De kern van je identiteit vinden. Kan dat wel? Leidt die zoektocht niet onherroepelijk tot desillusie of het totale verlies van realiteitsbesef inzake de eigen persoonlijkheid? In de recent heruitgegeven vergeten klassieker Near To The Wild Heart (1943) ontleedt de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector (1920-1977) die hellegang onverbiddelijk. Een getroebleerd meisje verliest op jonge leeftijd haar ouders, komt door toedoen van een hardvochtige tante in een internaat terecht en huwt om geheel onduidelijke redenen een cerebrale man die er bovendien een maîtresse op na houdt. Na het uit elkaar vallen van het huwelijk dat in flashbacks wel zeer losjes wordt geschetst resten er alleen nog ongeordende gedachten, echos en geesten. Lispector stapelt de stemmen laag na laag op elkaar tot ze uiteindelijk in stilte door elkaar gaan schreeuwen. Near To The Wild Heart is een bij vlagen taaie, maar zeer fijnzinnige stream-of-conciousness-roman met een magisch-realistische onderstroom en boordevol filosofische bespiegelen en literaire verwijzingen (o.a. Kafka, Virginia Woolf).
En dan, net geen vijftig jaar later, verschijnt Faces In The Crowd (2011) van de jonge Mexicaanse schrijfster Valeria Luiselli (1983). Een jonge vrouw/moeder/schrijfster raakt het spoor van haar leven compleet bijster terwijl haar huwelijk instort, ze borstvoeding moet geven en ze de geest van de Mexicaanse dichter Gilberto Owen najaagt als onderdeel van een onhandige poging tot literaire falsificatie. De innerlijke stemmen van de vertellers de schrijfster, de echtgenoot en Owen schuiven steeds dichter naar elkaar toe en versmelten uiteindelijk. Zo wordt ook een compressie van tijd gesuggereerd: de jonge vertelster/schrijfster die in 2013 in een Amerikaanse grootstad ronddwaalt (Luisellis essaybundel Valse Papieren was geheel gewijd aan haar wanderlust) meent bijvoorbeeld Owen (1904-1952) te ontmoeten in de metro.
In stijl en thematiek is Faces In The Crowd, via Zuid-Amerikaanse schrijvers als Julio Cortázar en Roberto Bolaño, nauw verwant aan Near To The Wild Heart, maar Luiselli onderscheidt zich door een complex ritme in de opbouw van het boek. Terwijl de catastrofe zich onherroepelijk voltrekt het definitieve einde van het huwelijk, de aftakeling van Owen, verdwijnende vaderfiguren, ontsnapte kakkerlakken en een aardbeving worden de hoofdstukjes steeds korter en nerveuzer. En in tegenstelling tot de loodzware overpeinzingen van Lispector is de toon van Luiselli luchtiger. De originele Spaanse titel Los Ingrávidos (De gewichtlozen) definieert daarom beter de gemoedstoestand van de protagonisten die zich in een emotioneel vacuüm lijken te bevinden, waarin alles een beetje langs ze heen schuift. Luisellis hoofdpersonage vindt uiteindelijk iets, maar Faces In The Crowd is vooral een briljante roman over de vele puzzelstukjes waaruit onze identiteit anno 2013 is opgebouwd en waarbij soms een stukje op raadselachtige wijze voor altijd verloren gaat of terug opduikt, vergeeld, kromgetrokken door het gesabbel van kinderen of met een afgebroken uitsteeksel.
Faces In The Crowd is nu beschikbaar bij Granta, een Nederlandse vertaling met als titel De Gewichtlozen volgt in de zomer van 2013 bij Uitgeverij Karaat.