Wie drie decennia onder een steen geleefd heeft en bij een concert van het Berlijnse Einstürzende Neubauten nog altijd aan een staalinferno denkt, zal vreemd opgekeken hebben bij het optreden van de groep maandagavond in de volle grote zaal van TivoliVredenburg.
Voor het nummer ‘Grazer Damm’ wordt een winkelwagentje uit de supermarkt het podium op gereden. Rudi Moser bespeelt de metalen spijltjes met stokjes, als een alternatieve harp of cimbaal. Een groot deel van het publiek begint te lachen bij de aanblik van het wonderlijke instrument, maar voor de fanatieke fans is het niet nieuw. De groep gebruikte het al eerder.
Staalinferno
Wie drie decennia onder een steen geleefd heeft en bij een concert van het Berlijnse Einstürzende Neubauten nog altijd aan een staalinferno denkt, zal vreemd opgekeken hebben bij het optreden van de groep maandagavond in de volle grote zaal van TivoliVredenburg. Maar er is weinig kans dat die mensen er in Utrecht bij waren. De fans van Neubauten zijn trouw en loyaal en de meesten van hen hebben de groep van album tot album gevolgd.
Zij zullen dus ook niet verbaasd geweest zijn dat alle songs van het actuele album ‘Alles in Allem’ gespeeld werden. Overigens géén lockdown-plaat, want opgenomen voordat de pandemie begon en verschenen in voorjaar 2020.
De bijbehorende tournee moest wel tweemaal uitgesteld worden en tenslotte op de dag van het Utrechtse concert afgelopen zomer nogmaals een half jaar omdat bassist Alexander Hacke covid bleek te hebben. Behalve het nieuwe album staan er songs van ‘Alles Wieder Offen’ en ‘Silence is Sexy’ op het programma – beide albums van na de eeuwwisseling.
Verandering
Neubauten is voortdurend in beweging en mijdt nostalgie. Dat houdt de groep urgent. Dat is ook wat ze gemeen hebben met generatiegenoten als The Ex en – voorheen – Sonic Youth, die ook altijd geweigerd hebben om hun gehoor te ‘pleasen’ met ‘gouwe ouwen’.
En net als deze twee bands begon ook Einstürzende Neubauten met het als het ware helemaal opnieuw uitvinden van de rockmuziek. Niet ‘naspelen’, maar zelf een eigen stijl ontwikkelen, die uiteindelijk – op ‘Alles in Allem’ – toch weer bij ‘liedjes’ uitkomt. Maar het zijn wel ‘Neubauten-liedjes’ en met niets anders te vergelijken.
Tekenend is dat toen het publiek ‘staalwerkexplosies’ begon te verwachten – zoals de groep die in de beginjaren speelde – het roer radicaal werd omgegooid. Dat was in de jaren negentig, met albums als ‘Tabula Rasa’ en ‘Ende Neu’. Wat bleef was de volstrekt eigen omlijsting van de liedjes. Ook op ‘Alles in Allem’, dat in eerste instantie een plaat over de stad Berlijn lijkt – nota bene vier van de tien songtitels verwijzen geografisch direct naar de Duitse hoofdstad. Het is zondermeer het meest ‘Berlijnse’ album van Neubauten, maar volgens zanger en bandleider Blixa Bargeld is het thema primair ‘verandering’. ‘Een stad in verandering’ zou je daar ook heel goed van kunnen maken.
Migratie
Het podium van de grote zaal van TivoliVredenburg is zoals gebruikelijk bij Einstürzende Neubauten volgebouwd. Karakteristiek zijn de door medeoprichter, beeldend kunstenaar en slagwerker NU Unruh zelfgebouwde percussie-instrumenten. Unruh is echter zelf niet meegekomen. Ziek, meldt Bargeld. Zijn vervanger is Thomas Richter die de Unruh-partije zo goed mogelijk op diens instrumentarium uitvoert, Zonder daar iets persoonlijks aan toe te voegen. Het zij hem vergeven.
De rest van de groep is goed. Erg goed. Bargeld theatraal, goed gemutst, met glitter make-up rond de ogen en het haar langer dan ooit. De onbetwiste spil van het gezelschap.
Ook al worden de liedjes van Neubauten qua structuur traditioneler, voor de arrangementen geldt dat allerminst. Gitarist Jochen Arbeit is veelvuldig met de e-bow in de weer, waarmee hij de klank van een op hol geslagen strijkorkest oproept. Slagwerker Rudi Moser houdt staafjes metaal bij grote, traag ronddraaiende raderen en bewerkt staalplaat met een authentieke Black & Decker.
Kenmerkend voor het huidige Einstürzende Neubauten is het lied ‘Taschen’, waarin Arbeit en Thomas Richter synchroon een monotoon ritme slaan op van die enorme, in dit geval met vodden gevulde, geblokte plastic tassen. ‘Turkentassen’ werden die destijds in Nederland wel genoemd. En in Berlijn ‘Polentassen’. Tassen waarin je als je snel ergens vandaan moet vertrekken je halve hebben-en-houwen stopt. Het kan geen toeval zijn dat de tekst die Bargeld erbij zingt over migratie gaat. En over dromen najagen. ‘Da wo wir landen, wenn wir landen, Land gewinnen’.
Het staccato ‘Die Befindlichkeit Des Landes’, de melodieuze titelsong van het recente album ‘Alles im Allem’, het ingetogen ‘How Did I Die’ van het album ‘Lament’ waarmee in 2014 de Eerste Wereldoorlog werd herdacht. Neubauten maakt muziek die alleen Neubauten maakt. Geen andere pop- of rockgroep komt zelfs maar in de buurt. En dat maakt ieder concert weer adembenemend.
Gezien: Einstürzende Neubauten – TivoliVredenburg, Utrecht – 28 november 2022