In hetzelfde weekeinde twee festivals met grotendeels dezelfde musici in Amsterdam. Beide boeiend, maar verder vooral verschillend. Vrijdagavond stond de Tolhuistuin/Paradiso Noord in het teken van het platenlabel International Anthem uit Chicago. Zaterdag kwamen dezelfde muzikanten, naar de Dokzaal, eveneens in de hoofdstad, om aangevuld met wat Amsterdammers en een enkele Berlijner in kleine groepen te improviseren. Dat laatste onder het motto C.A.L.L., wat staat voor Chicago, Amsterdam, Londen en Los Angeles, verwijzend naar de herkomst van de meeste muzikanten.
Ik heb het eigenlijk nooit zo op culinaire metaforen als het om muziek gaat, maar vooruit: Vrijdagavond was het publiek te gast in het restaurant, terwijl zaterdag een kijkje in de keuken kon worden genomen – zo verhielden de twee dagen zich ongeveer tot elkaar. Tegelijk snijdt de vergelijking ook in letterlijke zin wel weer hout, omdat Tim Sprangers, de man achter de organiserende concertorganisatie ‘Space Is The Place’, ook met betrekking tot de voedselvoorziening tijdens het negen uur durende C.A.L.L. festival een uitstekende chef bleek.
Gastvrouw en -heer tijdens beide avonden zijn Ibelisse Guardia Ferragutti en Frank Rosaly, die deze vrijdag hun bij International Anthem verschenen album ‘Mestizx’ presenteren – waarover al uitgebreid geschreven werd in Gonzo (circus) #181 – en daarbij op de vrijdag twee Londense musici aan het publiek voorstellen van wie recent werk bij hetzelfde label verschenen is.
Wat het tien jaar geleden als jazzlabel begonnen International Anthem bijzonder maakt, is dat het steeds meer muziek uitbrengt die niet onder één genre te vangen is. Waar de ‘muziekindustrie’ doorgaans bouwt op het meeliften op bewezen succes en artiesten contracteren van wie het werk herinnert aan albums die de kassa’s hebben doen rinkelen, doet het label uit Chicago eigenlijk precies het tegenovergestelde: platen uitbrengen die niet meer als ‘jazz’, ‘pop’ of ‘klassiek’ te classificeren is – of van alles een beetje – en dus buiten alle denkbare marketing-formats valt. Misschien dat daar de naam ook wel naar verwijst. Muziek voor vrijdenkende luisteraars. Volksliederen voor een nieuwe wereld.
De Londense percussioniste Bex Burch is zo’n vrije geest. Zij bracht vorig jaar bij International Anthem haar debuutalbum ‘There Is Only Love And Fear’ uit, waarop ze wordt bijgestaan door een handvol musici van naam. In de Tolhuistuin speelt – en zingt – ze vrijwel alles zelf, spaarzaam geassisteerd door violiste en zangeres Laurel Pardue en de Amerikaanse cornettist Ben LaMar Gay. Dat is hard werken voor de Engelse. Samples van vogels en kabbelend water leggen een delicate basis. Haar zang is wat onzeker. Maar het is muziek die op niets lijkt wat ik ooit eerder hoorde. En haar met slechts xylofoonbegeleiding en een mespuntje viool gebrachte cover van Laurie Andersons ‘O Superman’ verrast.
De eveneens uit Londen afkomstige bassiste Ruth Goller – onlangs nog op Rewire te zien bij Alabaster DePlume – bracht eerder dit jaar haar tweede soloplaat ‘Skyllumina’ uit waarop ze zich door een handvol verschillende slagwerkers laat begeleiden, waaronder Frank Rosaly. Zelf speelt ze de elektrische bas en zingt. In Amsterdam is Rosaly ook van de partij, evenals twee overduidelijk geschoolde zangeressen. Gollers bas stuurt in feite alles aan, de twee zangeressen brengen – van partituur – de composities van de bassiste en doen dat schitterend loepzuiver. Op het album zingt Goller vrijwel alles zelf, maar dat is live niet te realiseren. En al helemaal niet meerstemmig. Rosaly heeft een vrije, invullende rol. De zangmelodieën zijn prachtig, doen bijna middeleeuws aan, in de klassieke oude muziek traditie en zang, bas en drums lijken ieder volstrekt onafhankelijk hun eigen gang te gaan, hoewel dat natuurlijk schijn is. Muziek die op een festival voor hedendaags gecomponeerd evenzeer op z’n plaats is als in vrijzinnige jazzkringen of bij popliefhebbers op zoek naar een ‘nieuw’ geluid.
De presentatie van ‘Mestizx’ door Ibelisse Guardia Ferragutti en Frank Rosaly plus drie Amerikanen en de Amsterdamse klavierspeelster Marta Warelis groeit uit tot de apotheose van de vrijdagavond. Waar het album een mix van diep in de volksmuziek gewortelde bijna rituele traditie en avontuurlijke jazz is, komt de muziek op het podium nog veel meer tot leven. Ibelisse Guardia Ferragutti zingt en doet dat goed. Bassist Matt Lux en de beide klavierspelers Marta Warelis en Ben Boyle zorgen voor de groove en Frank Rosaly en cornettist Ben LaMar Gay hebben vrij spel. Het levert een klein uur lang bijna ongrijpbaar muzikaal avontuur op, nauwelijks te herleiden tot gangbare genres en vindt een climax met het lange, trance-achtige ‘Writing with Knots’ dat zich laat beluisteren als en litanie van de menselijke existentie: ‘To break, To allow, To feel electrified, To breathe, To not know, To future, To root, To change, To enter subterranean places that feel like home.’
Ovatie!
Het festival C.A.L.L. op zaterdag in de Dokzaal is anders. Heel anders. Andere sfeer. Andere groepen – ondanks grotendeels dezelfde muzikanten – en vooral andere muziek. Geen zorgvuldig ingestudeerd repertoire meer, maar pure improvisatie. En ook nog eens in samenstellingen van muzikanten die nooit eerder samenspeelden. ‘First dates’ noemt Ibelisse Guardia Ferragutti het in haar aankondiging.
In totaal zeven improconcerten van ieder veertig minuten, uitgevoerd door groepen van twee tot vier muzikanten waarbij telkens minstens één uit de ‘International Anthem-stal’ en één van daarbuiten. Veertig minuten improviseren geeft tijd om en mooie spanningsboog op te bouwen, maar kan pijnlijk lang zijn voor musici die het niet werkelijk in de vingers hebben.
Het programma gaat ’s middags om vier uur al meteen overtuigend van start met een alternatief strijkkwartet, waarbij violiste Laurel Pardue – uit de groep van Bex Burch – samenspeelt met ICP-altvioliste Mary Oliver en de cellistes Lucija Gregov en Elisabeth Coudoux. Eerst het onderling onderzoeken en aftasten, door heel zacht op het instrument te tikken en ritmisch te krassen, Vervolgens elkaar ook harmonisch vinden. En daarna begint het muzikale uitdagen. Speels gekibbel op de snaren. Terug naar de harmonie. Oliver loopt spelend door de zaal, de hele ruimte gebruikend. Er gebeurt heel veel in pakweg een half uur, waarna het optreden eindigt in een pizzicatofinale.
Heel anders is vervolgens de improvisatie van bassiste Ruth Goller met de Amsterdamse slagwerker Jacob Maskell-Key en klavierspeler annex duvelstoejager Oscar Jan Hoogland. De Londense neemt het initiatief, bast een melodie en zingt het hoge stem – zoals je je voorstelt dat ze ook ooit aan het repertoire voor haar album ‘Skyllumina’ begonnen is. Toen zal er echter geen Hoogland in de buurt geweest zijn die opeens en sirene laat loeien en een gettoblaster aanzet, zoals nu het geval is.
Slagwerker Marskell-Key volgt de ‘groove’ van Goller. Ondertussen is Hoogland met allerhande draaiend Black & Decker-spul in de weer – behoorlijk dominant. Dan vinden de bassiste en drummer elkaar in een vreemde, maar overtuigende ‘dub’ met Hoogland als speelse ontregelaar. De volgende stap is een heftige ‘noise-jam’. Fantastische live-muziek, die zich echter nooit op een plaat laat vangen. De finale is mooi. Intetogen. Oscar Jan Hoogland neemt de zang van Ruth Goller over, waarna de impro eindigt in een kwetsbare a capella.
Zeven impro-concerten achter elkaar is veel. Het zou zelfs ‘te veel’ zijn geweest, als er niet een driegangen-diner stapsgewijs na het tweede, derde en vierde optreden was ingebouwd. Tijd voor een beetje reflectie. Daarbij levert één impro-optreden niet zelden een meervoud aan concerten op; soms zelfs zoveel als er deelnemende musici zijn. Binnen een improgroep is het niet ongebruikelijk dat muzikanten consequent hun eigen weg kiezen, los van de anderen. In dat geval laat iedere partij zich ook los van de andere beluisteren.
Interessant tijdens dit C.A.L.L.-festival is de improvisatie van de Senegalees Mola Sylla, de Engelse percussioniste Bex Burch en de Amsterdamse baritonsaxofonist Giuseppe Doronzo. Burch neemt het initiatief, Doronzo valt bij, maar zodra Mola Sylla begint te zingen domineert hij en worden Burch en Doronzo bijna genadeloos in een begeleidende rol gedwongen. Pas als hij even pas op de plaats maakt is er weer ruimte voor de andere twee.
Het onbetwiste hoogtepunt van C.A.L.L. is het trio van Frank Rosaly met Marta Warelis en Ben LaMar Gay. Drie musici die volledig aan elkaar gewaagd zijn. Alle drie gaan volledig hun eigen weg, niet gestuurd door elkaar, maar door de muziek zelf. Rosaly en Warelis zijn volkomen één met hun instrument, wat betekent dat ze feitelijk zichzelf spelen. Daarbij is Ben LaMar Gay een hyper-creatief entertainer die het publiek inpakt zonder goedkoop effectbejag. Dit is impro op z’n allerbest. De voedingsbodem voor iets nieuws. Iets waar International Anthem z’n bestaansrecht aan ontleent. Het volkslied van de vrije geest.
Gezien op vrijdag 31 mei 2024 International Anthem Showcase @ Tolhuistuin/Paradiso Noord, Amsterdam, en op zaterdag 1 juni 2024 C.A.L.L festival @ Dokzaal, Amsterdam