Het is het onvermijdelijke lot van de pionier dat hij of zij wordt ingehaald door de stoottroepen wanneer een verkend (slag)veld een aantrekkelijk bastion blijkt te zijn voor generaals en managers die uit zijn op successen. De strijd wordt uiteindelijk niet uitgevochten door de verkenners, maar door de infanterie het voetvolk en de bombardementen van de marketingafdelingen.
Leuke kleine alternatieve winkeltjes zetten geen biologische zoden aan de dijk, maar vierkante meters in Albert Heijn doen dat wel. Een mooi, klein en inhoudelijk festival is gezellig en betekenisvol, maar daar kunnen boekers en A&R-managers niet van leven. Het tragische bestaan van de vernieuwers is dat ze willen vernieuwen, maar dat de vernieuwing gepaard gaat met verzwolging van henzelf. Het kan niet anders; of de ingeslagen weg is doodlopend (dit is meestal het geval), of er is een vruchtbare ontdekking en dan is het wachten op versterking met alle nevenschade vandien. De revolutie eet nu eenmaal zijn jongen en is meedogenloos.
Dit proces speelt zich af in de mainstreams n krochten van de (moderne) samenleving. Of het nu gaat om cupcakes, burgerparticipatie, sociale innovatie, serious gaming, hergebruik, social design, apps, CO2-compensatie, creatieve industrie of co-creatie; in het begin van een beweging (de mutatie) zijn het vooral goedwillende amateurs en betrokken professionals die meestal ongemerkt pionieren, maar daarna gaan de snelle jongens en meisjes ermee aan het werk. En dat wil je als pionier feitelijk ook. Waarom was je er anders mee begonnen? Je wilde het toch anders? Alleen zul je moeten inzien dat alles waar jij voor stond of waarom je het deed, met voeten wordt getreden. Alle eerlijkheid gaat eraf en alle integriteit wordt door de kapers vooral als lastig ervaren. (ach er is niemand die het verschil merkt). Iedereen die dit proces niet accepteert gaat eraan kapot. Of wordt bitter.
Tot zover weinig nieuws onder de zon. Dit pad is al vaker in de geschiedenis betreden. Het enige verschil met vroeger is wellicht dat er nu onnoemelijk veel (werkloze en zzp-)generaals in het wild zijn losgelaten die hun troepen steeds sneller op de pas ontdekte velden afsturen, en dat er talloze manschappen doelloos rondhangen die op zoek zijn naar iets om te doen. Vooral bang dat een andere krijgsheer of eenheid er met de potentile buit vandoor zal gaan. Je ziet kakkineuze vastgoedmakelaars in vieze afbraakpanden rondstruinen en verstokte boardmembers prezis houden over hun nieuwe Chief Fun Officer. Modewoorden als social engineering worden met zoek & vervang in oude plannen vervlochten onder het mom van: Zoiets doen wij toch feitelijk ook? Slimme creatieven hangen worsten van verandering voor aan de panikerende raden van toezicht, die uiteindelijk toch instemmen met de voorgestelde salarisverhogingen omdat de juridische afdeling helaas geen andere mogelijkheid ziet vanwege concurrentiebedingingen uit het verleden. Bevreesd voor precedentwerking.
En hoe de originele bedenkers en pioniers van de kretologische noviteit zich ook in de rondte vechten om hun termonologie zuiver te houden, als het hek van de dam is, is er geen houden meer aan. Zeker als ook overheden eindelijk wakker schrikken en merken dat hun beleidsplannen aan de huidige tijd moeten worden aangepast. Er worden potjes geopend en afdelingen omgekat. De commercie wordt ingeseind onder het mom van transparantie en een stukje eerlijke marktverdeling. De pionier, de veranderaar is het momentum kwijt. Hij of zij kan verzuchten wat ie wil, maar meer dan een nare nasmaak of het doelloos claimen of coinen van een term of beweging zit er helaas niet in. Je wordt snel als zeurpiet bestempeld (via Twitter) en daar hebben we over het algemeen een hekel aan.
Het enige dat fundamentele vernieuwers rest is professioneel pionier te worden. Huurling van de vooruitgang en innovatie. Vernieuwing in de bananenlandbouw? Doe ik! Verandering in het protosociale domein? Ik ben je vrouw! Kanalisatie van het deltamanagement? Ik roei vast vooruit! En zo is ook de vernieuwing an sich ten prooi gevallen aan hetzelfde proced. Het is het nieuwe object of desire geworden van de snelle jongens en meisjes. Met de nieuwste iPhone 5 in de hand zitten ze naar change te turen in de opgekweekte bosjes en de loopgraven van de glamping. Met een glaasje bubbels en een bittergarnituurtje op een kaasplateau wordt een volledig verzorgd pionieren geconsumeerd. Lekker goedkoop en reuze spannend. Kerel, waarom zouden wij als zakenbank in een chic kantoorpand gaan zitten als er toch geen cash meer in de kluis zit? Het doet pijn, maar ze hebben gelijk. Vernieuwing als gedeponeerde trend is ingehaald door de stormtroepen. De frontsoldaten kunnen naar huis.
Tijd voor een achterhoedegevecht!
*) Glamping is d trend op kampeergebied! Ontspannen vakantie vieren in een compleet ingerichte luxe Lodgetent. Het comfort van een hotel gecombineerd met de natuurlijke omgeving en de vrijheid van een camping (bron: suncamp.nl)
Hajo Doorn
Chef de Mission van WORM, instituut voor avantgardistische recreatie te Rotterdam