Al bijna twee decennia injecteert Alexander Rishaug zijn geluidskunst met een stevige dosis nostalgie en romantiek. Op zijn vijfde plaat ‘Ma.Org Pa.Git’ is dat niet anders. “Ik ben niet bang voor schoonheid, ook niet wanneer ik experimentele muziek maak.” In september speelt hij met Ivar Bjørnson van Enslaved in de Pauluskerk op Incubate.
Alexander Rishaugs eerste ervaring als muzikant is de big band op de lagere school. Hij speelt daarin fluit. “Dat is een vrij gebruikelijk gegeven in Noorwegen. Het sociale aspect ervan sprak me aan en we reisden ook wat, zelfs naar het buitenland, maar de repetities vond ik vreselijk. Die deden mijn enthousiasme voor muziek geen deugd.”
Gelukkig zwelt de interesse in het musiceren weer aan in Rishaugs tienerjaren, wanneer hij naar punk en hardcore begint te luisteren en zelf een gitaar koopt. “Ik raakte geïnspireerd door bands als So Much Hate, Fugazi, Jane’s Addiction, Neurosis… De combinatie van zo’n experimentele benadering met een melancholisch geluid sprak me erg aan. Niet veel later liep ik Are Mokkelbost (KILLL, Single Unit, jvs) tegen het lijf in de metro in Oslo. We hadden recent allebei naar ‘Demon Box’ geluisterd, het nieuwe album van Motorpsycho, een Noorse prog/psychedelia band.” Genoeg gespreksstof voor de hele rit, zo blijkt: “We waren allebei zwaar onder de indruk van de manier waarop Motorpsycho een meer experimenteel geluid in hun muziek bracht.” Rishaug en Mokkelbost beginnen daarop samen experimentele metal te spelen, en in 1996 stichten ze de improv-band ARM, die kort daarna vervolledigd wordt door Arne Borgan.
Lasse Marhaug
Eveneens in 1996 trekt Rishaug richting Trondheim om er te studeren aan de academie, waar hij zich toelegt op multimediale productie en geluid. Maar ook naast de schoolbanken is Rishaugs verblijf in de stad bepalend voor zijn werk. “Er was een kleine, maar bruisende scene destijds. Ik heb er heel wat mensen leren kennen die een grote invloed hebben gehad op mijn werk. Ik herinner me nog goed dat ik mijn eerste show speelde aan de academie, een eerbetoon aan mijn gestolen fiets. In het publiek zat een rare, maar heel positieve kerel. Hij at een sinaasappel en vroeg of ik wilde samenwerken.” De vreemde snuiter in kwestie is Lasse Marhaug, vandaag een spilfiguur binnen de Noorse underground. “Aanvankelijk was ik een beetje sceptisch omwille van zijn directheid, but it was cool.” Het is het begin van een langdurige samenwerking. Rishaug en Marhaug brachten samen ‘Feel Free at Home’ uit, en speelden een tijdje live als trio met Andreas Berthling. “We hebben een paar jaar geleden nog samen in de studio gezeten. Dat materiaal ben ik momenteel aan het afmixen, we zien wel wat ermee gebeurt.”
In 2000 keert Rishaug terug naar Oslo en ook daar is het klimaat voor experimentele muziek gunstig. “Een nieuwe zaal, BLÅ, had net de deuren geopend en er was een brede interesse in experimentele elektronica vanuit de nationale media en enkele grote jazzfestivals.” Waar Rishaug tot dan toe vooral met anderen speelt, komt het accent nu op zijn solowerk te liggen. “Lasse was, zowel solo als met Jazzkammer (Lasse Marhaug en John Hegre, jvs), muziek beginnen uitbrengen op Smalltown Supersound en zag in dat label ook een geschikt platform voor mijn muziek.” In 2001 brengt Rishaug met ‘Panorama’ zijn eerste cd uit. “Het geluid van die plaat leunt enigszins aan bij de glitchy elektronica die op dat moment aan een wereldwijde opmars bezig was.”
Ma.Org Pa.Git
Waar Rishaugs vorige soloplaten door een vrij dromerig en zacht geluid worden gekenmerkt, klinkt zijn nieuwste plaat ‘Ma.Org Pa.Git’ vrij donker en overweldigend. Een terugkeer naar zijn harcore- en punkroots? “Qua gevoel en zelfs technisch leunt ‘Ma.Org Pa.Git’ inderdaad aan bij vroeger werk. Anderzijds klinkt de plaat erg elektronisch, in dat opzicht lijkt ze dan weer sterk op pakweg ‘Shadow of Events’ (Rishaugs vorige plaat, jvs). Met het idee achter ‘Ma.Org Pa.Git’ liep ik trouwens al lang rond. Ik wilde bewust aan de slag met een beperkt arsenaal aan middelen: orgel en gitaar. Dat is natuurlijk geen uniek idee, en in feite heb ik ook zelf al vergelijkbare dingen gedaan, maar het was wel voor het eerst dat ik zo’n concept voor mezelf formuleerde.”
Wanneer Rishaug op bezoek is bij een bevriende priester in Rotterdam kan hij een aantal dagen beschikken over een kerk met een orgel, en ziet zijn kans schoon. “Vooraf had ik niet echt een concreet idee over hoe de opnames moesten klinken en wat het resultaat uiteindelijk moest worden. Ik ben gewoon dagelijks een paar uur gaan experimenteren met de instrumenten en de akoestiek.”
Na de opnames gaat Rishaug aan de slag in de studio, waar ‘Ma.Org Pa.Git’ definitief gestalte krijgt in de vorm van twee lang uitgesponnen soundscapes. “Bepaalde delen van de plaat komen rechtstreeks uit de opnamesessies, voor andere passages heb ik mijn bronmateriaal bewerkt. Het akoestische gevoel heb ik wel steeds bewust behouden.”
Waar hij dus aanvankelijk erg intuïtief aan de slag gaat als improviserend muzikant, komt in de studio de componist in Rishaug naar boven. “Ik hou van het beeld van een wetenschapper die materiaal verzamelt voor zijn archief, om er dan mee te experimenteren in het laboratorium. Dat is waar de grote lijnen worden uitgetekend, van micro- naar macroniveau. Componist of improviserend muzikant? 50/50, denk ik.”
Onvoorspelbaar
Rishaug is trouwens niet de enige die de originele opnames onder handen heeft genomen. Voor ‘Ma.Org Pa.Git Re.Mx’ vroeg hij een aantal collega’s een interpretatie van het bronmateriaal aan te leveren. “Volgens sommigen is het tijdperk van de remix voorbij maar ik ben het daar niet mee eens. Het was aanvankelijk de bedoeling om er een taperelease van te maken maar die plannen werden grondig verstoord toen Mark Fell met een anderhalf uur durende compositie kwam aanzetten, wat ik overigens helemaal niet erg vond.”
Precies die onvoorspelbaarheid lijkt Rishaug te prikkelen. “Een remix die louter klinkt als een van de betrokken partijen is vrij zinloos. Maar als het resultaat daarentegen een hybride tussen hen wordt… Dat is waarom een aantal van de artiesten die ik voor het project heb benaderd me zo aangenaam verrast hebben: ze deden niet wat ik verwachtte. En dat is maar goed ook.” Daarnaast is er nog het ‘Ma.Org Pa.Git Ensemble’, een gelegenheidstrio dat de plaat naar het podium zal vertalen. “Het is de eerste keer dat iemand anders dan ikzelf mijn muziek zal uitvoeren.”
Inspiratie haalt Rishaug vaak uit de natuur, wat uiteraard naadloos aansluit bij het romantische aspect van zijn muziek. Ook een groot deel van zijn vrije tijd speelt zich buiten af. “De lijst is lang: tuinieren, fietsen, klimmen… Kortom een vrij typische gezonde veertiger. Mijn moeder komt uit het noorden van Noorwegen, en als kind bracht ik daar de zomers door. Het is een belangrijk deel van mezelf dat inderdaad ook in mijn muziek doorsijpelt. Op een manier probeer ik die landschappen en het gevoel dat ze oproepen te verklanken.” Toch speelt Rishaugs leven zich hoofdzakelijk af in de stad. In Oslo, maar ook in Berlijn, waar hij tegenwoordig zijn studio heeft. “Ach ja, noem me een urban nature person.”