Dit weekend wordt in De Singel in Antwerpen de tachtigste verjaardag gevierd van Fred Van Hove, pianist, organist, accordeonist, improvisator, componist en strijder voor de leefbaarheid van het beroep van improviserende muzikant. Het is nogal een takenpakket bij elkaar, maar het belang van Van Hove valt dan ook nauwelijks te overschatten.

Nochtans is de man ondanks zijn grote staat van dienst géén naam die met hoge frequentie over fiere Vlaamse tongen rolt. Weliswaar werd hij al gevierd op Jazz Middelheim en kreeg hij van de Vlaamse overheid in 1996 zowaar de titel van Cultureel Ambassadeur, en terwijl we aan deze aankondiging bezig zijn, rolt zowaar het nieuws binnen dat Van Hove de carrièreprijs 2016 van klassieke muziekzender Klara gekregen heeft. Lof voor Klara, want naar we horen was het bijzonder moeilijk om een beetje enthousiasme te creëren bij Belgische instellingen voor de tachtigste verjaardag van deze Belgische pionier. Naast De Singel en Oorstof, zouden ook KC Nona (Mechelen) en Bozar (Brussel) iets gaan doen. Een beetje meer chauvinisme ware op zijn plaats geweest. Ter vergelijking: in Nederland zijn Han Bennink en Misha Mengelberg halve volkshelden, om maar twee van Van Hoves tijdsgenoten en geestesverwanten te noemen.

Brötzmann-Bennink-Van Hove

Eind jaren 1960. Coltrane is net wijlen en de Amerikaanse jazz bereikt een voorlopig culminatiepunt in de wilde improvisaties van Albert Ayler, Archie Shepp, Ornette Coleman, etc. In die periode is Fred Van Hove erbij wanneer in Europa het octet van Peter Brötzmann met ‘Machinegun’ het begrip ‘jazz’ vakkundig de nek omwringt en er in één beweging nieuw leven inblaast. Vergeet echter het cliché dat Brötzmann en co het louter van pure power moesten hebben, en “alles aan flarden” tot de nieuwe norm maakten. De in bijgaande mixtape opgenomen track ‘Filet Américain’ (uit ‘1971’) is  een mooi stukje bewijs dat ook in de vroege jaren 1970 het trio Brötzmann-Van Hove-Bennink al in staat was tot grootse improvisaties met een diepe gelaagdheid en uitgebreid palet. Van Hove maakte van 1968 tot halfweg jaren 1970 deel uit van het trio met Brötzmann en Han Bennink.

Net als Brötzmann (‘Fuck de Boere’) en geheel naar de tijdsgeest ging Van Hove wel eens het politieke pad op in zijn titelkeuze (‘Requiem for Che Guevara’, ‘Discussie Tussen Links en Rechts Waarbij Natuurlijk Klappen Vallen’), maar nog veel vaker trok hij in de titels van zijn vroege opnamen de licht-subversief-volkse kaart. Zo was er een single met Cel Overberghe, waarop de volksliedjes ‘Kreem Gelas’ en ‘Bas La Police (lope lope de gardevil)’ geïnterpreteerd werden, en waar het speelplezier vanaf spat. Nog met Overberghe maakte Van Hove ‘Een Tweede Vogel’, waarop alle titels leentjebuur speelden bij volksliedjes. Maar bij een track die heel idyllisch ‘Ons Lijsternestje’ heette, kreeg je dan wél een intro met met veldopnames van verkeersgeluiden en een drilboor in je maag gesplitst – lang voordat Einstürzende Neubauten de pampers ontgroeid waren.

In het verloop van zijn carrière zou Van Hove nog talloze samenwerkingen aangaan, onder andere met Tony Oxley, Phil Minton, Paul Lytton, Steve Lacy… Meer recent was Els Vandeweyer één van zijn vaste compagnons. De improvisatie (en meer en meer ook compositie) ging stilaan een meer introspectieve richting uit, maar toen we hem vorig jaar op het Brand! festival in Mechelen samen met André Goudbeek aan de slag zagen viel op dat de tred naar de piano weliswaar wat trager is geworden, maar dat de orkaan nog steeds stevig raast.

De barricaden op

Behalve een man van de muzikale voorhoede, was Van Hove ook een beklimmer van de politiek-culturele barricaden: met André Goudbeek, Leo Coomans en Overberghe richtte hij de Werkgroep Improviserende Muzikanten (WIM) op, die ijverde voor speelplek en fatsoenlijke staatsondersteuning voor avontuurlijke muziek, niet zelden in de vorm van performances met een komisch randje aan. Des te ironischer dus dat het vieren van Van Hoves tachtigste nu moet georganiseerd worden door Oorstof, een DIY-organisatie die het zonder structurele subsidie moet stellen en dus – zoals WIM indertijd – op wilskracht en goesting draait.

WIM organiseerde ook het langlopende Free Music Festival (°1972), dat begon in undergroundlocaties als café De Muze en Kingkong, later passeerde in de Singel en zijn voorlopig laatste editie kende (ondertussen onder de naam ‘Follow The Sound’) in 2013 in Het Zuiderpershuis, met onder meer een duoset van Mats Gustafsson en Thurston Moore.

Fred Van Hove heeft dus zowel muzikaal als in het uitbouwen van het circuit een immense rol gespeeld. Het mag dan ook niet verwonderen dat de lineup van artiesten die Van Hove komen vieren, leest als een who’s who van de huidige internationale improvisatiescene (met bovendien een mooi evenwicht tussen mannen en vrouwen die hun strepen al ruimschoots verdiend hebben, en het kruim van de aanstormende jonge garde). Het is eigen aan Fred Van Hove dat hij in de meerderheid van de aantredende ensembles – of het nu jonge honden, dan wel reeds gecanoniseerde grootheden betreft, vaker wél dan niet op het podium te vinden zal zijn. Of Van Hove zelf in het op zaterdag afsluitende WIM ensemble (met Luc Mishalle, Paul Vlaeminck, Peter Jacquemyn, Mike Goyvaerts en Ivo Vander Borght) zal aantreden is nog niet geweten, maar terwijl we dit stuk afronden raakt bekend dat Evan Parker, Hamid Drake, Steve Beresford, Paul Lovens, Mark Sanders, Sarah Gail Brand, Seppe Gebruers, Lisa Ullén, Elsa Bergman, Isak Hedtjärn, Erik Carlsson, Gino Coomans, Els Vandeweyer, Martin Blume en Niels Van Heertum al hebben toegezegd.

Een beetje liefhebber van muzikaal avontuur zorgt dat hij / zij erbij is.

Meer info

Line-up

Vrijdag 3 februari
18:00    Feestelijke opening
20:00    Quat > Van Hove – Lovens – Vandeweyer – Blume
21:00    Gebruers – Coomans – Van Heertum
22:00    Hus – Leroy – Van Hove > Salute to Eddy Loozen

Zaterdag 4 februari
16:00    Wilbert de Joode – Peter Jacquemyn
17:00    Sarah Gail Brand – Mark Sanders – Steve Beresford – Fred Van Hove
20:00    Niels Van Heertum – Ernst Reijseger – Fred Van Hove
21:00    Festen Quartet: Lisa Ullén – Elsa Bergman – Isak Hedtjärn – Erik Carlsson
22:00    Evan Parker – Hamid Drake – Fred Van Hove
23:00    WIM Ensemble: Luc Mishalle – Paul Vlaeminck – Peter Jacquemyn – Mike Goyvaerts – Ivo Vander Borght & Special Guests

Tickets via www.soundinmotion.be