NOOT VOORAF: De organisatie van Dystopia werd op de hoogte gebracht van de hieronder beschreven situatie. Zij hebben onze medewerker verzekerd dat de verantwoordelijke veiligheidsfirma zal worden aangesproken.
Stel je voor: op een mooie zaterdagavond wordt op fietsafstand van je huis een openluchtfeestje gegeven met een line-up die bestaat uit echte kleppers van deejay-veteranen. De organisatie kent duidelijk haar klassiekers, en trekken zo verschillende generaties feestgangers van de spreekwoordelijke vijftien tot tenminste een stuk in de veertig.
Je hebt ooit op deze muziek gedanst in een sfeer van absolute vrijheid en tolerantie – de house subcultuur waar deze heren hun naam hebben gemaakt (DJ Sneak, Ian Pooley, Derrick Carter) was in België het terrein van de freaks, de open geesten, de eigengereide plantrekkers. En dat werd weerspiegeld in de muziek: een indrukwekkend creatieve episode in de geschiedenis van de dansmuziek, waar invloeden uit garage, techno, hiphop, funk en soul, en allerhande exotische klanken werden vermengd tot een uiterst eclectisch geluid.
Goed, met die mindset begin je aan te schuiven. Vaag ben je bewust van de abnormaal grote aanwezigheid van politie maar hey! ’t Is een openbare plek en dit is Antwerpen – waarschijnlijk is dit tegenwoordig vaste prik om überhaupt een event van dit formaat georganiseerd te krijgen.
Je krijgt je bandje, je wandelt verder en plots wordt je verzocht om even uit de rij te stappen. Een norse gorilla vraagt of je je tas wil openen. De goede luim maakt dat je eerder toestemt dan gehoorzaamt – de veiligheidsdienst moet ook z’n werk doen, je hebt geen wapens bij, glas of andere voorwerpen waar dit soort routinecontroles voor dienen.
Maar plots wordt de controle minder routineus. De gorilla begint dieper in je tas te snuffelen, terwijl hij je toesnauwt dat je ook je zakken moet leegmaken. De sfeer begint om te slaan, evenals je eigen gemoed. Hoe verdacht zie je er eigenlijk uit? En mag die gorilla zomaar door je privédocumenten uit de zak zitten snuffelen, zoals hij nu begint te doen? Je heft een voorzichtig protest aan, dat je hier niet mee akkoord bent en dan liever rechtsomkeer maakt – even de organisatie aanspreken en je beklag doen. De gorilla negeert je weigering, begint te fouilleren. Nu heeft hij je portefeuille vast, doet hem open, begint andermaal je privédocumenten te bepotelen. Mag dat allemaal zomaar?
Neen, dat mag niet – zo blijkt wanneer we daags nadien bellen met Peter Decuypere van We Love Events. En nochtans is het diverse willekeurige bezoekers van Dystopia overkomen, een oldschool housefeestje in de oude forten van Borsbeek net buiten Antwerpen. Voor sommige van die bezoekers eindigde die onaangename episode op het mobiele kantoor van de politie – de fluctuerende drugswetgeving in België laat de security van het festival namelijk toe om zelfs bezitters van een kleine hoeveelheid cannabis onmiddellijk uit te leveren (en met de politie naast de deur is dat net wel zo handig). Deze feestgangers hadden volgens de security al helemaal geen reden tot klagen, want als je drugs op zak hebt, is dat je eigen domme schuld toch? Daarmee verlies je meteen alle recht om zelfs de illegale passage van zonet aan te vechten. De security wast zijn handen in onschuld.
“Klopt niet”, zo stelt Decuypere. “het feit dat ze ‘drugs’ vinden, verantwoordt absoluut niet het feit dat ze hebben gezocht. Een beetje zoals een huiszoeking ook een reden moet hebben, en je niet zomaar kan binnenvallen op ‘goed geluk’.” De security op dit event gebruikte dus de handige aanwezigheid van politiediensten om hun eigen onwettelijke dan wel op zijn minst bedenkelijke praktijken te rechtvaardigen. En dat waren er verschillende op enkele minuten tijd. We hebben de getuigenis van enkele bezoekers even afgetoetst bij een bevoegde jurist, in het licht van de wet van 10 april 1990 tot regeling van private en bijzondere veiligheid:
(1) Elke bezoeker heeft het recht om de fouillering te weigeren, en het event vrijwillig te verlaten. De security op Dystopia wees elk protest op voorhand van de hand, met het argument “je hebt een bandje aan, dus je kan niet meer weigeren.” Pertinent onwaar en met pure intimidatie afgedwongen.
(2) Bezoekers kregen ook geen voorafgaand reglement gecommuniceerd – op de website noch via social media werd er gewag gemaakt van huisregels laat staan een abnormaal actief veiligheidsbeleid. Dat is niet verplicht, maar ware wel netjes geweest van de organisatie wanneer ze zich aan verhoogde politieactiviteit konden verwachten.
(3) De controle aan de ingang betrof echter geen routine politiecontrole, want de security was niet zichtbaar lid van de ordediensten. In dat geval mag er enkel worden gecontroleerd op wapens of gevaarlijke voorwerpen, en dit (we citeren even Art.8 par 6bis): “uitsluitend indien er op grond van de gedragingen van de betrokkene, van materiële aanwijzingen of van de omstandigheden, redelijke gronden zijn om te denken dat deze persoon een wapen of een gevaarlijk voorwerp kan dragen.”
(4) De controles waren in dit geval ook volstrekt willekeurig, en leverden vooral bescheiden vangsten van diverse drugs op, die met veel bombarie werden afhandig gemaakt (wat trouwens nog een inbreuk is op de wet: een opgehouden persoon mag niet “aan de publieke nieuwsgierigheid” worden blootgesteld). Daarna werd de boosdoener aan de politie overhandigd, die vervolgens hun quota weer wat konden aandikken. Met andere woorden: de politie maakte handig gebruik van de infrastructuur van het evenement, om hier een symboolactie rond het nultolerantiebeleid van te maken.
(5) Tijdens de zoektochten werd de privacy van het slachtoffer flagrant met de voeten getreden. Of vindt u dat een securitymens een afrekening van de belastingsdienst zomaar mag overlezen, gewoon omdat die in uw tas steekt?
Dat is genoeg bedenkelijke praktijk op twee minuten tijd! Het is daarbij al erg genoeg dat betalende, vrijwillige bezoekers van het event compleet onvoorbereid in een situatie werden geplaatst waar ze werden gedwongen hun privacy te laten schenden. Maar nog malafider is het autoriteitsargument dat erachter schuilt – eentje dat niet gebaseerd is op begrijpelijke voorzorgen met het oog op veiligheid, maar puur wordt gedicteerd door het “de wet heeft altijd gelijk” principe dat achter de nultolerantie schuilt. De organisatie ziet zich gerechtvaardigd door de aanwezigheid van het aanwezige politiekorps, en hoeft weinig rationele tegenargumenten te vrezen, laat staan klachten. Wie drugs of ander bezwarend materiaal op zak heeft en schuldig wordt bevonden, is niet in een positie om daarna nog te klagen dat hij/zij onheus werd behandeld. En wie de fouillering doorstaat zonder enig incident zal al feestend snel vergeten zijn dat hier net even aan zijn burgerrechten werd geraakt.
Is dit een fait divers? In andere omstandigheden: misschien, al kan je als burger in een democratie best steeds bewust zijn van je rechten en plichten evenals die van de uitvoerende macht. In het licht van het huidige beleid in Antwerpen – dat voor elk maatschappelijk probleem (inclusief mobiliteit) dezelfde oplossing opdisselt: nultolerantie en meer blauw op straat – mag deze anekdote echter een voorzichtige alarmbel doen afgaan bij de bezoekers van (sub-)culturele events en feesten. De security op Dystopia is op verschillende vlakken haar boekje te buiten gegaan, en voelde zich hierin gerechtvaardigd door de overdreven aanwezigheid van de politie. Omgekeerd heeft de politie ook geen enkele vraag gesteld bij een veiligheidsbeleid dat op verschillende punten de letter van de wet met de voeten trad. Een vervelende eigenschap van een nultolerantie, is dat elke inhoudelijke kritiek op zo’n beleid ook kan afgeblokt worden door simpelweg het beleid toe te passen. De veiligheidscontroles aan de ingang van Dystopia hadden geen enkel ander doel dan de politie overdreven ter wille te zijn. Op geen enkele manier werd de veiligheid van het aanwezige publiek beter gevrijwaard met deze acties. Een hele groep bezoekers werd achteloos gedwongen tot onwetmatig doorzoeken van privébezit, en niemand hoefde verantwoording af te leggen want “als je niks illegaals bij hebt, dan heb je niks te vrezen en dus ook niks te klagen toch?” Ik weet niet hoe het met u zit, maar elk beleid dat vertrekt vanuit dit niet te funderen standpunt jaagt ons steevast de stuipen op het lijf.
Conclusie: de favoriete retorische truc van het huidige conservatieve beleid is nu ook doorgedrongen in onze zogenaamde subcultuur. Laat u hierdoor niet van de wijs brengen. Lees alvast rustig de praktijkregels van Fuifpunt door. En de volgende keer dat u wordt gevraagd om vrijwillig uw eigen persoonlijke levenssfeer te laten schenden, weet u welk antwoord u kan geven en met welk recht. Doe ze daarbij hartelijk onze groeten.