagen live over elkaar heen speel. Om die reden is mijn muziek live eerder als ambient: één lange track zonder tussenposes. Ook ben ik live intenser, extremer dan op het studioalbum.’ Dat is niets te veel gezegd: Cardenas, op haar knieën gezeten, ramt af en toe op haar gitaar alsof ze met ferme vuist een slaginstrument aan gort wil slaan. Door met distortion of reverb aan haar opgebouwde gitaarmuren te sleutelen, weet ze haar luisteraar niet zelden met intense noise-erupties te overvallen. Niettemin heeft het Ale Hop enkele jaren gekost om tot die benadering te komen. ‘Acht jaar geleden stond ik nog rechtop te spelen,’ herinnert Cardenas zich. ‘Ik heb een flink pedalboard met veel effecten, en moest telkens knielen om veranderingen aan te brengen. Uiteindelijk bracht ik zoveel tijd op mijn knieën door, dat ik op een bepaald moment niet meer ben opgestaan. Mijn concert draait uiteindelijk ook meer om de pedalen dan om de gitaar. Ik onderzoek de mogelijkheden die de pedalen mij bieden.’ Het resulteerde erin dat ze, volledig omwille van haar eigen gebruiksgemak, haar gitaar horizontaal heeft neergelegd, om zo gemakkelijker te kunnen spelen met effecten en verschillende speeltechnieken.
Microfoon
‘Ik ben er toen achter gekomen dat ik mijn gitaar ook als een soort microfoon kon gebruiken, omdat de gitaarelementen eigenlijk microfoontjes zijn die vibratie opvangen en omzetten naar elektriciteit. Dat sprak tot mijn verbeelding. Ik ben toen verschillende materialen gaan gebruiken om daarmee te experimenteren. Wanneer ik iets van metaal op mijn gitaarsnaren gebruik, klinkt dat anders dan wanneer ik een houten voorwerp gebruik, en zelfs binnen metalen voorwerpen verschilt het geluid sterk.’ Op livebeelden is Cardenas’ intensiteit goed terug te zien: door gitaarsnaren te bewerken met onder meer een broodmes, een metaalspons en een houten lepel, creëert ze gevarieerde noise- en gitaarstructuren. ‘Het idee is om de materialen in geluid om te zetten, en om daar dan overheen pedalen te gebruiken. Metaal klinkt vergeleken met een houten lepel vrij ruig, maar tegelijkertijd is de textuur van bestek weer gladder dan die van een metaalspons. Wanneer je die laatste langs de snaren haalt, hoor je een luid: ‘KGGHGH!’,’ bootst Cardenas na. ‘Dat is weer eerder het geluid van de textuur dan van het materiaal.’ De manier waarop ze live gitaren is gaan gebruiken, heeft haar uiteindelijk geïnspireerd om haar album ‘Apophenia’ te maken, stelt Cardenas tot slot. ‘Op die manier richt mijn muziek zich nu op materialiteit en gelaagdheid.’
Lees ook de recensie van haar optreden tijdens Heroines of Sound 2019