Op 9 maart 2019 ging in de Stadsschouwburg in Groningen het derde stuk ‘Brave New World 2.0’ van Guy Weizman in première, een voorstelling over “wat het betekent om mens te zijn in een wereld die zo snel verandert dat we er de controle op lijken te verliezen”. Onze medewerker Bouke Mekel was erbij om mee te maken wat er dit keer uit deze diverse mix aan mensen is voortgekomen.

Fantasie is het antwoord! Laat het lekker multimediaal transmuraal knetteren in het NITE-collectief van het Noord Nederlands Toneel (NNT), Club Guy & Roni, Asko|Schönberg en Slagwerk Den Haag en ervaar wat er gebeurt. Het is inmiddels een beproefd concept met schurende maatschappelijk-bewuste voorstellingen ‘Carrousel’ en ‘Salam’ tot gevolg.

Dummy

Gezien de bovengenoemde omschrijving van de voorstelling begon ik van tevoren na te denken over hoe ik anno 2019 verslag zou kunnen gaan doen temidden van de theaterbezoekers in een donker theater: zou ik Alexa of Siri meevragen om me vocaal te assisteren? Net als eyeborg Rob Spence een camera met night vision in mijn oog installeren? Zal ik blauw uitgelicht achter mijn laptop karakters typen? Of toch maar voor mijn oude vertrouwde zwartgekafte dummy met ballpoint gaan? Ik besloot tot dat laatste. En had ook een rood fietslampje meegenomen, rood licht omdat je pupillen zich dan niet zo wijd openen, maar besloot om deze uiteindelijk maar niet te gebruiken. Het zou toch teveel opvallen en ik besloot mijn notities op de tast te gaan maken. Ik moest als mens op mijn geheugen en mijn traditionele technologie kunnen vertrouwen om te komen tot een getrouwe weergave van de voorstelling. En donkere dystopische verhalen daar word ik over het algemeen wel blij van.

Doemgedachten

O Brave New World, een zinsnede door Aldous Huxley ontleend aan Shakespeare’s ‘The Tempest’, verwijst naar hoe gelukkig de mensen zijn die leven in de door ons geschapen nieuwe perfecte wereld. The Future Now! Ze zijn ingelukkig! Zie ze schitteren en stralen! Hoe lovenswaardig ook, deze eutopische werelden met louter voorspoed bestaan niet. De dystopie, de duisterzwarte parodie op de eutopie, bestaat evenmin, maar is fijn om te schrijven. Huxley gebruikte de eutopieën van H. G. Wells als inspiratiebron. Je kan je bij een dystopie al schrijvend lekker afzetten tegen die zalvende prekers van gelukszaligheid en monsterlijke doemgedachten extrapoleren naar een punt in de toekomst waarin de mens zoals we die nu kennen verder vervreemd is geraakt, dan wel letterlijk en figuurlijk van de aardbodem is verdwenen.

Web 2.0

De titel van de voorstelling ‘Brave New World 2.0’ biedt een heldere conceptuele container waarin je de laatste technologische ontwikkelingen in kunt stoppen, met een focus op wat web 2.0 ons als sociale interactie heeft gebracht en zal brengen. Zo deed schrijver Dave Eggers dat in 2013 met het verfilmde boek ‘The Circle’ (2013) wat reageerde op de drie dystopische klassiekers: ‘Wij’ (1920) van Jevgeni Zamjatin, ‘Brave New World’ (1931) van Aldous Huxley en George Orwell’s ‘1984’ (1949). Het is duidelijk dat schrijver van de voorstelling, Rik van den Bos – die eerder met het NNT samenwerkte en een van de schrijvers van de sci-fi TV-serie ‘Missie Aarde’ (2015-2016) – daarnaast ook kennis heeft genomen van de hedendaagse populaire audiovisuele dystopieën zoals die zich ontvouwen in TV-series als ‘Black Mirror’ (2011-), ‘Westworld’ (2016-) en films als ‘Her’ (2013) en ‘Ex Machina’ (2014).
Regisseur Guy Weizman heeft deze tekstuele fictie-input, aangevuld met boekinjecties van denkers als Yuval Harari en Naomi Klein, vervolgens samen met choreograaf Roni Haver en de diverse muzikanten verwerkt tot een muzikale dansvoorstelling met verscheidene sociale interacties tussen mens en machine.

Levendig

Wanneer ik binnenkom zijn de acteurs/dansers zich al in hun rol aan het opwarmen. De wereld van ‘Brave New World 2.0’, zo wordt geleidelijk aan duidelijk, bestaat uit de zich kapot werkende bewoners van de White Zone, gescheiden door een op het toneel verrolbare muur van de Red Zone, het leefgebied voor de rood-uitgelichte nutteloos-verklaarden. Het ensemble draagt schermen op de borst mee die gesynchroniseerd zijn met zowel grotere achtergrondschermen als de technomuziek gelardeerd met volksdansmuziek en gospel. De synchronisatie tussen videoprojecties en geluid deed me denken aan de beangstigende zielloze “machinekamers” in de recente expositie van Ryoji Ikeda in Eye (Amsterdam), al is de synchronisatie niet geheel perfect en is er hier dankzij de volksmuziek meer verhaal en levendigheid. Er zijn ook af en toe ontregelende montages met opzwepende tussenscènes die het geheel een carnavalesk karakter meegeven. Ook wisselt de dans af tussen repetitieve beeldscherm-interacties of gamekarakter-animaties en meer organische als collectief met elkaar verbonden groepsdansen.

Troost-android

Het hoofdpersonage is Troy (Adam van der Heijden), de CEO van het “authentieke” androids-programmerende bedrijf Humanite, die een identiteitscrisis zit. Hij vraagt zich af in een soort therapiesessie met de android Adam (Joost Bolt) waarom hij aan de top staat en wat hij voor de mensheid betekent. Hij besluit naar de Red Zone te gaan. Het bedrijf blijkt daar de NGO ‘Power to the Poor’ te hebben opgericht om in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen wat terug te doen voor de gemeenschap, d.i. het gepeupel in de Red Zone afhankelijk te houden van hun tenten, voedsel, drugs en circus-acts. Het bezoek is ontnuchterend en hij wordt door de rebellenleider (Olaf Ait Tami) op zijn plek gewezen. De programmeur van Adam, Kris (Julia Akkermans), mijmert ondertussen jaloers te zijn op de creatie die ze mede heeft vormgegeven terwijl hij snel met de ogen knipperend een spraakupdate krijgt doorgevoerd. En de excellent bij Humanite functionerende Alex (Bien de Moor) wordt na een sierlijke spinachtige verleidingsdans van schuldsaneer-bot Evelyn (Angela Herenda) hevig verliefd, iets wat ze zelf niet voor mogelijk had gehouden. Een sleutelrol wordt uiteindelijk vervuld door Lucy (Harold Luya), de troost-android, wiens krachtige solodans terecht met applaus wordt ontvangen.

Maalstroom

Het feit dat het ensemble aan personages en het podium groot is, de verhaallijnen uiteenlopen en er geschakeld wordt tussen Nederlands en Engels wordt het lastig kiezen waar je op gaat letten en ontstaat er keuzestress. Er gebeurt en verandert zoveel op het toneel – en ook nu in de echte wereld – dat je overdonderd wordt en er weinig ruimte meer is voor het meeleven met gevoelens, voor echt menselijk contact. Dit gevoel van een Federico Fellini-achtige fragmentarische alles-verzwelgende technologische maalstroom wordt in deze voorstelling bij vlagen meesterlijk opgeroepen en zou naar mijn smaak zelfs nog verder in het extreme kunnen worden getrokken. Echter dan loop je weer de kans dat het gemiddelde publiek afhaakt. En die zou je juist bewust willen maken van het feit dat we ons al blindstarend op energieverslindende informatieschermen, in het hol van de leeuw begeven terwijl de bewoners van de Red Zone achter de muur zitten te creperen en niet echt blij worden van de door NGO’s gratis-aangeboden circusvoorstellingen.