Al is het geen sinecure om enigszins beschaafd te blijven in een reactie op het gedweeë gedweep met Sunn 0))), de lievelings-drone-band van zowel de muzieksnobs als zij die geen enkele andere drone-band kennen. Hieronder toch een halfhartige poging tot bedachtzame reflectie.
Sommige lieden lijden voor de kunstkritiek. Deze parttime polemist, bijvoorbeeld, offerde zich eerder dit jaar op de debuutbundel van de Vlaamse dichter Xavier Roelens onder de loep te nemen. Een staaltje van onbaatzuchtige toewijding, met maar één drijfveer: het cultuurvolk te behoeden voor kitsch en quatsch. Maar zelfs de lankmoedigste idealist heeft een tolerantiegrens. Zo hoeft u alvast niet meer te rekenen op Jurgen Tas om bijdragen te leveren over Sunn 0))). Ammenooitniet meer!
Hot or not?
De muziek van het Amerikaanse drone-duo dient men volgens de deskundologen niet te ‘beluisteren’, maar te ‘ondergaan’ – zoals een marteling, veronderstel ik. En het liefst nog live, want Greg Anderson en Stephen O’Malley zouden in wezen performancekunstenaars zijn (gebakkenluchtalarm!): ze concerteren bij voorkeur in kerkgebouwen, hullen zich in monnikspijen en omineuze droogijsnevelen en trakteren de toeschouwers op een “fysieke ervaring”, door hen te onderwerpen aan een purgatief pandemonium van donderende drones. Hemeltje.
Associeert u de term ‘drone’ uitsluitend met chagrijnige robots uit de Star Wars-cyclus? Dan bent u waarschijnlijk een onwaarschijnlijke nerd, een die zelfs moeite heeft om een denkbeeldig vriendinnetje aan de haak te slaan. U bent in élk geval geen reguliere bezoeker van indie muziekwebzines en/of gespecialiseerde platenzaken. Anders had u wel geweten dat drone metal (of doom drone of kortweg drone, voor de ingewijde vrienden) een subgenre is van doom metal dat de laatste jaren witgloeiend hot is – merkwaardig genoeg vooral in kringen van artistiekerige alternatievelingen, toch een publiek dat voorheen zijn neus ophaalde voor alles wat nog maar rook naar heavy metal. Er zit een patchoeliluchtje aan die volte-face.
Meningen
Misschien kruipen de hippe vogels voor het recensentengild, dat Sunn 0))) aan zijn borst heeft gedrukt. (Ik herinner me opeens een boze natte droom, waarin ik een poseur was: ik gaf geen kik toen de genadeloze muziekpers mijn eigen mening knevelde en mijn kritische zin geselde, en ik toonde zelfs slaafse gehoorzaamheid toen ik werd gedwongen om de kont te likken van een strontvervelende schijtgroep. Maar goed, dat even geheel terzijde.) De gezaghebbende, Amerikaanse hypegenerator Pitchfork maakte de band vrijwel eigenmachtig salonfähig in de indie-scene, onder meer door anno 2005 het album Black one een Best new music-etiket op te plakken. De artistieke geloofwaardigheid van Anderson en O’Malley steeg zelfs tot high culture-hoogten toen The New York Times een uitgebreid artikel aan hen wijdde. Sindsdien is het fenomeen Sunn 0))) een gespreksonderwerp op vernissages, waar highbrow rolkragen met brillen redekavelen over de idiosyncratische effecten van experimentele drone (beeld ik me toch gniffelend in).
De hype bereikte eerder dit jaar zijn voorlopige hoogtepunt met de release van Monoliths & Dimensions, intussen toch al het zevende studioalbum van de band. Het rockjournaille reageerde wederom eensluidend orgiastisch: allmusic gewaagde (vrij vertaald) van “de toekomst van de extreme rock én de avant-gardemuziek”, Drowned In Sound dropte de A-bom (“art”) en in mijn Vlaand’renland pikte ook De Standaard vrolijk aan bij de conga van kirrende critici die achter Sunn 0))) aan host. “Is dit de nieuwe klassieke muziek?” vroeg de krant zich nogal pathetisch af, voor ze in haar poging om het karakteristieke drone-geluid te beschrijven de tektonische clichébeeldspraak van stal haalde (ik méén het: als ik de logge gitaarakkoordenprogressies van Sunn 0))) nog één keer vergeleken hoor of zie worden met botsende aardplaten, ga ik gillen als een mager speenvarken dat met zijn pezerik gekneld zit tussen twee botsende aardplaten.) Maar ja, geleende meningen drukt men nu eenmaal het makkelijkst uit in geleende formuleringen.
Pretentieus
Het koningskoppel van de drone – al bestempelen zijzelf hun muziek als power ambient – toont zich op Monoliths & dimensions in elk geval van zijn meest kunstzinnige kant, door op de cd-cover uit te pakken met een schilderij van de minimalistische beeldhouwer Richard Serra, en een eclectische keur van gastmusici te presenteren. Zijn onder anderen van de partij: de Australische avant-gardegitarist (en huisvriend) Oren Ambarchi, de Amerikaanse violist slash arrangeur Eyvind Kang, Earth-groepsleider annex drone-pionier Dylan Carlson, de jonge jazztrompettist Cuong Vu en de gerespecteerde jazztrombonisten Julian Priester en Stuart Dempster. Een potentieel vruchtbare symbiose van stijlen, die zelfs de nieuwsgierigheid prikkelde van uw dienaar. (En die was toch een notoire Sunn 0)))-scepticus, die hun vorige platen stuk voor stuk had afgekraakt als zijnde pretentieuze, monotone bagger. Toegegeven, dat klonk misschien een tikkeltje simplistisch.)
Na Monoliths & Dimensions een x-aantal keer te hebben ondergaan (dat betekent eigenlijk gewoon dat men probeert niet te hard op de muziek te letten), denk ik een billijk oordeel te kunnen vellen. Sunn 0)))’s vrijage met klassiek en jazz leidt niet tot de stilletjes verhoopte postmoderne S & M-orgie (waarmee ik Strings & Metal bedoel, maar stel u daar alstublieft niet de kwelling van een bombastische, overbodige Metallica-sof bij voor). Het resultaat klinkt daarentegen precies zoals Anderson en O’Malley het al tijdens de opnamen hadden aangekondigd: als een abstract onderzoek (gebakkenluchtalarm!) naar de mogelijkheden van de sonische wisselwerking tussen de verschillende instrumenten. Lees: als pretentieuze, monotone bagger.
Monotoon
De albumtitel dekt grotendeels de lading: Monoliths & dimensions herbergt vier eendimensionale drone-monolieten. Neem de openingstrack Aghartha, een epos van ruim zeventien minuten dat de luisteraar meeneemt op een emotionele roetsjbaan van achtereenvolgens onverschilligheid, verveling, teleurstelling en ergernis. Het is hemeltergend dat de band niet creatiever omspringt met zijn nochtans aanzienlijk uitgebreide klankenpalet. Al hebben de erg voorspelbare gitaar-drones van Sunn 0))) altijd al laten vermoeden dat de “performancekunstenaars” niet bovenmatig muzikaal zijn. De heren koketteren niettemin graag met hun musicologische boekenwijsheid. Zo blijkt uit interviews dat ze onder meer bekend zijn met de tintinnabuli-theorie van de Estse minimalistische componist Arvo Pärt. Loutere gewichtigdoenerij? Hun tintinnabuli-toepassingen zitten in elk geval goed verstopt, in kakkineuze kakofonieën als Big church (Megszentségteleníthetetlenségeskedéseitekért) en Alice. Beide tracks zijn wél de interessantste, want veruit muzikaalste Sunn 0)))-experimenten tot op heden. Om die uitspraak evenwel prompt tot zijn juiste proporties terug te brengen, hoeft u ze alle twee maar eens esthetisch af te wegen tegen Spiegel im Spiegel en Für Alina, tintinnabuli-schoolvoorbeelden van Pärt zelve. Een schimplach kunt u onderdrukken door in een onrijpe citroen te bijten.
Camp
Maar de aantrekkingskracht van Sunn 0))) lijkt vooral te schuilen in de unheimische sfeer die de band volgens aanhangers weet te scheppen. En afgaande op de bibberige commentaren van diezelfde verschrikte schijtebroeken, dragen de vocale gastoptredens van de black metal-veteraan Attila Csihar in niet geringe mate bij tot de “sinistere” sound van de platen. “Attila Csihar, zou hij daar el bandido kunnen zijn die Mayhems black metal-klassieker De mysteriis dom sathanas heeft ingebruld?” vraagt de stuitend erudiete Gonzo (circus)-lezer zich dan monkelend af. Correct! De Hongaarse vader-van-twee geniet door zijn staat van dienst in de black metal-schemerwereld een boosaardige reputatie – hij is “tr00” en “kvlt”, om het vakjargon te bezigen. Dat maakt van hem een graag geziene gast bij de drone-druïden Anderson en O’Malley, die grossieren in griezelclichés om een occult imago te bestendigen. Csihar liet voor het eerst van zich horen op het album White 2 uit 2004 en zorgt voor een haha-erlebnis op Monoliths & Dimensions. Zijn Hongaarse accent (denk aan Gary Oldmans vertolking van de Transsylvaanse bloedgraaf in Bram Stoker’s Dracula, met extra rrrrollende r’en) en moedeloze toon klinken namelijk nog steeds dermate camp, dat ik vooral bang ben voor incontinente ongelukjes ten gevolge van mijn onbedaarlijke lachbuien. Zijn gekunstelde poging tot akeligheid maakt integraal deel uit van het maniërisme dat het oeuvre van Sunn 0))) kenmerkt. Cynici zouden schamperen: “Kitsch.” Sarcasten zouden zelfs schimpen: “Quatsch!”
Dweperij
Afijn, de hele hype rond Sunn 0))) lijkt mij een geval van kouwe drukte, opgepord door de stokebranden van de muziekpers en de kunstwereld, die een coole noviteit zochten waaraan ze zich konden verwarmen in intieme, elitaire kring. Wie het “Trager, en veel luider!”-advies van zijn logopediste ook ter harte wil nemen bij zijn muziekkeuze, kan in het drone-genre veel boeiendere bands ontdekken: Earth, Nadja en Boris, om maar drie relatief bekende namen te noemen. De stelling dat Sunn 0))) ons kunst schenkt, is een gotspe. En je reinste dweperij. Ik spring nog liever brandend van een brug in een beek benzine dan dat ik ook de volgende Sunn 0)))-cd moet uitzitten en bespreken. En als die plaat buiten alle verwachting géén pretentieuze, monotone bagger zou blijken te zijn, trakteer ik met Vrouwendag een rabiate feministe op een feestelijk glaasje schoonmaakmiddel.
PS: Wil iemand me eens verklappen wat de geheimzinnige, ultra-agglutinerende, Hongaars ogende neventitel van de track Big church (Megszentségteleníthetetlenségeskedéseitekért) betekent? En zeg nu niet: “Grote kerk.”
Luister naar nieuw werk van Stephen O’Malley: www.ideologic.org/?news=2446