De vijftiende editie van Dag in de Branding, het festival dat muzikale grenzen verkent en verlegt, biedt een tjokvol programma in Korzo5HOOG, Paard van Troje, Theater de Regentes en Theater aan het Spui. Ditmaal met culturele omzwervingen en de verdere exploratie van de westerse muzikale basis als uitgangspunt. Een bombardement aan indrukken en door de diversiteit aan locaties en invalshoeken soms wat veel, vooral door het krap geplande tijdschema. Maar als je het hele programma volgt ben je wel weer helemaal op de hoogte van wat er op muzikaal gebied gebeurt en voorgoed genezen van een eenzijdig beeld van muzikale experimenten.
Anarchie
In Korzo5HOOG bijt Ensemble Modelo62 het spits af. De jonge muzikanten van Modelo62 zijn afkomstig uit alle hoeken van de wereld en vonden elkaar in conservatoriumstad Den Haag. Het programma Parabolic Perspectives bestaat uit werk van componisten die hier ook hun inspiratie vonden. Modelo62 roept een hoeveelheid aan sferen op. De muziek klinkt dan chaotisch, dan harmonisch (beide uitersten zijn verenigd in het werk van Clarence Barlow), machinaal of natuurlijk, dreigend of humoristisch, en vooral vaak spannend. Voor het laatste onderdeel, Critical Band van James Tenney (1988), wordt de zaal verduisterd. Tegen een continue ruisgeluid en feedback bereiken drie strijkers en drie blazers een centrale toonhoogte waarvan met minieme afstand naar beneden en boven wordt afgeweken. Zo wordt een ‘kritieke band’ bereikt: een punt waarop twee tegelijkertijd klinkende toonhoogten zo dichtbij elkaar liggen dat ze een interferentiepatroon in het oor veroorzaken. Voor de toehoorder betekent dat een uiterst intense en desoriënterende ervaring. Tegen het einde beginnen opvallend veel mensen in het publiek tegen hun stoel te tikken of met papiertjes te kraken; geen wonder, alleen zo kun je jezelf even terughalen naar een akoestische werkelijkheid.
Na een fietstochtje door de opgebroken binnenstad van Den Haag kom ik precies tegelijk met de pendelbus aan bij het Paard van Troje, waar free-noise band EKE in de kleine zaal zal spelen. De verwachtingen zijn groot vanwege de aanwezigheid van basgitarist Luc (The Ex), die als gast de gebruikelijke bezetting van Yedo Gibson, Oscar Jan Hoogland en Gerri Jaeger versterkt. EKE houdt het gedachtegoed van punk springlevend met improvisatie zonder regels, waarin elementen van noise , jazz, moderne klassieke muziek en punk samenkomen. Een gitaar wordt meedogenloos met bestek bewerkt, een sax met een schoen gedempt en er wordt over de vloer gekrast en geschraapt. De resulterende muziek kraakt en piept als een oud gebouw, waar de kraan lekt, het tocht en de radio slecht staat afgesteld… en een groep begaafde muzikanten in de huiskamer staat te spelen. Zeer welkom is de bijdrage van Luc, die zorgt voor een ijzersterke ritmesectie en die de anarchie op het podium luisterbaar houdt.
Woord
Een korte eetpauze later is het tijd voor het concert van de György Ligeti Academie in Theater De Regentes. Het is de eer aan de Academie om twee wereldpremières te presenteren: Ajeno van Lular Romero en Ripple van Angus Barnacle. Twee subtiele stukken, waarin verschillende klanken tegelijk om aandacht vragen. De Academie sluit af met Lunapark van Sander Germanus, een onrustig stuk met een complex ritme. De tekst in het programmaboekje leert dat Germanus in dit microtonale stuk zijn kwarttoontheorie samenbrengt met zijn andere muzikale vindingen op het gebied van tempo en ritmiek. Jammer genoeg blijven de implicaties van dit stuk voor een leek lastig te begrijpen.
Aantrekkelijker zijn de klankinstallaties van de componisten Rob van Rijswijk en Jeroen Strijbos in het Diepe en het Ketelhuis. In de donkere ruimte van het Diepe (de diepe kant van wat ooit een zwembad was) is Whispers te zien. Vijf keramieken hoorns van beeldend kunstenaar Pierluigi Pompei lichtten op in blacklight. Tekstfragmenten en spraakklanken trekken je naar de installatie toe, waardoor je je te pletter schrikt als met een knal de ruimte met wit licht gevuld wordt. Voor SoundSpots is het hele plafond van het Ketelhuis voorzien van een soort lampenkappen. Onder elke kap is een ander geluid te horen, wat een individuele luisterervaring mogelijk maakt. Zo is het een audiovisueel spannende ruimte om in rond te lopen, waarin je gewaarwording van de omgeving steeds verandert.
Nog één keer op de fiets dan maar, richting Theater aan het Spui. Het New European Ensemble sluit hier de dag af met het stuk Voices van Hans Werner Henze (1973). Een bijzondere gebeurtenis, want vanwege de grote verscheidenheid aan instrumenten (75) wordt dit klassieke stuk zelden uitgevoerd. Vocalisten en dirigent maken hun entree via de zijdeur en alt Carina Vinke opent met de eerste regel ‘Cuban poets do not sleep anymore (not even at night)’. De toon van het stuk is gezet: politiek geëngageerd, intelligent en indringend. De muzikanten zijn ondanks hun numerieke overmacht ondergeschikt aan de boodschappen over ongelijkheid, oorlog en onrecht van de 22 liederen van onder meer Bertolt Brecht en Ho Chi Minh. De indringende vocalen van Vinke en tenor Erik Slik zijn meertalig, en in Engelse vertaling te volgen op een scherm, vergezeld van spaarzaam maar effectief beeldmateriaal. Niet alleen reguliere instrumenten, een hoeveelheid aan klanken maakt de beeldvorming compleet. Terwijl Vinke schel zingt ‘Each night the iron eats the legs of people’ over gevangenschap hoor je het vallen van kettingen. De urgentie in Vinke’s stem doet denken aan Eve Libertine, die enkele jaren nadat dit stuk geschreven werd over onrecht gilde in punk band Crass. Radiovlagen versterken de associatie met anarcho-punk. Een fantastisch stuk, en precies de dosis engagement waar je na een dag instrumentalisme wel naar verlangt. Nu maar hopen dat een ander Ensemble nog eens de krachtige uitvoering van het New European Ensemble kan evenaren.