De New Yorkse componist, filmmaker en centrale figuur in de nieuwe muziek Phill Niblock (geboren 2 oktober 1933 in Anderson, Indiana) is 8 januari op negentigjarige leeftijd overleden.
Dronecomposities
Niblock was vooral bekend vanwege dronecomposities waarin hij een musicus opnam terwijl die langgerekte tonen speelde die op miniscule afstand van elkaar lagen. Die opnamen stapelde Niblock in steeds andere samenstellingen, aanvankelijk op band, later digitaal. In concerten speelde hij die op hoog volume af, terwijl een musicus er een extra laag aan toevoegde. Zo ontstonden heftig vibrerende en pulserende klankweefsels, die van kleur en intensiteit veranderden wanneer de speler door de ruimte liep, maar ook wanneer je als luisteraar van plaats veranderde. Hij vertelde graag dat hij op dat idee gekomen was toen hij op een motor achter een vrachtwagen reed. De motoren van beide voertuigen lagen qua toonhoogte zo dicht bij elkaar dat er zwevingen ontstonden, die een hypnotiserend effect teweeg brachten.
Pulserend
Met deze muziek heeft Niblock meer dan dertig cd’s uitgebracht. Live combineerde hij de muziek met de projectie van films die hij in de jaren 1970 en 1980 maakte van mensen die met de hand werk verrichten, werk dat doorgaans bestaat uit herhalende handelingen. Liefst projecteerde hij meerdere films tegelijk op verschillende schermen. De gloeiende kleuren, de zich herhalende bewegingen en de pulserende klankwolken resulteerden in een effect dat sterk moet hebben geleken op de ervaring van Niblock op zijn motor. Oorspronkelijk was hij fotograaf en filmer. Een van zijn eerste films was een eigenzinnige registratie van een optreden van de intergalactische jazzpionier Sun Ra.
Akoestisch
Niblock week voor het eerst af van zijn geijkte werkwijze in het stuk ‘Disseminate Ostrava’, dat tijdens het festival Ostrava Days van 2001 volledig akoestisch uitgevoerd werd vanaf een uitgeschreven partituur door een gelegenheidsensemble onder leiding van Petr Kotik. Het werd jaar later, samen met een versie door het Q-O2 ensemble uit Brussel met altvioliste Juila Eckhardt, uitgebracht door Mode Records.
Daarnaast was Niblock een actief promotor van nieuwe muziek. Onder de noemer Experimental Intermedia Foundation organiseerde hij vanaf 1973 met grote regelmaat concerten in zijn loft, vaak van musici en componisten die nog geen naam gemaakt hadden en bij hem een eerste gelegenheid kregen om hun muziek te laten horen. Eens per jaar hield hij er het zogeheten Annual Festival With No Fancy Name. In zijn loft in Manhattan presenteerde hij musici als Charlemagne Palestine en Rhys Chatham, maar ook Éliane Radigue en Pauline Oliveros. Ook klankdichter en performer Jaap Blonk heeft bij hem opgetreden. Vanuit die plek richtte hij het label XI Records op, dat nu al meer dan veertig cd’s heeft uitgebracht. Onder meer van Niblock zelf, van het Logos Duo Moniek Darge en Godfried-Willem Raes, van Tom Johnson, Paul Panhuysen en Mary Jane Leach.
Warme banden
Met Fletch Bizzel in Dortmund, het Gentse Logos, en Het Apollohuis in Eindhoven organiseerde hij het reizende F.L.E.A.-festival. Gent en Eindhoven bleven pleisterplekken. Ter ere van zijn zestigste verjaardag vond op initiatief van Het Apollohuis, waar Niblock vaak verbleef, in 1993 een concert plaats in de Eindhovense Catharinakerk. Gent werd zijn tweede woonplaats. Hij startte er ook een expositieruimte. Met zowel Logos als Het Apollohuis onderhield hij warme banden. Paul Panhuysen en Godfried-Willem Raes wisselden met hem namen uit van mensen die zij van belang vonden. Hem interviewen was niet eenvoudig. Het was lastig om Niblock te laten praten over zijn eigen muziek of over die van de mensen die hij presenteerde. Een van de weinige mensen die daar toch in geslaagd is, was Bob Gilmore. Zijn interview is gepubliceerd in ‘Working Title’, een boek met twee dvd’s, uitgegeven door les presses du réel.
Web aan contacten
Het was de kracht van Niblock: hij was een grote bron van contacten. Hij had altijd een boekje bij zich met namen en contactgegevens. Die deelde hij gemakkelijk en zonder enig voorbehoud. Regels rond privacy waren duidelijk minder belangrijk dan mensen aan elkaar verbinden. Zo fungeerde hij, onvermoeibaar en onzelfzuchtig, als een spin in een immens web dat steeds verder uitdijde. Hij reisde graag om zijn werk te presenteren, ook toen hij door een versleten heup slecht ter been werd. Enkele weken voor zijn overlijden was hij zelfs nog naar Berlijn gegaan. Zijn laatste dagen heeft hij doorgebracht in een verzorgingstehuis. Daar is hij gestorven.
Met hem is een groot inspirator en een bijzondere componist heengegaan, die door veel mensen uit de wereld van de nieuwe muziek gemist zal worden.
Het tweedaagse Echonance Festival in het Orgelpark opent op vrijdag 2 februari met de presentatie van ‘Looking for Daniel’, een cd met muziek van Phill Niblock op het Unsounds-label. De opnamen werden vorig jaar gemaakt tijdens een uitvoering door ensembles Modelo62 en Scordatura in de eerste editie van Echonance.
Links:
phillniblock.com
experimentalintermedia.org
xirecords.org
lespressesdureel.com
matiere-memoire.com
spotify.com
youtube.com: Phill Niblock: 6 Hours of Music and Film
youtube.com: Phill Niblock – Harm (2003)