De zaterdag van TodaysArt 2016 liet zich kenmerken door interdisciplinaire experimenten, een overweldigende clubnacht vol zweterige dansers en bovenal veel (on)bedoelde diepe gesprekken. Een reportage van Hugo Emmerzael.
Public under Construction
Weg van het speculatieve koos Gonzo (circus)-medewerker Ruth Timmermans in haar keynote voor een feitelijke benadering om naderhand een inhoudelijke discussie te voeren. Volgens sommige van de aanwezigen die ik sprak was die discussie alsnog lastig, want met een eerste vraag (van een man) in de richting van “hoe garandeer je nog kwaliteit als er meer vrouwen op festivals moeten spelen?” kom je niet ver. Desalniettemin veel stof voor verdere gesprekken.
Plek voor discussie was er genoeg op TodaysArt. Doordat er veel open plekken zaten in het muziekprogramma van de middag en avond stonden festivalbezoekers vaak in de buurt van het Spuiplein om het gesprek op te zoeken. De festivallocatie was zo compact – theater aan het Spui, Filmhuis Den Haag en het Spuiplein zitten naast elkaar – dat je niet anders kon dan mensen ontmoeten om mee te praten. Veel van die ontmoetingen waren bedoeld, bijvoorbeeld rondom het op het Spuiplein opgezette Agora waar overdag monologen werden gehouden over de relatie tussen de mens, openbare ruimte en technologie. Opvallend: terwijl in het Agora een lezing was over de manifestatie van mensen in de openbare ruimte stond op hetzelfde Spuiplein een groep Koerden te protesteren tegen de verdwijningen van hun mensen in Turkije. Het gaf alleen maar meer kracht aan de titel van TodaysArt’s zaterdagprogramma van lezingen: ‘Public under Construction’
Maar andere ontmoetingen waren onbedoeld: zo werd er tussen het programma meer gesproken over gender en muziek of over technologie en de staat. Tegen het einde van de avond sprak ik zittend in het agora een uur met drie nieuwsgierige Ethiopisch-Nederlandse jongens – geen festivalbezoekers – die vertelden over hoe het is om als emigrant in Den Haag op te groeien. Dat die ruimte er was voor zulke gesprekken maakte TodaysArt in 2016 alleen al onvergetelijk.
Entropy
Ik kwam natuurlijk niet alleen voor goede gesprekken. Ik kwam ook voor muzikale belevenissen, audiovisuele ontdekkingen en interdisciplinaire vondsten. Zo streek ik aan het begin van het avondprogramma neer in zaal 2 van Theater aan het Spui en werd ik overweldigd door de cryptische, maar volledig meeslepende ambient van de Noorse Lars Holdhus als TCF. Zijn muziek, vol gehis, gekraak en gedreun, lijkt te communiceren in een buitenaarde taal. Tegelijkertijd deconstrueert Holdhus onze menselijke spraak met snippers van gebroken vocalen. TCF was zitten met de ogen dicht en meegenomen worden, ver buiten de logica van ons universum.
Zo onverwachts kosmisch als TCF was, zo gestructureerd was de wereldpremière van Entropy, een interdisciplinaire lezing waarin de meest recente (en plausibele) wetenschappelijke theorieën over de geschiedenis van het universum werden verteld onder begeleiding van synthesizermuziek van Dopplereffekt. De term entropy heeft meerdere betekenissen, maar in de context van deze performance werd het gebruikt als de maateenheid van disorder of chaos in een gesloten systeem. Vreemd genoeg bevatte Entropy daar zelf geen greintje van. Het was een rechtlijnige TED-achtige lezing met voorspelbare, gedateerde muziek en tamelijk ongeïnspireerde beelden van het sterrenstelsel. Met het nog te verschijnen Voyage of Time van Terrence Malick en Dark Matter van Wu-Tang Clan rapper GZA is de geschiedenis van de ruimte een hot topic in de populaire cultuur aan het worden. Entropy biedt voor geïnteresseerden veel informatie, maar is emotioneel te vlak om iets bij die informatie te kunnen voelen. Ik ben nu extra benieuwd hoe Malick en GZA het oneindig grote onderwerp zullen benaderen.
SØS Gunver Ryberg
Dat ik zo schrijf over Entropy komt deels door hoge – niet ingeloste –verwachtingen. Dopplereffekt is een fantastische muzikale formatie, bestaande uit de enigmatische Gerald Donald van Drexciya en To Nhan Le Thi. Dat de door wetenschap en filosofie geobsedeerde muzikanten werken aan een project als deze is begrijpelijk, maar dat zij dan zo weinig ruimte krijgen (of nemen?) om ermee op muzikale ontdekking te gaan snap ik niet. Als je muziek schrijft geïnspireerd door het ontstaat van alles mag je best wat verder gaan dan arpeggios en pads uit de jaren 1980.
Hoge verwachtingen had ik ook voor artiesten als SØS Gunver Ryberg, DJ Earl en Paula Temple die het clubdeel van TodaysArt op zaterdag voor hun rekening namen. Geloof me, zij losten die verwachtingen stuk voor stuk in en overtroffen die zelfs waar ze konden. De Deense SØS Gunver Ryberg had een wilde set van techno waarin muren van geluid in golven over je heen spoelden. Ze eindige briljant: een barrage van geluid bouwde zich op tot een onvermijdelijk kookpunt. En dan, niets. Al het geluid viel met een handbeweging weg. “That’s it” zei ze terwijl een verdwaasd publiek nog stond na te schokken. Ik moest denken aan de man die eerder op de dag de discussie na de keynote ‘ontregelde’. Zou hij hier ook overweldigd in het publiek staan?
DJ Earl
Ergens had ik niet verwacht dat de footwork van DJ Earl zou passen op een kunstfestival. Tot nu toe zag ik footwork altijd op strikte basfeesten waar dubsteppers, junglisten en hip hoppers de dienst uitmaken. Maar verwachtingen werden overtroffen toen Earl twee uur lang het beste uit Chicago liet horen. Eerst leek Den Haag niet te begrijpen wat er gebeurde, maar dat veranderde snel toen footwork dansers Sirr TMO en Dre een cirkel in het publiek maakten om de dansvloer te claimen. Zij gaven een wilde demonstratie van hun dansstijl, terwijl Earl – typisch in Chicago footwork – zonder koptelefoon non-stop plaatjes erin scratchte. Er was zelfs ruimte voor Nederlandse breakdancers en balletdansers om hun eigen kunsten te vertonen op honderdzestig beats per minuut.
Tegen een uur of vier was de kleine zaal van Theater aan de Spui dus een plakkerige, zweterige hotbox waar vier uur lang non stop werd gedanst. Mede door de intense passen van TMO en Dre natuurlijk, maar ook door de geniale afsluitende set van Paula Temple. In de afgelopen Gonzo (circus) sprak zij zich uit over de manier waarop men tegenwoordig over techno schrijft. Journalisten benadrukken volgens haar te snel het brute en het duistere, terwijl techno ook het positieve en warme kan uitstralen. Ik moet bekennen: na de funky footwork van Earl moest ik weer even wennen aan de heftige sound van Temple, maar al snel zag ik in dat ze gelijk heeft. Ik zag het publiek van TodaysArt stralen. Zij hebben een dag gekeken, geluisterd, gedacht en gesproken. Nu was het tijd voor loslaten. Paula Temple was dus geen straf. Ze was welverdiende catharsis op een van Nederlands meest unieke festivals.
Tekst & beeld: Hugo Emmerzael