Zelden was een bandnaam zo toepasselijk als die van Nihill. Al vier platen lang verpakken ze hun aversie tegenover de wereld in een grimmige treurzang. Vocalist Michiel Eikenaar vertelt hoe het zover heeft kunnen komen.
Nihill ontstond uit pure noodzakelijkheid. De twee oorspronkelijke leden kenden elkaar al lang, en hadden beiden een heel verleden van diverse muzikale projecten achter de rug. Wat hen samenbracht was een eigen idee over black metal, en een onweerstaanbare drang om deze visie te realiseren.
Michiel Eikenaar (vocals): “Oorspronkelijk was Nihill een duoproject tussen mijzelf en onze gitarist, die toen nog alle muziek voor zijn rekening nam. Eigenlijk hadden we van het begin af aan een heel objectieve, bijna zakelijke relatie. We zijn nooit met instrumenten in een ruimte gestapt, maar we vertrouwen elkaar volledig binnen het creatieve proces. Ieder doet om de beurt zo goed als ongefilterd zijn ding, en zo verkrijgen we een totaal compromisloos resultaat.”
Eikenaar ontvangt dus de kant-en-klare nummers van zijn kompaan, en voegt daar zijn eigen bijdrage aan toe. Voor de laatste platen werd het gezelschap aangevuld met een bassist, maar de werkmethode blijft ongewijzigd.
‘Schooltjes’
De inspiratie put Nihill vooral uit de eerste bloeiperiode van black metal, ruwweg af te bakenen tussen 1990 en 1994. “Dat is de muziek uit mijn jeugd, daar heb je natuurlijk altijd een speciale band mee. Maar wat ik ook zo mooi vind aan die periode is de eigenzinnigheid van al die bands. Of ze nou uit Noorwegen kwamen, uit Griekenland, Canada of Japan, allemaal hadden ze een eigen smoel en geluid. Tegenwoordig zie je dat daar een hoop ‘schooltjes’ uit zijn voortgekomen, telkens gestoeld op één specifieke band uit die tijd. Maar ik hield juist van de totaal ongebonden creativiteit in die prille subcultuur, dat resulteert in heel pure muziek. Voor Nihill wilden we ook een geluid dat bijna niet te vergelijken is met iets anders, live of op plaat. Ik vind dat je als muzikant of artiest iets moet brengen dat nog niet bestaat.”
Black metal blijkt echter slechts het uitgangspunt. Er worden veelvuldige invloeden toegevoegd om muzikaal het gewenste effect te bekomen. “Noise is een zeer belangrijk onderdeel van onze muziek. Met een veelgelaagd geluid willen we graag een overdonderend effect verkrijgen, waarbij geen ruimte of leegte overblijft voor de luisteraar. Dat werkt uitputtend, en die botte monotonie wekt ook een soort van trance op. Wij schuwen geen enkel middel om dat doel te bereiken.”
Abstractie
Ook in zijn teksten vermijdt Eikenaar resoluut de gebruikelijke gemeenplaatsen van het genre. De band mikt op een totaalbeeld waarin elk detail klopt, en dat zet zich door in de gehanteerde beeldspraak. “Je mag het best omschrijven als ‘visueel’ tekstschrijven. Wat ik doe is eigenlijk plaatjes schilderen met veel metaforen en symboliek uit de joods-christelijke en occulte traditie. Maar dat wordt wel verpakt in een ’No Future’ punkattitude die ijskoud de wereld observeert. Ik gebruik veel symboliek uit de Bijbel, die beelden hebben tenslotte toch onze westerse cultuur doordrongen; je vindt ze zelfs terug in ons alledaagse taalgebruik.”
Eerder dan verhalen vertellen zoekt Eikenaar dus liever abstracte beelden die de muziek complementeren. De invloeden reiken dan ook verder dan muziek, van literatuur en films tot grafiek. “Als je voor Nihill verwantschap zoekt in de beeldende kunst, dan kom je vooral uit bij abstracte werken. Laten we zeggen een duistere Mark Rothko met nog wat hardere randjes, of een figuur als Ulrich Rückriem die werkt met grote blokken basalt, of de doordringende eentonigheid van het zwarte vierkant van Malevich. Dat rauwe en dat monotone, dat vinden we hoogst intrigerend.”
“Bij veel black metal bands zie je vaak een voorliefde voor Caspar David Friedrich en de Duitse romantici, kunst die de uitgestrektheid van de natuur bezingt. Die tendens is juist helemaal niet aan ons besteed, maar het onbeduidende gevoel dat je kunt hebben in die onverbiddelijke natuur sluit wel aan bij de sfeer die we willen opwekken. Ik kan net zo goed verwijzen naar het toekomstbeeld in een film als ‘Blade Runner’, met die eeuwige regen en een landschap van compleet geïndustrialiseerde steden waarin de mens als individu gewoon verzuipt.”
“Dat zijn allemaal geen rechtstreekse bewuste invloeden, maar het zijn wel gedeelde fascinaties die we in onze muziek kunnen vertalen naar een ervaring die je doet loskomen van alle tijd en ruimte. Het moet een belevenis zijn die in je moleculen kruipt, en als die is afgelopen ben je compleet uitgeput.”
Onwerelds
De eerste drie platen van de band vormen thematisch een trilogie rond de cyclus van sterven en herboren worden. Veel inspiratie vond Eikenaar in het werk van de laatmiddeleeuwse alchemisten. “Ik ben mateloos gefascineerd door de bizarre houtsneden uit die tijd, die zijn zo verschrikkelijk onwerelds. De alchemisten verbonden op unieke wijze hun wetenschappelijk onderzoek met een mystieke ervaring.”
Met het meest recente album zoekt de band zo mogelijk een nog grimmiger thema op. Dat vertaalt zich onder meer ook in de kleur van de hoes: na het zwart-wit van de trilogie volgt nu een bloedrood abstract lijnenspel. “‘Verderf’ gaat over de arrogantie van het mensdom, ons wanhopige gekrioel als een mierenhoop onder de permanente schaduw van de man met de zeis. Ik vind het haast mooi om te zien hoe het Westen momenteel zowat bezwijkt onder z’n eigen decadentie. Het contact met de essentie van het menselijk leven, dat is deze maatschappij bijna helemaal kwijt. Met ‘Verderf’ plaatsen we die ijdele hoogmoed in het licht van de grote ‘gelijkmaker’ die de dood is, zeg maar de onvermijdelijke genadeklap.”
Het werk van Nihill kent internationaal steeds meer bijval, maar de band houdt koppig de meeste voorstellen voor releases en optredens van zich af. Een split-ep met Alkerdeel (nog zo’n vreemde eend in de black metal) op het label Hypertension bleek wel binnen het concept te passen. Er zijn ook al plannen voor een volgend album, maar eerst willen de heren ‘Verderf’ nog laten bezinken. “We hoeven ons aan niemand te verantwoorden, maar we zijn wel zeer streng voor onszelf. Vóór ‘Verderf’ hadden we nog een andere plaat afgewerkt, maar die ligt gewoon in de prullenbak. We steken die muziek ook niet in de kast voor later, onze houding is nu eenmaal ‘alles of niets’.”
Pijnlijk
Een tijdlang waren liveoptredens gewoon geen optie voor Nihill. Maar met het succes groeide ook de vraag, en ten slotte zag Michiel ook een meerwaarde in de uitbreiding naar een podium, maar dan wel weer volgens hun eigen visie. “We hebben allebei een grote hekel aan veel van de praktische sores die komt kijken bij het onderhouden van een band. Repeteren, sjouwen met materiaal, et cetera… We hebben ooit geweldige tijden meegemaakt in bands, maar we hebben dat al een tijdje gehad. Dus met Nihill hebben we besloten: als we dan toch live gaan spelen, dan gebeurt dat volgens onze voorwaarden. En worden die niet ingewilligd, dan spelen we gewoon niet. Het moet een plaatje blijven dat compleet klopt, daarom spelen we met ingehuurde muzikanten die netjes hun partijen voorbereiden. We willen ook volledige controle over de visuele kant van het optreden en we nemen zelf een geluidsman mee; voor minder doen we het niet. Een plek waar we naar ons gevoel niet thuishoren, daar zul je ons niet zien.”
Het resultaat liegt er niet om. Tijdens een optreden van Nihill staat het publiek als één man aan de grond genageld, de hele show lang. Maakt niet uit waar men zich in de zaal bevindt, het blijkt onmogelijk om te ontsnappen aan de imponerende oerkracht van de band, met Eikenaar die schier onbeweeglijk gromt en brult vanuit het oog van de orkaan. “We draaien al behoorlijk lang mee in verschillende scenes, dus we hebben wel een idee hoe we onze muziek ‘in overtreffende trap’ kunnen brengen. Dat effect wordt strak geregisseerd en daar moet ook iedereen in mee. De muzikanten, maar ook het publiek. Het overdonderende effect van onze liveshows zit natuurlijk grotendeels in de decibels, maar ook in de intense visuals en zelfs onze houding op het podium. We zoeken opzichtig géén contact met het publiek, waardoor er natuurlijk toch weer een ongemakkelijke vorm van contact bestaat. We willen iets brengen dat buiten het traditionele referentiekader van een live muziekoptreden valt. Je kunt dat een performance noemen, maar die term vind ik net wat te hoogdravend. Een optreden van Nihill moet vooral een memorabele gebeurtenis zijn, die voor sommigen ook te extreem kan worden.”
“Dat wringende en pijnlijke karakter, dat maakt vast onderdeel uit van onze visie op black metal. Zo’n optreden kan dan ook bijna fysiek pijn doen. Er mag geen ruimte zijn voor grapjes of een luchtig moment. Dat element is bij ons gewoon niet aanwezig, we willen een grote leegte creëren waar je samen met het publiek instapt. En als het goed is kan niemand nog ontsnappen zolang het optreden duurt.”
NASCHRIFT
Op vrijdag 12 april 2019 kwam het bericht dat Michiel Eikenaar overleden is. En dat tijdens ‘zijn’ festival in zijn stad. Terwijl Roadburn Tilburg overspoelde kwam zijn leven tot stilstand na een strijd die hij jammer genoeg niet kon winnen.
Michiel Eikenaar werd amper 42 jaar. We wensen zijn vrouw, twee kinderen, familie en vele vrienden uit binnen- en buitenland veel sterkte toe.