Tien jaar geleden luidde Lawrence Lessig de alarmklokken in het Amerikaanse tijdschrift Speak. Het internet zoals we dat tot dan toe kenden – vrij, open, neutraal – zou over een aantal jaar niet meer bestaan. Tenminste, als er geen voorzorgsmaatregelen werden getroffen. Lessig kreeg gelijk. Het afgelopen decennium is het internet gekoloniseerd door instanties die gedijen bij macht. Het eens vrije netwerk is nu de speelplaats van bedrijfsleven en overheid.
Zuur is het zeker. Vorige week vrijdag kreeg Lessig een honerary doctorate aan de Universiteit van Amsterdam. Hij draaide er meteen zijn praatje over copyright af. Wederom werd er aandachtig geluisterd. Instemmend geknikt. Mosterd na de maaltijd. Beslissingen nemen over zaken als copyright en privacy liggen al lang niet meer in de handen van wetenschappers. Hoogstens brengen ze een advies uit dat diep in de laden van een ministerie verdwijnt. Het debacle rond de veiligheid van de OV-chipcard is daar een schrijnend voorbeeld van. Een handvol Nederlandse universiteiten kraakten de code en nog wil(de) de fabrikant niet met ze rond de tafel. De prioriteiten van de vrije markt liggen immers niet bij veiligheid, maar bij, hoe banaal, winstmaximalisatie.
Eigenlijk had ik vorige week de tijd moeten nemen om Lessig over die ellendige jaren nul aan de tand te voelen. Ik stelde andere prioriteiten. Zonde. Zeker nu Facebook gisteren de aanval inzette op de Web 2.0 Suicide Machine, de ludieke sociale netwerk-killer van Moddr, het laboratorium van het Rotterdamse cultuurcentrum Worm. Dat ontwikkelde een applicatie waarmee digitaal zelfmoord gepleegd kan worden. Accounts bij Facebook, MySpace, Linkedin en Twitter worden door de Suicide Machine opgeheven. Weg virtuele vrienden, welkom terug échte vrijheid.
Natuurlijk, het initiatief van Worm is maatschappijkritiek in een ludiek en cynisch jasje. Wat al die gezichtsloze sociale netwerken kunnen, dát kunnen wij ook, wil de organisatie er mee zeggen. Met het volle verstand vult de digitale zelfmoordpleger immers de eigen gegevens in en heeft later, met grote waarschijnlijkheid, spijt. Zie daar, geen betere manier om de onontkoombaarheid van sociale netwerken in onze hedendaagse samenleving zichtbaar te maken en daarbij de manier waarop we een stuk van onze privé-domein opgegeven om zichtbaar te zijn. Dat is een keuze, wil Worm er mee zeggen, maar in feite is het dat niet meer. We moeten wel. Dé essentie van postpolitiek volgens de Sloveense denker Slavoj Žižek: we denken te beschikken over een eindeloze keuzevrijheid, maar in principe zijn er slechts twee tegengestelde alternatieven, waarvan er eentje zoveel negatieve en lastige consequenties heeft dat het afvalt als werkelijke keuze.
Zie daar de wereld waar Lessig zich in Speak druk over maakte. Internet is niet meer neutraal. Het is marktideologie geworden. De actie van Facebook is daarvan een lugubere illustratie. Zonder blikken of blozen stuurde het bedrijf Mike van Gaasbeek, de bedrijfsleider van Worm, een bevel om Facebook te schrappen uit de Suicide Machine-applicatie en elke referentie naar Facebook van de website www.suicidemachine.org te halen. Enfin, er wordt nog meer gesteld. Lees het bevel hier voor een genuanceerder beeld.
Triest, natuurlijk. Niet alleen is het de gebruiker zelf die gebruikersnaam en wachtwoord aan Suicide Machine verstrekt, Facebook sanctioneert met het bevel gewoonweg de eigen gebruikers. Die hebben volgens de principes van Facebook namelijk, en ik citeer letterlijk, ‘Freedom to Share and Connect’ en ‘Ownership and Control of Information’. Met dank aan Maarten van Wesel voor de oplettendheid. Kortom, wanneer ik mijn Facebookgegevens invoer in Suicide Machine, dan is dat mijn goed recht. Zou je althans denken. Waarschijnlijk zit er meer achter. Ik ben geen jurist. Net zoals de gewone gebruiker van Facebook dat ook niet is. Welke rechten Facebook precies heeft? Wat Facebook wel en niet mag doen met mijn gegevens? Ik zou het niet weten. Een gevaarlijk situatie. En toch heb ik zelf die keuze gemaakt.
Wellicht ongewild worden Suicide Machine, Moddr en Worm nu vechters voor netneutraliteit in plaats van de kunstenaars die ze zijn. Activisten tegen wil en dank. Wat dat betreft had Facebook geen betere actie kunnen ondernemen. Inmiddels heeft het Amerikaanse bedrijf de Suicide Machine geblokt. Niet voor lang, zo denken de makers. Want van stoppen of inbinden willen de Rotterdammers niets weten. Gelukkig maar. Lessig kijkt vast geamuseerd en trots toe. En ik? Tja, het verwijderen van mijn eigen Facebookaccount heb ik wel overwogen, maar niet ten uitvoer gebracht. Misschien voel ik me zonder Facebook, MySpace, Linkedin en Twitter té vrij.
Meer info
www
www.suicidemachine.org
www.facebook.com
www.wormweb.nl
www.bof.nl (Bits Of Freedom)