Sinds januari van dit jaar kaapt Gonzo (circus) tweemaandelijks de Concertzender voor twee uur Kaap Gonzo. We debuteerden in een feestjaar, want de radiozender bestaat veertig jaar. We duiken de geschiedenis én de toekomst in met redacteur-producent Hessel Veldman.
De Concertzender werd al in 1982 opgericht door stichting Concertzender, maar pas twee jaar later was de eerste live-uitzending een feit. Lange tijd opereerde de zender onder de vleugels van de openbare omroep, onderbroken door een tijdelijk uitstapje naar een commerciële partner, al bleef de stichting al die tijd als directe bovenbouw bestaan. De stichting liet en laat zich niet conformeren, trouw als ze is aan haar intentieverklaring. De Concertzender wil de spreekbuis zijn en blijven van bijzondere, ongekende, kwetsbare, ontregelende en verrassende muziek. Deze missie wordt nauwgezet bewaakt en is een vast agendapunt op werkvergaderingen.
Zo gebeurde vijftien jaar geleden misschien wel het onvermijdelijke: sinds die tijd vaart de Concertzender een zuiver onafhankelijke koers. Ook al was die breuk met de openbare omroep niet noodzakelijk het initiatief van de zender zelf: het bezuinigingsbeleid van de politieke overheid speelde zeker ook een rol.
Financiering
Dit onafhankelijke statuut had dan ook gevolgen voor de financiering. Subsidies zijn niet meer mogelijk, dus wordt er gekeken naar sponsoring. De grote groep ‘Vrienden van de Concertzender’ zorgt voor zowat de helft van het budget, de andere helft wordt opgehaald via fondsen, variërend in grootte. Naast de werking worden daarmee vier tot vijf personeelsleden betaald. Tot slot wordt sporadisch en tijdelijk beroep gedaan op externe dienstverleners in het kader van specifieke projecten of evenementen. Ook bepalend is de samenwerking met de stad Utrecht, die voor een redelijke huurprijs de nodige ruimte ter beschikking stelt.
Concertopnames
In de jaren 1980 was de insteek helder: de Concertzender vulde de behoefte in aan een medium voor ‘ernstige muziek’. Componisten van hedendaags klassiek kregen zo een forum voor hun composities en uitvoeringen. Ook improvisatie had zijn plaats. Doorheen de jaren werd jazz belangrijker, en vervolgens ‘moderne muziek’. Veldman ziet wat dat betreft twee belangrijke tendenzen: muziek wordt alsmaar ‘elektrischer’, met een grotere rol voor elektronische muziek, en door cultureel-maatschappelijke evoluties ook alsmaar ‘globaler’. Met de verbreding van het aanbod nam ook het aantal kanalen toe: naast de moederzender zijn er nu meer dan twintig themakanalen.
Waarmee de Concertzender, trouw aan zijn naam en oorspronkelijke missie, misschien nog het meest het verschil maakt, is het rijke archief aan concertopnames. Tot op vandaag registreert de stichting club- en festivalconcerten, aan een ritme van een tweehonderdtal per jaar. De Concertzender bouwde zo de afgelopen veertig jaar een verzameling uit van om en bij de zesduizend opnames, waarvan er een tweeduizendtal online beschikbaar is.
Daarvoor wordt samengewerkt met concertzalen, maar ook met andere radiozenders. Dat zijn immers gretige afnemers, al dan niet op bestelling. De Concertzender blijft de rechten houden, en kan een vergoeding vragen in functie van het al dan niet commerciële gebruik door een partner.
Laagdrempelig
Wil je als radio relevant blijven, dan is het belangrijk regelmatig vers bloed aan te trekken. Daarom ligt de lat bij de start niet onbereikbaar hoog: kandidaat-radiomakers kunnen op een laagdrempelige manier instappen. Kandidaturen worden collegiaal beoordeeld door de redacteuren. Essentieel daarbij is expertise: de Concertzender wil brengen wat op andere zenders niet te horen is, en dus wordt van radiomakers een gedegen kennis in de diepte verwacht. Met deze bagage kunnen ze mixen aanleveren, of, mits aan kwaliteitscriteria wordt voldaan, een gesproken programma. Indien nodig staat een presentatieafdeling ter beschikking. Tot slot krijgen beginnende programmamakers begeleiding en feedback, onder meer van Veldman.
Toch kan het ook anders: geregeld melden zich ervaren programmamakers met een zekere status die hun strepen al verdiend hebben bij andere zenders. Ook zij worden met open armen ontvangen. Onder hen bijvoorbeeld Bob Rusche, die voor de Concertzender X-Rated maakt. Dat programma bestrijkt het brede spectrum van elektronica, industrial en ambient, met de klemtoon op experimentele en avantgardemuziek.
Redacteur
Veldman zelf begon zijn carrière bij de Concertzender op de typische laagdrempelige manier: twintig jaar geleden werd zijn programmavoorstel aanvaard op basis van een proefuitzending. In de woelige periode rond 2009, toen de zender een behoorlijk gedeelte van zijn financiering verloor en redacteuren de organisatie verlieten, diende zich een persoonlijke kans aan. Veldman werd redacteur (met name voor ‘eigentijdse muziek’), en is dat tot op vandaag.
Die nieuwe muziek kan ruwweg opgedeeld worden in ‘vlot beluisterbare’ en ‘ongemakkelijke’ muziek. Daarbij laat Veldman niet na op gezette tijden het belang te duiden van het hebben van een plaats voor ongemakkelijke herrie – een continue strijd die hij onverdroten voert. Het vernieuwende aspect is daarbij essentieel. Zo is de redacteur nieuwe muziek met name trots op Electronic Frequencies binnen het themakanaal Crosslinks, dat pioniers lanceert in elektronische muziek.
Op de Concertzender hoor je alle muziekgenres die de mens heeft ontwikkeld.
Duiding
Voor Veldman blijft het belang van radio in het huidige medialandschap belangrijker dan ooit. In de nooit aflatende stroom aan ongefilterde informatie wijst het aloude medium de weg. Anders dan streamingdiensten biedt radio een doordachte selectie in een uitgewerkt concept, voorzien van duiding. Die rol, ook deels ingevuld door podcasts, blijft onmisbaar. Dat de Concertzender binnen het radiolandschap ook nog eens een prominente rol opeist, mag blijken uit de erkenning die de zender vorige maand te beurt viel. Na een onverwachte nominatie won de Concertzender de Zilveren Reissmicrofoon, een Nederlandse radioprijs die traditioneel naar de grote, kapitaalkrachtige zenders gaat. Het juryrapport prees uitdrukkelijk het brede aanbod: ‘We horen op de Concertzender en de themakanalen zo ongeveer alle muziekgenres die de mens ooit heeft ontwikkeld, tot en met pop, techno, experimentele elektronische muziek, folk en trance.’ Ook de concertopnames kregen een speciale vermelding.
De Concertzender kan vier decennia eigenzinnige radio dus vieren met een trofee. Naast speciale uitzendingen volgt er in september nog een avond op locatie met een waaier aan muziekstijlen die het eclectische radioaanbod moeten weerspiegelen. Verwacht dus aan een bonte mix van improvisatie, klankkunst, en wereld- en ‘moderne’ muziek in al haar facetten.
De tweemaandelijkse radioshow, wanneer het tijdschrift op de deurmat is geploft.
Woensdag 10 juli – 20:00 tot 22:00 uur
Ook hier on demand te luisteren.
In de vierde editie van Kaap Gonzo hebben we onder meer aandacht voor meerdere artiesten met wie ook een interview in het tijdschrift te lezen valt (Adela Mede, Mike Watts Il Sogno Del Marinaio en Yann Gourdons La Nòvia) en tracks die ons in de recensierubriek nogal tot de verbeelding spraken.
Kaap Gonzo wordt samengesteld door Maarten Schermer, Justin Scholtze en Diederik Van Vaerenbergh (De Geluidsarchitect). Die laatste neemt ook de presentatie voor zijn rekening. Benieuwd naar de derde uitzending van Kaap Gonzo? Deze, en alle vorige en volgende edities, zijn terug te luisteren via concertzender.nl/kaap-gonzo.
De Concertzender is er al veertig jaar voor muziekliefhebbers die het avontuur niet schuwen. Onder de noemer Crosslinks presenteert de Concertzender programma’s over eigentijdse muziek.
