O. is een hoofdrolspeler in de Nederlandse underground blackmetalscene, onder andere met het Haeresis Noviomagi-collectief. Dit voorjaar toonde hij op Roadburn met de collectieve Maalstroom-performance dat hoewel black metal in Nederland een nieuwe golf kent, de vraag is of we die, terugblikkend op de voorbije jaren, wel vernieuwend mogen noemen.
Aan een gracht in Utrecht haalt O. zijn schouders op. ‘Ik denk echt dat ‘The New Wave of Dutch Black Metal’ een term van bepaalde muziekjournalisten is. Op het moment dat je zulke labels gebruikt, werken ze als een zelfbevestigende voorspelling. Is Laster black metal? Ik weet het niet. Er zijn parallellen met mijn werk of andere blackmetalbands, maar het is ook heel eigen.’
Hij gelooft dan ook niet in een ‘New Wave of Dutch Black Metal’ van vernieuwende bands. ‘Wat we in onze scene doen zie ik niet als vernieuwend of vooruitstrevend. Bands gaan eigenzinnig te werk en kiezen een eigen wijze om zich te uiten. Al die boeiende releases hebben een gemene deler: ze zijn gebaseerd op extreme ideeën. Zonder die visie zou er geen black metal zijn.’
Myrkur
Wat dan precies black metal maakt tot wat het is, vindt O. lastig te definiëren. Toch is het overduidelijk wanneer een band of artiest het niet is: ‘Een Deafheaven of een Myrkur bevatten misschien elementen van black metal. Dat mag iedereen vernieuwend noemen, maar voor mij is het geen black metal.’
Toch spelen dit soort ‘vernieuwers’ een rol. Elke actie roept namelijk een reactie op, en, zo meent O., bij black metal vormen deze reacties een herbevestiging van zichzelf. ‘Neem bijvoorbeeld undergroundbands als Moenen of Xezbeth: ze werken met gelimiteerde releases en brengen een destillaat van de eerste black-metalgolf. Of Master’s Hammer, Tormentor en Hellhammer: zij voegen er zo’n brakke jaren 1980-synth aan toe. Dat wordt supergoed ontvangen. De intentie van deze bands is gewoon juist.’
Alles draait voor O. om de intentie. Zowel in zijn eigen projecten, zoals het collectief Haeresis Noviomagi waarin hij actief is, als bij de artiesten die hij bewondert. Het mogen geen hobbyprojecten zijn: elke uiting verdient volle overgave. ‘Ik zoek naar een esthetisch geheel in wat ik doe. Luisteraars moeten het gevoel hebben dat erover nagedacht is. De songs, tekst, verpakking, alles moet kloppen.’
Bathory
Naast de intentie maken bepaalde stijlelementen black metal tot black metal. Daar hoort ook de opnametechniek bij. ‘Veel albums worden doodgemixt door teveel compressie. Voor een kickdrum die klinkt als een typemachine, platgedrukt tot een serie klikjes, bedank ik. Het organische is helemaal weg. Oude jazzplaten of psych en folk uit de jaren 1960 klinken ontzettend clean, maar zijn vaak in één take opgenomen en voelen veel natuurlijker.‘
In het werk van O. is het authentieke geluid van de eerste generatie black metal terug te horen. ‘Bands als Enslaved, Hades Almighty, de eerste ep van Aeternus, Nocturnity en het Griekse Macabre Omen inspireren me. En natuurlijk Bathory. Het gevoel dat deze bands willen overdragen, vind je in geen enkele andere muziekstijl terug. Het is rauw, natuurlijk en direct.’
Op de hoogte blijven van metal in de Lage Landen? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!
O. geeft toe dat de historicus in hem zijn artistieke visie beïnvloed: ‘Ik zoek wel naar een mysterie, naar het geluid van vervlogen tijden. Ik houd ervan als bands een retrosound helemaal goed neerzetten. Dat een artiest zo sterk de essentie van een periode vat, dat de originele muziek uit die tijd niet eens te vinden is in zo‘n pure vorm. Ik gebruik dat ook als vertrekpunt voor mijn muziek. Daarom geloof ik niet dat black metal écht vernieuwend kan zijn, maar wel dat elke artiest of elk tijdperk, zoals ‘The New Wave Of Dutch Black Metal’, een eigen gezicht heeft.’
Maalstroom
Als er iets is wat de bands binnen de zogenaamde ‘New Wave of Dutch Black Metal‘ volgens O. verbindt, dan is het wel het respect voor de essentie en het wars zijn van trends, conventies én grenzen. Dat brengt ons bij de vraag wat het doet met black metal als die grenzen steeds vaker worden opgezocht en overschreden.
‘Die rek op het genre bestaat vanaf dag één. Burzum, Ulver en Enslaved, die bands lieten Satan al vroeg achter zich. Er zijn zoveel eigenzinnige scenes, van Litouwen tot Griekenland. Maar op lange termijn verandert black metal niet veel. Bands keren immers steeds terug naar de essentie van het genre, die bestaat uit bepaalde intenties, stijlelementen en thematiek. Zonder is het simpelweg iets anders.’
Misschien is de Maalstroom-performance op de afgelopen editie van Roadburn wel het meest typerend. Dit groots opgezette spektakel in vijf bewegingen kwam in de afgelopen jaren tot stand met bijdragen van leden van onder andere Laster, Verwoed, Witte Wieven, Turia, Fluisteraars, Grey Aura, Terzij de Horde, Folteraar en Project Nefast. Het doel van Maalstroom was om nieuwe ideeën over black metal te verkennen. ‘Er is een extreem uitgewerkt thema rond natuur en stad en er zijn uitstapjes naar elektronica en harsh noise, maar wel met een traditionele bandset-up en alle eerdergenoemde elementen die black metal definiëren.’
Infrastructuur
Opvallend blijft toch dat alle bands die tot die nieuwe golf worden gerekend uit de regio’s Utrecht, Arnhem en Nijmegen komen. ‘Het is een klein wereldje waarin artiesten elkaar snel vinden. Als blackmetalband ben je beperkt in je mogelijkheden om te repeteren, op te nemen of releases uit te brengen. Het internet maakt dat makkelijker, maar je hebt altijd met een netwerk te maken én met een specifieke infrastructuur.’
O. is van mening dat de wat eenzijdige media-aandacht voor de blackmetalscene rondom Utrecht het genre in Nederland tekort doet: ‘Zelf vind ik het opmerkelijk dat bands als Grafjammer en Wrang uit Utrecht niet worden gerekend tot die nieuwe golf, terwijl beide bands ontzettend belangrijk zijn voor de Utrechtse blackmetalscene. Sterker nog, de muzikant achter Wrang maakte ook deel uit van Maalstroom. Er gebeurt ook veel in het noorden en het zuiden van het land. Als historicus zoek ik dan verbanden, maar ik vind ze niet. Black metal is door het internet natuurlijk ook erg toegankelijk en wijdverspreid geworden. Urfaust uit Noord-Brabant is bijvoorbeeld hét grootste en meest innovatieve Nederlandse blackmetalexportproduct, maar er is geen connectie met de as Utrecht-Arnhem-Nijmegen.’
Lees meer over metal in Nederland in onze reeks Pauze-artikelen over metal.
Roadburn
Een centrale rol voor het samenbrengen van artiesten is in elk geval weggelegd voor de concertreeks ‘Footprints in the Void’. Deze werd opgezet door de ruimdenkende leden van Terzij de Horde. In hun aanpak kan O. zich wel vinden. ‘Ze boeken lokale blackmetalbands maar ook noise, industrial en andere extreme muziek.’
Daarnaast is er onmiskenbaar de rol van Roadburn en zijn geestelijk vader Walter Hoeijmakers. ‘Roadburn is door zijn impact uniek in de infrastructuur van de Nederlandse black metal. Walter voelt dat er ergens iets opborrelt dat dicht bij de genregrenzen aanschurkt en zet dit neer op een festival met internationaal aanzien.’ O. gist: ‘Misschien zijn we net instapklaar genoeg voor niet-diehard blackmetalfans, passen we in het concept van Roadburn en staan we geprogrammeerd aan de randen van dit festival.’
Het collectief: Haeresis Noviomagi
O. begon gitaar te spelen toen hij dertien was en speelde in wat hij nu ‘schoolbandjes’ noemt. Zijn hart lag bij de extreme metal, zoals Burzum en Darkthrone, maar ook Neurosis, Swans en Godflesh.
Dat hoor je ook terug in de meer rauwe industrial, extreme black metal en doom van Haeresis Noviomagi. Dit artistieke collectief en label ontstond deels uit zijn andere project, het klassieke blackmetalproject Lubbert Das. Het omvat nu ook Turia en de ambientprojecten De Ontkoppeling en Paean. O. benadrukt dat hij spreekt namens het collectief: ‘We stemmen alles samen af, waarborgen consistentie en eenheid. Dat is het voordeel van een eigen label: volledige controle. Galg – mijn andere band – paste daar niet binnen, dat is meer rauwe industrial, extreme black metal en doom.’
Wat wel paste binnen Haeresis Noviomagi is zijn project Iskandr. Behalve de mastering door Peter Nijland (Hadewych, Distel), nam O. de eerste plaat van dit project helemaal zelf voor zijn rekening. Met vaste samenwerkingspartner M. van Fluisteraars zette hij vervolgens Solar Temple op: ‘Het is een exploratie van wat psychedelische invloeden kunnen doen met black metal. De demo viel ontzettend goed in de scene. Ik heb eigenlijk geen idee waarom.’
Haeresis Noviomagi heeft sinds 2018 internationaal aanzien verworven en de albums van Lubbert Das, Turia, Solar Temple en Iskandr werden stuk voor stuk warm ontvangen. Recent bundelden M. en O. nogmaals hun krachten voor Nusquama, een project met N. en S. van Laster en T. van Turia.Maar het hoogtepunt vormde de aanwezigheid van diverse projecten op Roadburn, en met name Maalstroom.