Begin april kwam er een abrupt einde aan het leven van Sanne van Hek. De trompettiste/geluidskunstenaar was ook actief onder de naam Sannety. René van Peer neemt afscheid.
Helder zien in een web van details
Aandacht voor detail. Virtuoos op elk instrument dat ze wilde bespelen. Een niet te temmen drang naar perfectionisme. Een buitenaardse kwaliteit in haar werk. Het zijn karakteristieken van Sanne van Hek, die actief was onder de naam Sannety. Begin april kwam er dus een abrupt einde aan haar leven.
In 2014 verscheen ‘Network of Stoppages’ van Sannety. Onder haar eigen naam, Sanne van Hek, had ze naam gemaakt als trompettiste in allerlei jazzverbanden. Dat instrument had ze afgezworen. Op deze cd, waar ze jaren aan gewerkt had, ontpopte ze zich als bespeler van elektronica, en als kunstenaar die onvermoeibaar en compromisloos op zoek ging naar nieuwe vormen. Het was ook een ego-document, waarin ze de uithoeken van haar geest beproefde.
Ik ontmoette Sanne in 2018 om haar te interviewen over een serie rond elektronische muziek die ze in het NatLab in Eindhoven presenteerde. Het NatLab was ooit de plek waar natuurkundigen in dienst van elektronicaconcern Philips, onder wie visionair Dick Raaijmakers, onderzoek deden naar nieuwe technologische ontwikkelingen. Ze was opgewekt, vrolijk, borrelde over van de ideeën voor een volgend seizoen. Dat kwam er niet. Blijkbaar had het podium, gevestigd in het pand van dat voormalige onderzoekscentrum, geen oog voor het belang van zo’n serie.
Ziener
Een jaar later trof ik haar weer, tijdens een performance als onderdeel van het STRP Festival in het Eindhovense Klokgebouw.
Ik herinner me haar zorgvuldig geënsceneerde opkomst, de precisie van het beeld dat ze van zichzelf liet zien: een helm van doorschijnend textiel die alleen haar ogen vrij liet; een wit gewaad dat in ze een wijde halve cirkel achter haar over de vloer gedrapeerd had; haar concentratie, geknield voor haar laptop die als bron fungeerde van verbijsterend complexe elektronische ritmes.
Ze had de performance ‘Haruspex’ genoemd, naar de Etruskische en vroeg-Romeinse zieners die heden en toekomst probeerden te doorgronden aan de hand van de ingewanden van geofferde dieren.
Precisie
‘Met de combinatie van muziek en beeld sloot haar performance aan bij de manier waarop ik dingen beleef, als één geheel’, reageert vj Tarik Barri. Barri, die veel met muzikanten samenwerkt, had in die editie van het festival een programma samengesteld.
‘Ze heeft nagedacht over het licht, dans en de aankleding. De dansers moesten bewegen op een ritme dat alle kanten uit schoot. Muziek en beeld waren van een geweldige precisie. Vaak hebben performances zwakke momenten. Dat was bij haar absoluut niet het geval. Het was abstract, een stuk dat buitenaards aandeed. Het heeft me ontroerd, al kan ik nauwelijks onder woorden brengen waarom dat was. Ze had een diep idee van wat ze wilde. Ik kon dat niet helemaal volgen, maar ik werd er wel in meegezogen. Na afloop kreeg ik een klap op mijn hart. Ik had iets heel heftigs meegemaakt.’
Natuurtalent
Met Sannety is een uniek talent verloren gegaan, maar ook een talent dat te weinig bekendheid genoot. Dat blijkt ook wel uit reacties van mensen die haar gekend hebben. ‘Ze was een natuurtalent’, zegt contrabassist Eric van der Westen, haar docent basgitaar en compositie op het conservatorium in Tilburg. Hij loodste haar binnen bij MuziekLab Brabant, waar ze haar cd ‘Network of Stoppages’ uitbracht.
‘Het aanleren van een instrument ging haar gemakkelijk af. Tijdens haar studie stapte ze zonder enig probleem over op trompet. In het spelen was ze op zoek naar een groepsgevoel in improvisatie. Daarin legde ze de nadruk op details. Ze had toen al bijzondere opvattingen over ritme. Technische uitvoering was bij haar sterk ontwikkeld. Ze wilde controle hebben over haar eigen spel en dat van haar band. Toen we aan de cd begonnen zat ze middenin een residency van het jazzfestival van Moers.
Op dat moment zei ze al dat ze klaar was met trompet spelen, en de overstap naar elektronica wilde maken. Alles wat ze met elektronica deed heeft ze zichzelf aangeleerd. Over de muziek en de teksten op ‘Network of Stoppages’ heeft ze diep nagedacht. Ze deed niets zonder reden, en legde de lat erg hoog. Het heeft zeker drie jaar geduurd voor ze er tevreden genoeg over was.’
Perfectionisme
Haar hang naar perfectie was een van de redenen om de trompet aan de wilgen te hangen. Ze kon zich druk maken om elk klein foutje dat ze maakte bij het spelen. Bassist Trevor Dunn, onder meer actief in de scene rond John Zorn, bevestigt haar perfectionisme. Hij speelde al een rol van belang in ‘Network of Stoppages’. Ze waren nauw met elkaar bevriend en werkten tot het eind toe veel samen. De afgelopen drie jaar vormden ze het duo Spermchurch.
‘Ze was heel nauwgezet en wilde niets naar buiten brengen als het niet perfect was. Daarbij kon het gaan om minuscule details. Ze werkte met ritmes die niet genoteerd kunnen worden. De cuts die ze daarin maakte, konden een kwestie zijn van nanoseconden. Ik moest in het samenspel tussen een strak en een vrij ritme manoeuvreren. Ze had een hekel aan vrijblijvende improvisaties waarin mensen terugvallen op ingesleten gewoonten.
Ze zocht liever naar een systeem waarin dingen gebeuren die niet van tevoren vaststonden, een spel waarin de ene beweging een andere in gang zet. Met haar spelen was uitdagend. Ze bracht me steeds op nieuwe inzichten, op andere manieren om tegen dingen aan te kijken. Ze was veeleisend, maar ze hield ervan om met mensen samen te werken, om zelf uitgedaagd te worden, naar een ander niveau getild te worden.’
Rituele dans
Die aandacht voor details kenmerkte Sannety. Wandelingen duurden daardoor soms uren, zegt Dunn. ‘Ze merkte elk bijzonder gevormde tak en steen op, en kon daar eindeloos naar blijven kijken. Ze was ook gefascineerd door patronen en toonbuigingen in de traditionele muziek van verschillende culturen, ze bestudeerde de bewegingen in eigentijdse en rituele dans. Daar haalde ze details uit die ze verwerkte tot een eigen ritueel.
Daar zat ook een andere kant aan. Ze is met de helm geboren. Van oudsher zijn dat mensen aan wie bijzondere krachten worden toegeschreven. Het zijn zieners, maar vaak ook outcasts. Een paar jaar geleden werd bij haar een vorm van autisme vastgesteld. Dat verklaart waarschijnlijk haar aandacht voor details, maar ook haar levendige verbeelding, het feit dat ze zaken kon benaderen vanuit invalshoeken waar anderen helemaal niet bij stilstaan. Ze was sterk in het lezen van gelaatsuitdrukkingen en lichaamstaal, en had een scherp oor voor dialecten en accenten. Die kon ze feilloos imiteren.’
Standbeeld
Beeldend kunstenaar en fotografe Hanneke Wetzer, die zelf autisme heeft, herkende die verschijnselen. Ze werkte met Sannety aan een serie portretten. ’Bij vrouwen werkt autisme anders uit dan bij mannen. Bij ons zie je het veel minder, omdat we van jonge leeftijd al geleerd hebben om het te maskeren, te camoufleren. Wel moeten we leren te glimlachen in normale communicatie.
Sanne kon niet tegen het circus rond podiumpresentatie. De zwierige gebaren, de knikjes, waarmee muzikanten connectie maken met hun publiek. Als ze trompet speelde, stond ze stil als een standbeeld.
Ze wilde gezien worden zoals ze was. Het pure zijn. Ze wilde ook niet met haar gezicht op de foto. Ze vroeg zich af hoeveel ze kon weglaten, en toch herkenbaar blijven.
Mijn lievelingsfoto is die waarop haar gezicht weggeflitst is. Het is in zekere zin het spiegelbeeld van een concertsituatie, waarin spots op het podium gericht zijn Het publiek kan haar wel zien, maar zij het publiek niet.’
Sannety mag het leven dan losgelaten hebben, we gaan nog van haar horen. Het album van Spermchurch, waar ze met Trevor Dunn aan werkte, was nagenoeg klaar. Het zal later dit jaar uitkomen, verzekert hij. En haar computers kunnen nog een schat aan materiaal bevatten dat de herinnering aan haar en haar visionaire creativiteit levend houdt.
Hebt u vragen over zelfmoord of worstelt u zelf met donkere gedachten?
België:
Neem contact op met de Zelfmoordlijn. Dat kan via het gratis nummer 1813, maar ook chatten of mailen is mogelijk.
Nederland:
Neem contact op met Zelfmoordpreventie 113. Dat kan via het gratis nummer 0900-0113, maar ook chatten is mogelijk.
Meer info:
www.sannety.com
soundcloud.com/sannety
www.trevordunn.net
trevordunn.bandcamp.com
www.hannekewetzer.nl
tarikbarri.nl