Sonic Acts XIV: de muzikale hoogtepunten

Sonic Acts XIV ‘Travelling Time’ ging niet alleen op ontdekkingsreis in kunst, technologie en wetenschap, maar ook in muziek. Over de conferentie en expositie brengen we later verslag uit, maar we geven je alvast de muzikale hoogtepunten van de aanwezige Gonzo (circus)-redacteuren mee.

Peter Bruyn

Het onbetiste muzikale hoogtepunt voor mij was het project van CC Hennix + Chora(s)san Time-Court Mirage. Op het eerste gehoor (en gezicht) misschien wat zweverig, maar alles klopte en ik heb zelden zo’n gelaagde drone gehoord die geproduceerd werd door traditionele instrumenten.

En als we het toch over drones hebben: Andere topper voor mij was CM Von Hausswolff. Elektronisch in dit geval. Ik heb hem inmiddels al vaak gehoord, maar iedere keer weer buitencategorie in het genre. Zonder grappen of buitenissigheden weet hij met de soberst denkbare drone telkens weer te boeien.

Oscar Smit

Op een leeg podium zat sereen en soeverein de tachtigjarige Pauline Oliveros gevangen in een recht boven haar geplaatst spotlight. Met haar accordeon betoverde ze een muisstille zaal vol jonge mensen. Wat een arsenaal aan klanken haalde ze uit haar instrument. Een ware masterclass in deep listening.

De oude rot Joel Ryan had de Spaanse pianist Agusti Fernandez mee genomen. Deze bleek gaandeweg de set voor vuurwerk te zorgen. Hij kon razendsnel de toetsen bespelen maar ook het binnenwerk nam hij met onder andere houtblokjes onder handen. Deze versie van prepared piano werd door Joel Ryan door zijn elektronica gehaald waardoor een pianocompositie ontstond waar John Cage alleen van kon dromen: prepared electronics!

Maarten Schermer

Mark Fell gaat de tijd op zijn eigen wijze te lijf. In plaats van metronomische timing te gebruiken, meet hij de afstand tussen zijn beats in milliseconden, en varieert die volgens een systeem van metastability: toestanden die stabiel lijken, en dat tijdelijk ook zijn, maar uiteindelijk vervallen tot een volgende status-quo. Hetzelfde principe past Fell toe op de lengte van iedere puls, en op variaties in volume. Zo wordt de bezoeker meegesleept door clusters van hortende en stotende beats waarin patronen ontstaan of herkenbaar lijken, maar waarbij tegelijk constant onzeker is hoe de volgende seconde gaat klinken. De geluiden die hij daarbij gebruikt lijken allemaal ontleend aan vroege housemuziek, waarmee Fell deze avond het dichtst in de buurt komt van een Sonic danceact. Dansmuziek is iets wat Roly Porter ooit ook maakte, als helft van de dubsteppioniers Vex’d. Maar waar Fell de progressie zoekt in het ontleden van iedere maat, zocht Porter de vooruitgang in de diepte. Zijn debuutalbum ‘Aftertime’ was een zwaar bouwwerk van modern klassiek, industrial en IDM, waarin alleen de bassen nog aan zijn verleden refereerden. Een overweldigend werk, dat vanavond met zijn volle gewicht over de bezoekers heen rolt, zozeer dat af en toe de vraag rijst of de installatie van Paradiso alle basfrequenties wel aankan. Tegenover Porter worden de beelden van Rod Maclachlans ‘Megascope’ geprojecteerd, waarmee voorwerpen al ronddraaiend in extreme close-up worden getoond. Zo wordt een heel universum van details blootgelegd dat normaal verborgen blijft; een brok piepschuim transmuteert tot een abstract kunstwerk dat de aard van oppervlakte onderzoekt. Porters soms schrapende geluiden lijken in een andere dimensie precies hetzelfde te doen.

Eleh is een mysterie en doet zijn best dat te blijven. Zijn naam is onbekend, hij doet geen interviews, treedt amper op. Wanneer bij de Worm-shop in de kelder van Paradiso zijn nieuwe cd op blijkt te zijn, belooft verkoopster Mariette dat ze hem om meer exemplaren zal vragen als ze hem weer ziet – om vervolgens te constateren dat ze zich niet goed meer kan herinneren hoe hij er uit ziet. Ook op het podium blijft Eleh ongrijpbaar. Hij speelt in het donker, gehurkt in een hoek van het podium; met zijn rug naar het publiek is hij niet meer dan een vaag silhouet tegen de knipperende lichtjes van zijn apparatuur, net zichtbaar genoeg om met enige zekerheid te kunnen constateren dat hij inderdaad een man is. Door het gebrek aan visuele prikkels concentreer je je als luisteraar vanzelf volledig op de muziek: pure, vaak enkelvoudige analoge tonen die simpel lijken, maar een enorm complexe textuur hebben. Er is iets aan het geluid, misschien het ontbreken van frivoliteiten als galm of distortion, dat het ontdoet van een eigen, afzonderlijke ruimtelijkheid, waardoor het een bijna fysieke aanwezigheid krijgt in de nabijheid van de luisteraar. Sommige tonen klinken alsof je ze kunt vastpakken. Langzaam maar zeker vouwt onze aandacht om het geluid heen, en lijkt het gevoel van tijd, voor het eerst, werkelijk zoek.

Tamara van der Laarse

Carl Michael von Hausswolffs drones vrijdagavond in Paradiso vond ik wel intrigerend om te horen. De set van Eleh daarentegen deed pijn aan mijn oren, door de lage hertzfrequenties en oscillatoren waarbij ik niet in de zaal kon blijven. Gelukkig was er daarna nog Model 500, een live set met vier man  en uiteraard frontman Juan Atkins. Fijne Detroit-techno, met de herkenbare invloed van Kraftwerk. Leuk om te zien hoe deze toch wel typische, haast nostalgische dancemuziek wel aansloeg bij het jongere publiek.

Op zaterdag koos ik voor Ellen Fullmans Long String Instrument met daarbij op cello Okkyung Lee in het propvolle Atrium van Muziekgebouw aan ’t IJ. Het stuk van drie kwartier vond ik persoonlijk iets te lang en ik stond niet op een goede plek waardoor de klanken niet sterk overkwamen, maar desalniettemin zeer mooi.

Ruth Timmermans

Het absolute hoogtepunt was CC Hennix + The Chora(s)san Time-Court Mirage. De setting, de uitstekende muzikanten zoals Hilary Jeffery en Robin Hayward en de intrigerende persoonlijkheid en stem van CC Hennix – uit zichzelf al een drone – zorgden voor de ultieme tijd-ruimte-muziek-ervaring. Na 20 minuutjes was je compleet vergeten dat er nog zoiets als een ‘buitenwereld’ bestond en was tijd verzonken tot ‘geen tijd’.

Lovenswaardig van Sonic Acts was ook om de bijna tachtigjarige Pauline Oliveros nog eens naar Nederland te halen. Deze pionierster van de elektronische muziek laat tegenwoordig haar klanken uit een accordeon rollen en afgezien van enkele mindere intermezzi blijven haar composities en het enthousiasme waarmee ze die blijft uitvoeren, imponeren. Een verdiende staande ovatie.

Andere hoogtepunten: Mark Fell, Roly Porter, Keith Fullerton Whitman, CM von Hausswolff, Ellen Fullmann & Okkyung Lee.