Tijdens de laatste twee edities van Dutch Design Week leek de kloof tussen kritisch en commercieel design groter te worden. Die lijkt op de onlangs gehouden negentiende editie weer kleiner te worden. Met dank aan kritische jonge makers.
Stel je voor: de lucht om ons heen is inmiddels zo vervuild dat zuurstof een schaars goed geworden is. De overheid heeft samen met wetenschappers een korset ontwikkeld dat ervoor zorgt dat mensen minder ademhalen en daardoor minder zuurstof gebruiken. Voordat de technologie verplicht wordt gesteld voor iedereen, organiseren wetenschappers een burger-bijeenkomst om goedkeuring te krijgen van de bevolking. Dit speculatieve scenario – iBreath genaamd – is bedacht door studenten van de internationale opleiding iArts, onderdeel van Kunstacademie Maastricht, en bevraagt de manier waarop wetenschappers communiceren. Het scenario is onderdeel van het IANUS-project van de Radboud Universiteit in Nijmegen dat zich richt op het versterken van vertrouwen in de wetenschap.
Tijdens een interactieve sessie mét wetenschappers is er al snel consensus: kunst en design kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het versterken dit vertrouwen.
Sociale verandering
Op deze negentiende editie van Dutch Design Week (DDW) zijn het met name studenten die andere perspectieven laten zien op onze bestaande structuren en routines. Dat is niet zo gek. De school-omgeving is relatief veilig. Studenten zijn er in staat kritisch te zijn over regulier design en worden opgeleid met het idee dat zij als ontwerpers de mogelijkheden hebben om sociale verandering teweeg te brengen. De design-praktijk na de academie is echter complexer. Daar is ontwerpen gewoon werk met alle beperkingen van dien. Designer Afonso Pereira de Matos, die in 2022 afstudeerde aan de Design Academy Eindhoven, bracht dat eerder al tijdens een vorige editie van DDW onder de aandacht. Eind vorig jaar verscheen het boek ‘What Design Can’t Do’ van Silvio Lorusso dat een soortgelijke boodschap verkondigt.
Onmogelijkheden
De Matos en Lorusso leggen de vinger op de zere plek: er gaapt een kloof tussen opleiding en praktijk. DDW toont dat ook dit jaar duidelijk. Met meer dan 2600 ontwerpers die hun werk en ideeën tonen op zo’n 110 locaties in Eindhoven, is DDW een goede staalkaart van de meer vernieuwende tendensen in de internationale design-wereld. Met ‘Real Unreal’ als thema, is er dit jaar extra aandacht voor de complexiteit van de uitdagingen waarvoor designers staan én het vermogen om onmogelijke oplossingen toch mogelijk te maken. In en rond het Klokgebouw, gelegen op STRP-S en het kloppende hart van DDW, tonen bedrijven en ontwerpstudios hun oplossingen voor een meer ecologisch-duurzame wereld. Die zijn beduidend minder commercieel dan de afgelopen twee edities. Dat is goed te zien bij Class of 2024 dat werk toont van studenten die dit jaar afstudeerden aan kunst- en designacademies. Dat lijkt wat concepteler en uitdagender dan de afgelopen jaren. FAR FROM IT van de Griekse Athina Botonaki is daar een goed voorbeeld van. Haar installatie confronteert het publiek met de rol die nostalgie speelt in ons onvermogen om echte veranderingen door te voeren in ons dagelijkse leven.
Jonge makers
Iets verderop, in het Veem-gebouw op STRP-S, vindt traditiegetrouw Manifestations plaats – een tentoonstelling van jonge makers die er hun kritische ontwerpen tonen. Uitschieters zijn het werk van Dorothy Hendriks (denkbeeldige kerk voor buitenaardse wezens als verwijzing naar transseksualiteit), Alexander Blu (de manier waarop de samenleving omgaat met geweld), Nonna Hoogland (keramische sculpturen geïnspireerd door Wunderkammers) en Kantamanto Social Club (een kritiek op fast fashion vanuit het globale zuiden). Zij verbeelden artistieke oplossingen die aanzetten tot denken.
Drie projecten van afstudeerders aan de Design Academy Eindhoven gaan nog een stapje verder: hun ontwerpen nodigen uit om er direct mee aan de slag te gaan. Bogbodies Press creëren een zowel digitaal als fysiek publicatieplatform dat onafhankelijk van de gesloten uitgeefwereld functioneert en gaven reeds zes edities uit van hun Mnemotope-tijdschrift uit. Atlas of Tarot van Solveig Antonia Weimar en Antonia Vincenza Schreiber is een interactieve installatie waarin tarot op een speelse manier wordt gekoppeld aan onze relatie met niet-menselijke natuur.
Onderwijs
Net als het speculatieve iBreath-project laten deze twee projecten zien dat we studenten nodig hebben om te laten zien dat onmogelijke oplossingen wel degelijk mogelijk zijn. Wanneer we maar écht willen. De kritiek op kunst- en designacademies zoals De Matos en Lorusso die hebben geformuleerd is terecht, maar de onmogelijke oplossing ligt niet in het veranderen van het onderwijs maar in het transformeren van de design-praktijk. Daarin kunnen en moeten academies een belangrijke rol spelen. Deze meest recente editie van DDW stemt op dat gebied in ieder geval positief. Volgend jaar viert DDW in de huidige vorm haar twintigste verjaardag. Hopelijk is de kloof tussen kritisch en commercieel design verder verkleind.
Dutch Design Week 2024 vond plaats van 19 tot en met 27 oktober. Meer info.