Dekmantel Festival 2019 opent verpulverend prachtig

Het is inmiddels alweer ruim een week geleden dat Dekmantel aftrapte voor de zevende editie van hun gelijknamige festival.

Met twee openingsavonden op de woensdag en donderdag in onder meer het Muziekgebouw aan ’t IJ en de Tolhuistuin zette het direct de toon voor vijf eclectische avonden muziek met een programmering waarbij de vingers verschillende malen afgelikt konden worden. Om weer even dat vingerlikkende gevoel terug te halen brengen we een verslag in twee delen door twee van uw Gonzo (circus) reporters die vanuit hun eigen smaak en identiteit verschillende keuzes maakten tussen al dat werd aangeboden.

Evenwicht

We kunnen het eigenlijk al geen verrassing meer noemen, de gevarieerde en gedurfde keuzes van Dekmantel bij het programmeren van hun jaarlijkse zomerfestival. Van oudgediende legendes als Pharoah Sanders tot aan meer recent opgekomen talenten als Caterina Barbieri en Nadia Struiwigh – het komt allemaal voorbij op de gigantische line-up. En dat is dan alleen nog maar op de twee openingsavonden in de binnenstad van Amsterdam, als Dekmantel wederom neerstrijkt in het Muziekgebouw (inclusief Het Bimhuis), EYE, de Tolhuistuin en Shelter.

Hoewel, eigenlijk kunnen we het geen openingsavonden meer noemen. Veel meer zijn het volwaardige dagen van het festival met een wat andere oriëntatie. Dat is ook mooi af te zien aan de toeschouwers die op de woensdag en donderdag aanwezig zijn. We zien clubgangers die nog niet helemaal doorhebben hoe het nu precies zit met het programma en af en toe licht vertwijfeld bij een optreden staan waar hun oppeppende middelen niet geheel van toegevoegde waarde zijn, maar ook de wat oudere concertgangers (leeftijd laten we hierbij vanzelfsprekend in het midden) en mensen met t-shirts van metalbands.

Gecentreerd rondom het Centraal Station van Amsterdam bieden deze avonden zowel inhoudelijk (met naast live concerten tevens bijzondere filmvertoningen en paneldiscussies) als qua locatie een mooie en evenwichtige tegenhanger voor de drie dagen festival in het Amsterdamse Bos die nog volgen op de vrijdag, zaterdag en zondag.

Legende 1

Het is en blijft een spektakel om een legende in levende lijve te zien spelen; ongeacht de muziek is het simpele feit aanwezig te zijn al indrukwekkend. Zo ook met Pharoah Sanders, die ondertussen de tachtig nadert en nog altijd tourt. Het laat zich veronderstellen dat hij bij het Dekmantel-publiek vooral bekend staat als de man van spirituele en andere ‘out there’ jazz, maar in de grote zaal van het Muziekgebouw voert hij met zijn kwartet een vijf- of zestal bijzonder langdradige stukken op.

Pas na een flink uur lijkt het kwartet los te breken en de zaal langzaamaan mee te krijgen en Sanders, ontspannen op een kruk gezeten, zet ‘The Creator Has A Masterplan’ in. Zelfs in de beste momenten vraag je je echter af of het bijwonen van dit concert niet slechts een formaliteit is. Het eindelijk echt zien van een van de belangrijkste namen uit de jazz, waarbij de performance secundair wordt. Want voor de muziek had het — heel eerlijk — eigenlijk niet gehoeven.

Legende 2

We spraken onlangs al met Juan Atkins over zijn oude project Cybotron en daarin gaf hij aan dat de muziek die hij toentertijd (1980) maakte zijn tijd ver vooruit was. Zover dat pas nu, in 2019, Cybotron voor het eerst live zijn opwachting maakt. Samen met twee collega-muzikanten staat hij deze avond in de grote zaal van het Muziekgebouw in een soort Kraftwerk-opstelling op het podium.

De aanwezige toeschouwers zijn enigszins verbaasd dat er stoelen in de zaal staan, maar dit is vanavond inderdaad een optreden om zittend te ervaren. De muziek van Cybotron toen en nu (er komen een aantal nieuwe nummers voorbij) houdt het midden tussen elektro en oude school Detroit Techno. Het geluid is erg goed en de stoelen trillen mee met de grondlagen van de bas, maar het meest indrukwekkend is toch wel de speciaal voor deze voorstelling gemaakte lichtshow. Met lasers die reageren op de losse onderdelen van het geluid en een groot scherm met visuals achter de artiesten kijkt het publiek de ogen uit.

Atkins en consorten staan in zwarte outfits en bedekte ogen (Atkins met een space-zonnebril en zijn kompanen met een soort lasmaskers) gedrieën naast elkaar als een soort astronauten uit de toekomst. Kleine foutjes hier en daar geven het geheel een ervaring van authenticiteit. Een intrigerend schouwspel waarbij we bij vlagen het gevoel hebben in een soort 3D-film te zitten.

Panelgesprekken

Op de donderdag vindt er in het EYE Filmmuseum een tweetal panels plaats onder leiding van Resident Advisor. Deze draaien vooral om het ‘hoe’ achter de muziek. In de eerste plaats, in het gesprek tussen Suzanne Ciani, Bufiman, Carista en Aaron Coyes (van Peaking Lights), gaat het om de praktische kant van het leven in de muziek.

Hoe ontwikkel je je techniek? Hoe omarm je de overvloed aan manieren om muziek te maken? Het is een ontnuchterende ervaring met de wetenschap dat de volgende dag een onbezonnen weekend losbreekt en voegt daarmee de broodnodige reflectie toe aan een industrie die allicht op hedonisme lijkt te drijven. De dagelijkse werkelijkheid ligt elders.

Zo besluiten ook Deena Abdelwahed, Nosedrip en Wally Badarou. Wanneer je muziek uitbrengt die van het ene werelddeel of decennium in het andere springt is er sprake van een serie van complexe afwegingen die je maakt. Hoe voorkom je een exotische gimmick en navigeer je de balans tussen artistieke authenticiteit en de marktwerking in de muziekwereld? Zoals gewoonlijk besteden de gasten de meeste tijd aan het zoeken naar antwoorden en voordat deze zijn gevonden dient het podium helaas alweer te worden ontruimd.

Beeld en geluid

De middag aan serieuze gesprekken beweegt zich op natuurlijke wijze voort; het audiovisuele project RE:VIVE van Greg Markus kiest vergeten korte films uit het Instituut voor Beeld en Geluid en koppelt deze aan een nieuwe generatie muzikanten. Huisnamen uit zowel het nachtleven als de elektronische muziek voorzien de korte films — dan weer absurd en aandoenlijk, dan weer ingrijpend en zwaarmoedig — van een nieuwe soundtrack. In alle eerlijkheid is het weerzien met zulk verloren en eigenzinnig filmmateriaal op zichzelf al meer dan voldoende en blijft het geluid vaak een achtergrondzaak.

Totdat de Italiaanse Laura Agnusdei van het Haagse Institute for Sonology, bijvoorbeeld, feilloos en minimaal het stuk Fugo van Hans Nassenstein nog verder onthaast. Wanneer muzikaal de plank mis wordt geslagen (zoals bij Identified Patient’s stuk voor Comeback van Otto Laan) voelt de soundtrack bijna als een gewelddaad tegen het kunstwerk. Netto, echter, blijf je als kijker met een almaar groeiende nieuwsgierigheid achter: wat voor goud ligt er nog meer in het archief?

Rappende Prince

Later op de avond volgen meer reguliere concerten, maar ook hier kiezen zowel Dekmantel als de artiesten zelf voor verrassingen. Zoals bij het optreden van kameleon Yves Tumor (de Amerikaan Sean Bowie), die vorig jaar ook op het festival stond in de kelder van Shelter en daar een ongelooflijke bak extreme noise liet horen, maar ditmaal als een soort rappende Prince zwierig over de planken in het Muziekgebouw danst.

Zing-rappend over een soort industriële discobeats tovert hij een decor van glam en camp tevoorschijn, waarbij de aanwezigen uit zijn hand eten. De stoelen zijn inmiddels verdwenen uit de zaal, waardoor er voldoende ruimte is voor een ieder om zich te wagen aan niet eerder geziene danspasjes. Als Bowie dan op het einde van het optreden iedereen het podium op dirigeert ontaardt zijn show al redelijk vroeg op de avond in een feestje eerste klas.

Tram 26

Op de bovenste verdieping van het Muziekgebouw, met een waarlijk prachtig uitzicht over het IJ, vinden we Sjoerd Oberman aan het werk, oprichter van het Rotterdamse label Nous’klaer. Met een rustig opbouwend ambient geluid, waarbij langzamerhand beats en vocalen aan worden toegevoegd, brengt hij een zeer passende muzikale omlijsting voor het genoemde uitzicht. De minimale visuele ondersteuning achter de dj-booth is daarbij tevens van toegevoegde waarde. We zijn benieuwd naar het verdere verloop van zijn mix, maar de angst om andere artiesten te missen wint het van de neiging om dit uit te zitten.

In het Bimhuis staat namelijk de Italiaanse Caterina Barbieri. In een werkelijk ramvolle zaal staat de artieste bijkans als een stil orakel achter haar tafel met analoge apparatuur. Er zweeft een lading rook over de vloer, waardoor de intrigerende jaren 1980 synthesizerklanken die Barbieri tevoorschijn tovert ons allengs meenemen richting een wereld vol Blade Runner nostalgie. Achter haar zien we door een enorme glazen wand het stadsleven verder gaan alsof hier niets gebeurt, alsof er geen zaal vol aandachtig zwijgende mensen alvast getuige zijn van een van de eerste hoogtepunten van dit festival. Als de voorbijgaande tram 26 stopt bij een halte beseffen we dat we hier naar real life visuals kijken. Soms komen zaken in het leven op precies de goede momenten samen.

Life Metal

Waarschijnlijk de meest vreemde eend in de bijt dit jaar op Dekmantel Festival is toch wel de Amerikaanse drone-act Sunn O))). De band van vaste leden Stephen O’Malley en Greg Anderson maakt de meest lage, zware, harde, ondoorzichtige en ontoegankelijke muziek van het hele festival en waarschijnlijk zijn er zelfs wereldwijd niet veel artiesten die in de buurt komen van de soort hoogmis die de heren leveren.

Ondersteund door trouwe metgezel Attila Csihar op ‘zang’ en een tweetal blazers brengen ze deze avond voornamelijk muziek van hun meest recente plaat ‘Life Metal’, alweer het 8e album in het twintigjarige bestaan van de groep. Het podium vol versterkers (een stuk of 16 konden we er tellen), de zaal vol rook (en dan bedoelen we ook echt vol rook) en een publiek dat voornamelijk lijkt te bestaan uit mensen die niet zo goed weten wat ze aanmoeten met deze logge luisterervaring.

Keelzang

Ondanks de waarschuwing voor het harde geluid en het gratis uitdelen van oordoppen, lopen er de eerste 20 minuten veel mensen weg met de vingers in de oren. Anderen kiezen ervoor om na enige vertwijfeling gewoon op de grond te gaan liggen met de ogen dicht en alles te ondergaan. Dat is ook eigenlijk de beste manier, want een optreden van Sunn O))) is als een katharsis. Een sterven en opnieuw geboren worden. Als tegen het einde van de show nog maar een select gezelschap is overgebleven zijn zij getuige van een waar stemhoogstandje van Csihar, die met zijn keelzangtechniek de tijd overbrugt tussen het einde van de set en de toegift.

Nog een laatste keer komen de tergend langzame gitaar- en baslijnen vanaf het podium. Nog een laatste keer schudt het Muziekgebouw op haar grondvesten. Zeker geen optreden voor iedereen, maar wij vonden het verpulverend prachtig.

Tekst: Allart van der Woude en Niels Tubbing